Lajmi nga Oslo se kryeredaktori i gazetës ruse Novaya, Dmitry Muratov, e ka fituar Çmimin Nobel për Paqe më 2021, vjen në kohën kur gazetaria e pavarur është duke u përballur me presion në rritje në Rusi.
Murator e ka ndarë këtë çmim, bashkë me gazetaren filipino-amerikane, Maria Ressa.
Në muajt e fundit, një numër i gazetarëve të mirënjohur hulumtues janë përballur me sulme të Qeverisë ruse dhe disa media janë mbyllur.
Disa gazetarë kanë ikur nga vendi.
“Kjo është e mrekullueshme”, ka thënë Aleksei Venediktov, kryeredaktor në radion Ekho Moskvy në një intervistë për Shërbim rus të Radios Evropa e Lirë.
Radioja Ekho Moskvy ka qenë një nga mediumet e para ruse që është shënjestruar nën Ligjin kontrovers “për agjentë të huaj”.
Venediktor ka sugjeruar se ndikimi i çmimit mund të arrijë edhe përtej gazetës Novaya.
“Është një sukeses i madh për të gjithë ne. Është po ashtu i rëndësishëm për lirinë e shprehjes”.
Puna e rrezikshme për gazetën ruse Novaya
Muratov është bashkëthemelues i gazetës Novaya dhe ka qenë në pozitën e kryeredaktorit nga viti 1995, përveç një pushimi në periudhën 2017-19.
Gazeta e respektuar është krijuar me paratë që ka fituar ish-presidenti sovjetik Mikhail Gorbachev më 1990, kur ka fituar Çmimi Nobel për Paqe.
Gazeta ka fituar reputacion ndërkombëtar për raportimin e korrupsionit dhe abuzimeve të të drejtave të njeriut, sidomos në Çeçeni, dhe vazhdon të jetë shembull i mbijetimit nga rreziqet me të cilat përballen rusët që sfidojnë narrativat shtetërore.
Gjashtë gazetarë dhe kontribues - Igor Domnikov (2000), Yury Shchekochikhin (2003), Anna Politkovskaya (2006), Anastasia Baburova (2009), Stanislav Markelov (2009), dhe Natalya Estimirova (2009) – janë vrarë në sulmet që gazeta dhe aktivistë për të drejta të njeriut thonë se janë ndëshkim për gazetarinë e tyre.
Muratov ka përmendur kolegët e tij të vrarë kur ka pranuar çmimin, pa harruar edhe presionin aktual ndaj gazetarëve rusë.
“Mendoj se ky çmim u përket Anna Politkovskaya, Yury Shchekochikhin, Igor Domnikov, dhe miqve e kolegëve të mi të vdekur”, ka thënë Muratov në disa komente në kanalin e tij në platformën Telegram.
“Ky çmim u përket atyre njerëzve që tani janë shpallur ‘agjentë të huaj’ apo ‘elementë të padëshiruar’”.
Muratov ka thënë se “ne do ta përdorim këtë çmim për të përfituar gazetaria ruse e cila është duke u përballur me presione… Ne do të tentojmë t’iu ndihmojmë njerëzve që tani janë shpallur ‘agjentë të huaj’, të cilët janë duke u përndjekur dhe dëbuar jashtë vendit”.
Analistja politike, Tatyana Vorozheikina, ka thënë për televizionin Current Time – rrjet në gjuhën ruse që drejtohet nga Radio Evropa e Lirë dhe Zëri i Amerikës, që po ashtu janë shpallur “agjente të huaja” nga Ministria ruse e Drejtësisë – ka thënë se njoftimi ka ardhur në kohën kur lajmet e mira për gazetarinë ruse janë të pakta.
“Kjo është shumë e rëndësishme, sidomos tani, sepse presioni i vjetëve të fundit – dhe sidomos vitit të fundit – me të cilin janë përballur mediat, është i pashembullt”, ka thënë Vorozheikina.
“Mendoj se ky çmim do të shërbejë si mbrojtje për gazetën dhe për mediat tjera që janë duke punuar në linjë të njëjtë”, ka thënë ajo.
“Shpresoj se për Muratov dhe gazetarët e gazetës Novaya, ky çmim do të shërbejë si mburojë për punën e tyre fisnike”.
Ajo ka thënë se “është e vështirë që të imagjinohet se një laureat i Çmimit Nobel është shpallur “agjent i huaj”.
Të tjerët kanë thënë se çmimi është dashur të ndahet për liderin e burgosur të opozitës ruse, Aleksei Navalny.
Navalny ka qenë shënjestër e helmimit, gati fatal, me agjent nervor, në gusht të vitit 2020.
Ai beson se sulmi është kryer nga zyrtarë të Shërbimit Federal të Sigurisë, me kërkesë të presidentit rus, Vladimir Putin.
Analisti politik, Kirill Rogov, ka thënë për Current Time se ndonëse çmimi për gazetarin Muratov përbën një moment të rëndësishëm në përballjen e vazhdueshme në mes të “demokracive liberale dhe regjimeve autoritare”, ai duhet të shihet si “çmim kompromisi”.
“Ky çmim do të quhet 'çmimi që nuk iu dha Navalnyt'’’, ka thënë ai.
“Është kompromis. Në njërën anë, është çmim që u është dhënë atyre që kundërshtojnë diktakturën dhe luftojnë për liri të shprehjes. Në anën tjetër, është çmim që nuk u është dhënë njerëzve që janë në konfliktin më të tensionuar politik në botë. Komiteti i Nobelit e ka theksuar se nuk duan që çmimi t’iu jepet atyre. Dhe jam duke folur për lideren e opozitës bjelloruse, Svyatlana Tsikhanouskaya dhe Aleksei Navalny."
Në një koment në rrjetin social, Facebook, analisti, Vladislav Inozemtsev nuk është pajtuar, duke thënë se çmimi “ka vënë në pah rëndësinë e një shtypi të lirë në shoqërinë moderne”.
“Më e rëndësishmja, duke mos e ndarë çmimin për figurat politike opozitare, Komiteti nuk e ka përsëritur gabimin që ka bërë me Mianmarin dhe Etiopinë, ku laureatët e çmimit më vonë janë përfshirë në luftë dhe dhunë etnike”, ka shkruar ai.
Zëdhënësja e gazetës Novaya, Nadezhda Prusenkova, ka thënë për Radion Evropa e Lirë se është “ironi e hidhur” që njoftimi për çmimin ka ardhur një ditë pas përvjetorit të 15-të të vrasjes së gazetares Anna Politikovskaya në banesën e saj në Moskë.
“Besoj se ky çmim tregon edhe një herë se në shtetin tonë, e mira është larg profesionit tonë”, ka thënë Prusenkova.
“Natyrisht, është e rëndësishme dhe e mrekullueshme që përpjekjet tona janë vërejtur. Mirëpo shpresoj që ky çmim të tërheqë vëmendje botërore dhe të ndikojë në ndryshim të situatës, ashtu që ata që kanë urdhëruar vrasjen e Anna Politkovskaya të identifikohen, dhe Qeveria të mos pengojë hetimet në çështjet ku janë të përfshirë burokratë shtetërorë”.
“Shpresoj se ky çmim mund të bëhet argument i fortë në të mirë të së vërtetës”, ka shtuar ajo.
“Fundja, kjo është ajo për të cilën jemi duke punuar”.
