Zëvendëspresidentja e Komisionit Evropian për vlera dhe transparencë, Vera Jourova, thotë se Hungaria duhet ta reformojë gjyqësorin dhe ta garantojë mbrojtjen e të drejtave themelore, për t’i zhbllokuar fondet e Bashkimit Evropian.
Duke folur në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, Jourova thotë se Qeveria në Budapest, aktualisht, është duke punuar në reforma dhe duke marrë masa për ta bindur Komisionin Evropian se është duke i korrigjuar gjërat që i janë kërkuar.
Në dhjetor të vitit 2022, Komisioni Evropian ka thënë se do t’i bllokojë 22 miliardë euro fonde të BE-së, të destinuara për Hungarinë për periudhën 2021-2027, derisa Qeveria e kryeministrit Viktor Orban t’i përmbushë kushtet në lidhje me pavarësinë e gjyqësorit, liritë akademike, të drejtat e komunitetit LGBTQI dhe sistemin e azilit.
Në intervistën dhënë REL-it, Jourova flet edhe për dezinformimin rus, kontrollimin e përmbajtjes në platformat sociale, zgjerimin e BE-së dhe çështje të tjera.
Radio Evropa e Lirë: Zonja komisionare, paralajmëruat për dezinformimin rus përpara zgjedhjeve në Sllovaki. Një palë zgjedhje të tjera po vijnë sërish në Bashkimin Evropian - ato në Poloni. A shihni edhe atje dezinformata ruse, sidomos kur bëhet fjalë për ndjenjat anti-ukrainase?
Vera Jourova: Jo aq sa shohim në Sllovaki. Duhet ta kuptoni faktin se dezinformomi dhe fushatat e organizuara dhe të koordinuara mirë të dezinformimit bëhen gjithmonë atje ku mund të jenë më të suksesshme. Sllovakia ka qenë, disi, një territor pjellor për to. Aty ka shumë njerëz me tendenca për të besuar se Rusia është në anën e duhur të historisë. Pra, është më e lehtë t’iu drejtohesh atyre, ta ndikosh opinionin e tyre dhe ta destabilizosh pjesën e shoqërisë që mban anën e Rusisë.
Unë nuk e shoh një territor të tillë pjellor në Poloni. Ka një atmosferë tjetër, një qasje tjetër ndaj Rusisë. Megjithëse edhe në fushatën parazgjedhore të Polonisë shohim mjaft mesazhe agresive dhe sulme armiqësore në internet, ajo mbetet një rast tjetër nga ai i Sllovakisë.
Radio Evropa e Lirë: Kemi parë instrumentin e ri që ka Bashkimi Evropian, DSA-në, apo Aktin e Shërbimeve Digjitale, i cili ka të bëjë me moderimin e përmbajtjes në platformat sociale. Ai po përdoret pothuajse për herë të parë tani kur bëhet fjalë për luftën në Izrael. A mendoni se, në një të ardhme të afërt, Komisioni Evropian do ta përdorë atë për të shënjestruar edhe dezinformimin rus në Bashkimin Evropian?
Vera Jourova: Ne duhet ta zbatojmë Aktin e Shërbimeve Digjitale, DSA, në rast të përmbajtjes së paligjshme. Jo ne si Komision, por platformat duhet t’i kushtojnë vëmendje, sepse sipas DSA-së, platformat nuk duhet të jenë shpërndarëse të krimit. Ajo që ne quajmë krim, është pornografia për fëmijë, apo gjuha e urrejtjes, terrorizmi dhe përmbajtja ekstremiste që mund të nxisë dhunë në jetën reale.
Nuk është gjithmonë rasti i dezinformimit. Dezinformimi duhet kontrolluar me fakte. Verifikimi i fakteve është një instrument mjaft efikas.
Por, pjesa e vështirë e këtij rrëfimi është se platformat nuk punësojnë mjaftueshëm njerëz që e kuptojnë gjuhën vendase dhe përmbajtjen semantike të mesazheve të ndryshme. Dhe, kështu, ne po i shtyjmë ato që ta rrisin numrin e kontrolluesve të fakteve. Kjo është, gjithashtu, pjesë e një legjislacioni të ri që platformat duhet ta respektojnë.
Radio Evropa e Lirë: Ju thoni se platformat duhet ta respektojnë atë. Disa prej tyre po bëjnë një punë të mirë, sipas Komisionit Evropian. Por, është një platformë që po rezulton pak më e vështirë: X, e njohur më parë si Twitter. Si do të veproni me X-in... marrë parasysh edhe zgjedhjet evropiane vitin e ardhshëm?
Vera Jourova: Ne duhet ta zbatojmë ligjin. Zbatuesi i Ligjit për Shërbimet Digjitale është Komisioni [Evropian]. Pra, ne kemi më shumë se 100 ekspertë tani që e bëjnë këtë punë. Por, ju po pyesni konkretisht për Twitter-in, X-in tani. Zoti [Elon] Musk [pronar i X-it] ka thënë shumë herë se liria e fjalës është absolute. Jo në Evropë, për arsye shumë të forta. Ka fjalë që janë të ndaluara me ligje penale, dhe kjo nuk është gjë e re. Ato janë ligje të shteteve anëtare për dekada të tëra.
Ne nuk duam asgjë tjetër nga platformat, përveçse të zbulojnë përmbajtje të paligjshme, si madhërimi i agresionit të luftës ose i terrorizmit. Ky është krim.
Dhe, kështu, ne duam që të gjithë ta respektojnë ligjin që thotë se përmbajtjet e tilla nuk duhet të jenë aty. Ne do ta zbatojmë ligjin edhe në rastin e Twitter-it, si kudo tjetër.
Radio Evropa e Lirë: Atëherë, kur do të merrni hapa ndaj Twitter-it?
Vera Jourova: Ligji i Shërbimeve Digjitale është në fuqi që nga fundi i gushtit. Ne kemi filluar të hetojmë dhe ndjekim se çfarë ndodh në hapësirën online, bazuar në njohuritë tona ose në bazë të njoftimeve. Ne mund të fillojmë penalizimin e atyre që nuk e respektojnë [ligjin] nga shkurti i vitit të ardhshëm.
Radio Evropa e Lirë: Një pako tjetër që po përgatisni, është Pakoja e Mbrojtjes së Demokracisë. Është dashur të ishte gati në verë. Pse nuk ishte?
Vera Jourova: Nuk keni ndonjë pyetje më të lehtë? Jo, vërtet. Kjo është një gjë serioze, sepse bota rreth BE-së po bëhet gjithnjë e më armiqësore dhe gjithashtu e parashikueshme në armiqësi. Kjo është arsyeja përse ne nuk duhet të jemi naivë.
Ajo që ne duam, është të dimë se kush paguhet për të bërë punë në shërbim të qeverive të vendeve të treta. Ndoshta e thashë në një mënyrë shumë të ndërlikuar. Thjesht, duam të dimë se çfarë lloji kontratash kanë qeveritë e vendeve të treta me subjektet evropiane, për të ndikuar në vendimmarrjen politike. Kjo është linja.
Radio Evropa e Lirë: Kritikët do të thoshin se ky është ligji i agjentëve të huaj i Bashkimit Evropian. Dhe, pastaj, janë disa vende që mund t’i përmend, Gjeorgjinë për shembull, duke thënë: ‘dëgjoni, ne e duam ligjin e agjentëve të huaj, sepse Bashkimi Evropian po e bën të njëjtën gjë’. Çfarë thoni për këtë?
Vera Jourova: Detyra ime kryesore është t’i mbroj evropianët kundër ndërhyrjeve të huaja dhe kundër veprimtarive armiqësore që vijnë nga jashtë. Ne nuk duam asnjë lloj stigmatizimi apo etiketimi të atyre që kanë kontrata të tilla me vendet e treta.
Gjithashtu, më duhet të them se ligji që po përgatisim, nuk emëron apo turpëron dikë. Nuk ka asnjë listë të zezë apo listë të bardhë të vendeve të treta, që përpiqen të ndikojnë në sferën informative dhe politike evropiane. Por, ne duam transparencë. Ne duam që ata që kryejnë detyra sipas kontratave të tilla, të dalin me informacione për ta informuar publikun e gjerë se, po, ne punojmë në shërbim të qeverisë së vendit të tretë.
Dhe nuk i jam përgjigjur pyetjes suaj se përse nuk ka qenë gati në verë... Unë jam pajtuar me ata që më kanë thënë: nuk keni sjellë prova të mjaftueshme se problemi është këtu dhe problemi është serioz. Dhe kanë qenë kryesisht organizatat e shoqërisë civile ato që kanë pasur frikë pikërisht nga ajo që përmendët ju - se mund të etiketohen si agjentë të huaj.
Kam bërë përpjekje t’i bind se ky nuk është qëllimi i ligjit, por kam qenë shumë e vëmendshme ndaj zërave të tyre. Dhe, kështu, gjatë verës kemi mbledhur më shumë të dhëna, më shumë prova se ku qëndron problemi, sa i madh është dhe si mund ta zgjidhim atë. Besoj se kemi nevojë për një ligj të tillë dhe besoj se, si Komision, do të mund ta miratojmë edhe këtë vit.
Radio Evropa e Lirë: Të kalojmë pak në Hungari. Rreth një vit më parë, Komisioni Evropian ka caktuar disa gjëra që Qeveria hungareze duhej t’i bënte në fushën e drejtësisë, për t’i siguruar fondet e BE-së. Deri më tani, ata, në fakt, nuk kanë marrë asgjë. Pse? A mendoni se këto fonde mund të lëshohen këtë vjeshtë?
Vera Jourova: Ka kushte shumë konkrete për Hungarinë. Qëllimi kryesor përse kemi filluar t’i bllokojmë paratë, ka qenë që Hungaria t’i bënte reformat e nevojshme në sistemin gjyqësor dhe prokurori. Përse? Sepse ne duhet të jemi të sigurt se paratë i dërgojmë në një vend, i cili është në gjendje ta penalizojë mashtrimin dhe korrupsionin - thënë shumë thjesht.
Ekziston edhe kushti i dytë: vendi duhet t’i ndjekë parimet e mbrojtjes së të drejtave themelore. Dhe, kështu, Hungaria po punon tani në reforma dhe po merr masa që të na bindë se i ka korrigjuar gjërat, të cilat ne kemi dashur t’i korrigjojë - gjëra shumë konkrete. Pastaj, nëse ata ia dalin, ne mund t’i lëshojmë paratë.
Radio Evropa e Lirë: A jeni e bindur?
Vera Jourova: Nuk ka ndonjë ideologji pas kësaj, është një punë mjaft teknike dhe ligjore.
Radio Evropa e Lirë: Dhe a jeni e bindur në përpjekjet e tyre?
Vera Jourova: Unë jam absolutisht e bindur në përpjekjet e tyre për t’i siguruar paratë për Hungarinë.
Radio Evropa e Lirë: Pra, mendoni se paratë do të lëshohen shpejt?
Vera Jourova: Prapë, jam e bindur se ata duan ta shohin rrjedhjen e parave në vendin e tyre. Pra, janë duke punuar në reforma. Vendimi duhet të merret brenda - nuk e di - javësh.
Radio Evropa e Lirë: Jeni në Bruksel për kohë të gjatë. E dini se Brukseli është qytet i pazareve. A mendoni se, në fund, do të ketë një marrëveshje, ku Hungaria do ta pranojë rishikimin e buxhetit afatgjatë të BE-së, në këmbim të fondeve të BE-së?
Vera Jourova: Definitivisht jo. Jo, një marrëveshje e tillë. Nuk do të ketë një marrëveshje të tillë. Unë ju thashë se ky është një vlerësim mjaft teknik i asaj që ata po bëjnë. Dhe, ne duhet të këmbëngulim që ata të bëjnë gjithçka që kanë premtuar.
Radio Evropa e Lirë: Kalojmë te zgjerimi i Bashkimit Evropian. E di që nuk është portofoli juaj, por ju keni një interes të madh për këtë... dhe nëse shikoni sidomos Ukrainën, Moldavinë, Gjeorgjinë dhe rekomandimet që Komisioni Evropian ka nxjerrë për to, ato kanë të bëjnë kryesisht me fushat ku punoni: të drejtat themelore, drejtësia, reformat etj. Raporti i zgjerimit për këto vende dhe, po ashtu, për Ballkanin Perëndimor do të vijë në nëntor. A jeni gati të thoni: po, Ukraina, Gjeorgjia dhe Moldavia kanë bërë mjaft për të kaluar në fazë tjetër?
Vera Jourova: Ky është një proces i bazuar në merita. Pra, topi është në anën e vendeve që duan të anëtarësohen në BE. Kur them se kam interes të fuqishëm, besoj se BE-ja nuk ka zgjidhje tjetër përveçse ta marrë guximin dhe të rritet - të rritet gjeografikisht, politikisht, të rritet për shkak të nevojës për të qenë më e fortë. Ne kemi nevojë - për mendimin tim - të rritemi në drejtim të Ukrainës, Moldavisë dhe Gjeorgjisë. Po.
Por, në të njëjtën kohë, duhet të insistojmë që këto vende i përmbushin obligimet që janë pjesë e negociatave.
Është fakt që në portofolin tim kam drejtësinë. Kam luftën kundër krimit të organizuar, pastrimit të parave, mashtrimit, korrupsionit. Kam sferën mediatike në portofolin tim. Po e përcjell me shumë interes se cili do të jetë vlerësimi i Komisionit për përparimin, sepse përparim ka. Nëse përparimi do të jetë i mjaftueshëm për t’i çuar vendet në fazën tjetër, këtë nuk mund ta them tash.
Radio Evropa e Lirë: Ta themi kështu: është data 8 nëntor, është takimi i të gjithë komisionarëve evropianë. Ata do të kthehen kah ju dhe do t’ju pyesin: zonja Jourova, a kanë bërë mjaftueshëm këto vende? Çfarë do të thoni?
Vera Jourova: Më 8 nëntor ata do të pyesin: zonja Jourova, kush do t’i lexojë raportet që mbulojnë situatën në secilin vend? Dhe unë do ta them atë që do të më duhet ta them.
Radio Evropa e Lirë: Dhe çfarë mendoni, a do të mund t’i nisin Ukraina dhe Moldavia bisedimet e pranimit këtë vit dhe a do ta marrë Gjeorgjia statusin e vendit kandidat?
Vera Jourova: Unë do t’iu uroja suksese, sepse në të dyja vendet ka pritshmëri të mëdha. Gjithashtu në Gjeorgji. Kam folur së voni me ministrin e Punëve të Jashtme të Gjeorgjisë dhe ata do të donin gjithashtu të kalonin në fazë tjetër. Por, prapë, është një punë mjaft e madhe vlerësimi i përparimit në reforma.
Ne duam të shohim gjithmonë ligje në fuqi, institucione në funksion, por duam zgjidhje të qëndrueshme, që do të funksionojnë në praktikë. Është gjithmonë pika problematike edhe kur bëhet fjalë për vendet e Ballkanit Perëndimor, sepse ato nuk mund të dëshmojnë plotësisht se sistemi do të jetë i qëndrueshëm. Është çështje për të ardhmen.
Dhe, kështu, vlerësimi i situatës në vende përqendrohet gjithmonë vetëm te ligjet dhe institucionet, dhe ne nuk mund ta dimë se çfarë do të ndodhë në të ardhmen. Por, Komisioni po përqendrohet në atë që është në letër.
