Normat e lejuara evropiane për cilësi të ajrit vlerësohen në 50 mikronë. Ndërkohë që matjet e bëra në Kosovë për cilësinë e ajrit, i tejkalojnë shumëfish këto vlera, sidomos në sezonin e dimrit.
Ditët e fundit, matjet kanë treguar se mikronët kanë arritur në 350, vetëm në qytetin e Prishtinës.
Kështu thotë Ilir Morina, shef ekzekutiv i Agjencisë për Mbrojtjen e Mjedisit të Kosovës, sipas të cilit, matjet e cilësisë së ajrit në vend bëhen në baza ditore.
“Ne marrim raporte ditore për cilësinë e ajrit në Kosovë nga 8 stacione online, të cilat matin cilësinë e ajrit në Prishtinë, Obiliq, Drenas, Mitrovicë, Prizren, Han të Elezit dhe Gjilan. Gjendja këtë vit krahasuar me vitin e kaluar ka qenë shumë më e mirë, por ka pasur net kur e ka kaluar normën e lejuar dy deri në tre fish”, tha Morina.
“Ende nuk kemi arritur deri në 350 mikronë e ajo ka ndodhur para dy netësh, derisa të hënën ka qenë gjendja më e përmirësuar, pra 24 orët e fundit ka qenë në suazat normale. Gjatë javës së kaluar kemi pasur disa net me tejkalime më të mëdha. Por, krahasim me vitin e kaluar, kemi përgjysmë më pak ditë që kanë tejkaluar normat e lejuara”, tha Morina.
Termocentralet (Kosova A dhe B) konsiderohen si burimet kryesore të ndotjes së ajrit, sidomos në rrethinën e Prishtinës, Obiliqit e Fushë Kosovës, por vlerat e ndotjes vlerësohet se i shtojnë dukshëm edhe automjetet në qarkullim, sidomos ato të vjetrat, si dhe shfrytëzimi i qymyrit për ngrohje në zonat urbane. Ndotjes, i shtohet edhe faktori tjetër, ai i menaxhimit joadekuat të mbeturinave.
*Video nga arkivi: Ajri ngufatës
Në anën tjetër, Trim Ilazi, aktivist për mbrojtjen e mjedisit thotë se Qeveria e Kosovës nuk ka bërë asgjë në drejtim të përmirësimit të cilësisë së ajrit. Ditët apo netët kur ajri ka përmirësime, sipas Ilazit, janë rezultat i kushteve klimatike, përkatësisht ditëve kur ka të reshura dhe erëra në vend.
“Jemi në vitin e tretë radhazi që marrim rezultat të cilësisë së ajrit, prej kur edhe janë publikuar të dhënat, edhe përderisa ka pasur shumë dokumente ligjore, rezoluta e edhe është përmendur që do të futet në Kushtetutë një nen për cilësinë e ajrit, realiteti është se gjendja është e njëjtë. I vetmi favor është kushtet klimatike që ta përmirësojnë cilësinë (e ajrit). Mjetet janë tepër të vogla që janë dedikuar për këtë problem, dhe derisa nuk kemi prioritet nga ana e Qeverisë, nuk pritet që të ketë ndryshime”, thotë Ilazi.
“Në anën tjetër, është një ngritje e madhe e banorëve sidomos në Prishtinë, e që ka shumë ngritje të ndërtesave kolektive, e rrjedhimisht edhe ngritja e ndotësve. Çka ishte dashur të bëhet është zgjerimi i koogjenerimit për banorët në Prishtinë dhe të bëhet një plan që e rregullon strukturën urbane si dhe një qarkullim publik të mirëfilltë, e që reflektohet në cilësinë e ajrit. Por, vetë ngadalësimi i procesit tregon mjaft. Dhe nëse cilësia e ajrit po përmirësohet është vetëm fati i kushteve klimatike dhe jo suksesi i ndonjë institucioni”, tha Ilazi.
Në një raport të Agjencisë Evropiane të Ambientit, të publikuar në fund të tetorit (2018), e i cili i referohet të dhënave të vitit 2015, thuhet se numri i vdekjeve të parakohshme nga sëmundjet që lidhen me ajrin e ndotur është 3700.
Edhe profesionistë shëndetësorë në Kosovë thonë se niveli i lartë i ndotjes së ajrit shihet si rrezik potencial për shëndetin, por edhe jetën e njeriut. Kjo ndotje, shihet si rrezik potencial për njerëzit me sëmundje kronike, ndër të cilët hyjnë edhe fëmijët.
Në Klinikën Pediatrike të Qendrës Klinike Universitare të Kosovës thonë se sidomos në sezonin e dimrit shtohet numri i fëmijëve që preken me sëmundje respiratore, apo edhe ato të mushkërive, e që një prej shkaktarëve është ajri i ndotur.
Muharrem Avdiu, pediatër në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës, ka thënë në muajin dhjetor se tashmë kanë filluar të shtohen rastet me këto sëmundje dhe se një gjendje e tillë mund të zgjasë deri në muajin maj.
“Ne i kemi të mangëta të dhënat që do të mund të na ndihmonin për të sqaruar këtë problem. Por, nga përvoja në klinikë, e vërejmë se sidomos në kohën e dimrit, rriten infeksionet respiratore. Ne kemi repartet, por fëmijët që kërkojnë ndihmë, nuk i zë hapësira këtu, kështu që i shpërndajmë në gjithë klinikat”, ka thënë Avdiu.
Sipas tij, ka raste kur shtrëngohen të vendosin edhe nga dy fëmijë në një shtrat.
Problemet shëndetësore që shkakton ajri i ndotur janë evidente, thekson ai, por beson se rastet kur faktori ndotje e ajrit mund të çojë deri në vdekje, janë më të pakta, thekson Avdiu.
Sidoqoftë, në Raportin e Organizatës së Kombeve të Bashkuara thuhet se ajri i pastër që është nevoja më themelore, tashmë është shndërruar në një luks në shumë vende të botës. Aty thuhet se zbatimi i këtij projekti për ajrin e pastër, do të kushtojë 300-600 miliardë dollarë në vit.
