Kush do ta bëjë hapin e parë për uljen e tensioneve në veri?

Mosarritja e uljes së tensioneve në veri të Kosovës vazhdon të mbajnë peng raportet e Qeverisë së Kosovës me partnerët perëndimorë, BE-në dhe SHBA-në.

Autoritetet e Kosovës janë shprehur të gatshme t’iu përgjigjen kërkesave të këtyre partnerëve, si dhe kanë dhënë propozimet se si të arrihet dalja nga kriza. Por, deri më tash, nuk është arritur ndonjë rezultat.

Tensionet në veri të vendit, të banuar me shumicë serbe, nisën më 26 maj, kur kryetarët e rinj shqiptarë të Zveçanit, Zubin Potokut dhe Leposaviqit, hynë në ndërtesat komunale nën përcjelljen e Policisë së Kosovës.

Kjo u kundërshtua nga serbët lokalë, të cilët që atëherë po zhvillojnë protesta, duke kërkuar tërheqjen e kryetarëve të rinj dhe të njësive speciale të Policisë së Kosovës.
Kërkesat e serbëve të veriut të Kosovës, të cilët bojkotuan zgjedhjet lokale të 23 prillit, u mbështetën nga Beogradi zyrtar.

Tensionet përshkallëzuan më 29 maj, kur pjesëtarët e misionit paqeruajtës të NATO-s në Kosovë, KFOR, u përleshën me protestuesit serbë. Për pasojë pati dhjetëra të lënduar nga të dyja palët.

*Video nga tensionet e 29 majit në Zveçan

Serbia ngriti gatishmërinë ushtarake në nivel të lartë dhe dërgoi njësitë e saj në afërsi të kufirit me Kosovën.

Bashkimi Evropian u bëri thirrje të dyja palëve, Kosovës dhe Serbisë, që të ulin tensionet.

Përplasje kërkesash

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, më 13 qershor, ua prezantoi ambasadorëve të QUINT-it (SHBA-ja, Britania e Madhe, Gjermania, Franca dhe Italia) një propozim prej pesë pikash për uljen e tensioneve në veri.

Të njëjtin propozim ia kishte dërguar edhe shefit të diplomacisë së Bashkimit Evropian, Josep Borrell, por propozimi nuk gjeti mbështetjen e BE-së.

Më 22 qershor, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, patën takime të ndara me shefin e politikës së jashtme të BE-së, Josep Borrell.

Po atë ditë, BE-ja, sërish i kërkoi Qeverisë së Kosovës që të ulë tensionet në veri.

Kryeministri Kurti, më 5 korrik, komentoi lidhur me kërkesat që BE-ja ia parashtroi atij për uljen e tensioneve në veri të Kosovës.

“Për këto tri pika, unë praktikisht u kam thënë që në masë të konsiderueshme Qeveria ka shprehur gatishmërinë, sepse për zgjedhjet e parakohshme ne jemi dakord”, tha Kurti.

SHIKONI EDHE: Kurti: Zgjedhjet në veri duhet të përgatiten që të mos ketë sërish bojkot

Ai shtoi se duhet të bëhen përgatitje që të ketë një fushatë fer e të hapur “në mënyrë që të mos ketë kërcënime dhe në fund bojkot sërish, e dalje të ulët”.

Kushte për kushtet

Më 29 qershor, kryeministri Kurti bëri publik propozimin tjetër prej tetë pikash, të cilin tha se ia kishte dërguar shefit të politikës së jashtme të BE-së, Josep Borrell.

Ky propozim, sipas Kurtit, ndër të tjera, nënkupton faktin se Kosova është e gatshme ta bëjë reduktimin e pranisë së policisë në ndërtesat komunale në veri, si dhe përreth tyre. Por, siç thuhet, kjo mund të bëhej “vetëm nëse reduktohet dhuna në atë pjesë”.

Propozimi përfshin edhe zgjedhjet e parakohshme në katër komunat në veri (Mitrovicë e Veriut, Leposaviq, Zubin Potok dhe Zveçan), përmes peticionit për tërheqje të kryetarëve aktualë, i cili duhet të përkrahet nga të paktën 20 për qind e elektoratit në atë pjesë të vendit.

SHIKONI EDHE: “Pajtim i heshtur" për zgjedhje të reja në veri

Gjithashtu, propozimi thotë që duhet bërë dorëzimi i autoritetit nga kryetarët aktualë te kryetarët e rinj, pas certifikimit të rezultatit të zgjedhjeve.

Kurti tha se për mbajtjen e zgjedhjeve të parakohshme në veri, duhet të sigurohet ambient i sigurt, në mënyrë që zgjedhjet të jenë të lira dhe fushata zgjedhore të zhvillohet pa probleme. Në këtë kontekst ai kërkoi edhe largimin e elementëve kriminalë nga veriu i Kosovës.

Këto deklarata janë parë nga autoritetet e Beogradit si kërcënim për serbët në veri të Kosovës.

Më herët, Lista Serbe – partia më e madhe e serbëve të Kosovës, kishte kërkuar tërheqjen e njësisë speciale të Policisë së Kosovës nga veriu, amnistinë për të gjithë serbët e arrestuar në dy-tre vjetët e fundit - qoftë për pjesëmarrje në barrikada apo në protesta të ndryshme kundër vendimeve të Qeverisë së Kosovës, si dhe “fillimin” e formimit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe.

“Palët nuk po e bëjnë hapin e parë”

Njohësi i proceseve politike, Rrahman Paçarizi, profesor në Departamentin e Gazetarisë në Universitetin e Prishtinës, vlerëson se kërkesat e BE-së ndaj palëve, nuk janë të pazgjidhshme, në rast se palët nuk e kanë për qëllim konfliktin e hapur.

“Tani jemi në një situatë ku asnjëra palë nuk po arrin të vendosë ta bëjë hapin e parë për t’u tërhequr. Mendoj që pala përfituese do të jetë ajo që do ta bëjë hapin e parë për t’u tërhequr, pasi që do t’ia lërë të gjithë përgjegjësinë, por edhe fajin, palës tjetër nëse nuk vepron njëjtë”, thotë Paçarizi për Radion Evropa e Lirë.

Ai shton se tetë pikat e propozuar nga Kurti për uljen e tensioneve, mund të shihen edhe si kushte për kushtet e BE-së, por, sipas tij, disa nga pikat kanë bazë të qëndrueshme.

SHIKONI EDHE: Kosova e Serbia e fajësojnë njëra-tjetrën për tensionet në veri

“Kërkesa të shumta”

Ognjen Gogiq, politolog në Beograd, vlerëson se jo vetëm propozimi i Kurtit, por edhe kërkesat që vijnë nga Beogradi ose Lista Serbe, janë kushte ndaj kërkesave të palëve, Prishtinës dhe BE-së.

Sipas tij, qasja e Bashkimit Evropian për t’i bindur palët për të ulur tensionet në veri të Kosovës është e gabuar.

Sipas tij, BE-ja u ka drejtuar palëve pako me shumë kërkesa dhe palët i rreken çështjes që u konvenon ose jo.

“Mendoj se gabimi qëndron në negocim, për faktin se menjëherë flitet se zgjidhja përfundimtare politike e kësaj krize janë zgjedhjet. Është dashur që kushti për shtensionim të jetë në kuptimin e tërheqjes së të gjithëve. Pra, të tërhiqen njësitë speciale të policisë nga objektet (komunale në veri) dhe të tërhiqen serbët që po protestojnë. Vetëm kur të qetësohen tensionet, atëherë të bisedohet për hapat e mëtejmë”, thotë Gogiq.

Ai thekson se edhe propozimi prej tetë pikash i Kurtit është pako me kushte, të cilat nuk e zgjidhin situatën, për shkak se siç thotë ai, e pengojnë njëra-tjetrën.

SHIKONI EDHE: Si iu përgjigjën Kurti e Vuçiq kërkesave të BE-së?

BE-ja me masa ndëshkuese për Kosovën, kërcënon edhe Serbinë

Për shkak të mospërmbushjes së kërkesave nga ana e Qeverisë së Kosovës për uljen e tensioneve në veri, BE-ja nisi së zbatuari disa masa ndëshkuese ndaj Kosovës.

Masat ndëshkuese, BE-ja ia komunikoi Kosovës më 28 qershor.

Kryeministri Kurti i cilësoi këto masa si “të padrejta”.

• E ndëshkuar nga BE-ja, çka e pret Kosovën?
• Vogel: Sanksione joproporcionale, por situata duhet të shtensionohet
• BE-ja përjashton Kosovën, Malin e Zi dhe entitetin e Republikës Sërpska nga grantet

I dërguari i posaçëm i BE-së për dialogun Kosovë Serbi, Mirosllav Lajçak, gjatë qëndrimit në Prishtinë, më 4 korrik, nuk i komentoi masat ndëshkuese që BE-ja i vendosi ndaj Kosovës.

Por, ai bëri të ditur se BE-ja i ka gati masat edhe për Serbinë dhe se “ato do të zbatohen nëse vendet anëtare vendosin që Serbia nuk i bindet BE-së”.

“Dëshira ime është që të mos ketë sanksione për Kosovën dhe Serbinë, por që t’i kemi të dyja palët duke u takuar në Bruksel dhe të negociojnë se si të zbatohet marrëveshja e muajit shkurt [Marrëveshja e Ohrit]”, tha Lajçak, i cili paralajmëroi se më 5 korrik do të vizitojë Beogradin.

Në takim me Lajçakun, kryeministri Kurti tha se “ka shprehur përkushtimin dhe angazhimin e tij për de-eskalim dhe normalizim”.

Me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian, më 27 shkurt, në Bruksel, Kosova dhe Serbia arritën Marrëveshjen drejt normalizimit. Më 18 mars, në Ohër, të dy palët u pajtuan për Aneksin e zbatimit të kësaj marrëveshjeje.

A ka gatishmëri për zgjidhje të krizës?

Profesor Paçarizi vlerëson se mungesa e vullnetit nga palët për të bërë hapin e parë për uljen e tensioneve në veri, gjenezën e ka te mungesa e gatishmërisë së tyre për të marrë përgjegjësitë që u takojnë në rast të një marrëveshjeje përfundimtare ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.

SHIKONI EDHE: Të gjitha propozimet për uljen e tensioneve mes Kosovës dhe Serbisë

“Unë mendoj se ngecja kryesore është te mungesa e vullnetit të mirë për ta shtendosur situatën dhe për të shkuar drejt dialogut dhe zgjidhjes përfundimtare. Kjo për faktin se Serbia do të detyrohet ta njohë de-facto pavarësinë e Kosovës, ndërkohë që Kosova do të duhet ta formojë Asociacionin e komunave me shumicë serbe. Mendoj se këtu ka ngecur ‘sharra në gozhdë’”, thotë Paçarizi.

Me këtë vlerësim pajtohet edhe politologu Gogiq, i cili shpreh mendimin se e gjithë kriza në veri është pasojë e mungesës së vullnetit të palëve për ta zbatuar Marrëveshjen e Ohrit.

“Për këtë arsye ka shpërthyer kriza, sipas mendimit tim. Prishtina dëshiron të shmangë formimin e Asociacionit, në rast se nuk ka garanci se më pas do të ketë njohje të pavarësisë së Kosovës nga Serbia. Beogradi frikësohet se zbatimi i marrëveshjes do të ndikonte që pesë vendet e BE-së (që nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës) ta njohin Kosovën”, thotë Gogiq.

Gatishmëri për ulje tensionesh apo “ofensivë e re”

Autoritetet e Kosovës, së fundmi, kanë ripërsëritur gatishmërinë për uljen e tensioneve në veri të vendit.

Presidentja Vjosa Osmani, më 4 korrik, pas takimit në Prishtinë me kryeministri holandez, Mark Rutte, dhe atë të Luksemburgut, Xavier Bettel, ka theksuar se Kosova ka demonstruar vullnet për uljen e tensioneve “duke ofruar organizimin e zgjedhjeve të reja në veri të vendit”.

Kryeministri Kurti, në takim me homologët nga Holanda dhe Luksemburgu, theksoi se Kosova dëshiron raporte të mira fqinjësore me Serbinë.

• Holanda dhe Luksemburgu kërkojnë përmbushjen e kërkesave të BE-së për veriun
• Blinken: Tensionet u përshkallëzuan “në mënyrë të mprehtë dhe të panevojshme”
• Murphy përshkruan një plan për uljen e tensioneve në veri

Por, ai theksoi se për këtë kërkohet që të zbatohet Marrëveshja drejt normalizimit.

Nga ana tjetër, kryeministrja e Serbisë, Ana Bërnabiq, gjatë një vizite në Bruksel, më 4 korrik, ku u takua me zyrtarët e BE-së, deklaroi se për sa i përket shtensionimit të situatës në veri të Kosovës, “topi është në oborrin e Prishtinës”.

Ajo theksoi se “para së gjithash, është e domosdoshme të ndërpriten ngacmimet dhe persekutimet e serbëve në Kosovë” .

Në anën tjetër, presidenti serb Vuçiq, më 2 korrik, tha për një media në Serbi se pret një “ofensivë të re” nga kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, duke pretenduar se kjo “ofensivë” do të përkojë me ofensivën e forcave ukrainase në luftën kundër Rusisë.