Trajtimi i pabarabartë i qytetarëve në Kosovë dhe Serbi

Ajhane Fetahu (28) nga Bujanoci në jug të Serbisë, nuk mund të gjejë punë në profesionin e saj sepse autoritetet atje nuk ia njohin diplomën, të cilën e mori në vitin 2016 në Universitetin e Prishtinës, në drejtimin për mami. Ajo thotë për Radion Evropa e Lirë se autoritetet në Serbi as nuk duan ta shikojnë diplomën e saj, aq më pak t'ia japin asaj mundësinë për ta nostrifikuar atë.

Fetahu aktualisht është duke punuar si agjente shitjesh në Telekomin e Serbisë në Bujanoc (punë për të cilën kërkohet diploma e shkollës së mesme). Ajo tregon se kjo nuk është puna e saj e ëndrrave, por po detyrohet që të punojë diçka.

“Unë doja të vazhdoja me studimet master, por diploma ime universitare nuk më njihet. Nuk munda që të regjistrohem (në Serbi) në drejtimin master”, thotë Fetahu për Radion Evropa e Lirë.

"Ne jemi të detyruar të bëjmë punë që mund të mos na pëlqejnë. Gjithashtu, për shkak se nuk na njihet diploma, detyrohemi të largohemi nga vendi sepse nuk mund të fitojmë praktikë në profesion”, shton ajo.

Mosnjohja e diplomave nga Serbia mban peng të rinjtë shqiptarë

Ndërkaq, Marija Raduloviq (36) nga Kragujevci (Serbi) me diplomë universitare në Beograd mban pozitën e Zëvendësit të Avokatit të Popullit në Kosovë.

Raduloviq ka diplomuar në Fakultetin e Filologjisë në Universitetin e Beogradit dhe më pas studimet master i ka mbaruar në Fakultetin e Shkencave Politike në po të njëjtin universitet.

Në një bisedë me Radion Evropa e Lirë ajo thotë se gjatë punësimit të saj në Kosovë “askush nuk më kërkoi asgjë” dhe nuk kishte probleme që të punësohej me diplomën e fituar në Beograd.

Para se të bëhej Zëvendës i Avokatit të Popullit, Raduloviq gjithashtu ka punuar në Gjykatën Kushtetuese të Kosovës si “redaktore e rasteve në gjuhën serbe” dhe si këshilltare e ministrit në Ministrinë e Administrimit të Pushtetit Lokal.

Probleme me lirinë e lëvizjes

Qytetarët e Kosovës, që hyjnë në territorin e Serbisë, në pikat kufitare pajisen me një dokument të përkohshëm identifikues pasi Serbia nuk i njeh kartat e identitetit për shkak se nuk e njeh pavarësinë e Kosovës.

Dokumenti që autoritetet serbe lëshojnë për qytetarët e Kosovës që hyjnë në territorin e Serbisë.

Hamdi Retkoceri, pronar i kompanisë së udhëtimeve “Adios Tours”, që qarkullon në linjën Prishtinë-Beograd, thotë për Radion Evropa e Lirë se procesi i pajisjes me këtë dokument merr kohë dhe paraqet problem për lëvizje.

“Qytetarët udhëtojnë me letërnjoftim të Kosovës, ata (autoritetet kufitare serbe) ua japin një letër të formatit A4, që faktikisht e zëvendëson letërnjoftimin e Kosovës, e kthen në letërnjoftim të Serbisë. Ai (dokumenti i lëshuar nga autoritetet serbe) nuk është letërnjoftim, por është një letër me të dhënat e letërnjoftimit të Kosovës, mirëpo me vulë të Serbisë, pasi nuk e njohin letërnjoftimin e Kosovës. Ky sistem është moti, që nga marrëveshja (e Brukseli) nuk ka ndryshuar asgjë”, thotë ai.

Por, një procesi të tillë, sipas Retkocerit, nuk u nënshtrohen qytetarët e Serbisë që hyjnë në territorin e Kosovës.

Çështja e lëvizjes është e rregulluar me Marrëveshjen për lirinë e lëvizjes që Kosova dhe Serbia arritën më 2011 në Bruksel. Në këtë marrëveshje thuhet se “qytetarët (me vendbanime të përhershme) të të dyja palëve duhet të kenë mundësi të udhëtojnë lirshëm brenda ose përmes territorit të njëra-tjetrës dhe në pikat kufitare të qarkullojnë vetëm me letërnjoftim”.

SHIKONI EDHE: Lugina e Preshevës do reciprocitet për të drejtat e komuniteteve joshumicë

Kurse në pikën e tretë të kësaj marrëveshjeje po ashtu thuhet se “secila palë mund të zbatojë një sistem ku letërnjoftimet do shoqërohen nga dokumente me shkrim “hyrje-dalje” për personat nga pala tjetër, të cilët dëshirojnë të kalojnë transit në një shtet të tretë.

Që nga ajo kohë, Serbia ka aplikuar dokumentet me shkrim “hyrje-dalje”, kurse autoritet e Kosovës nuk e kanë aplikuar një gjë të tillë.

Instituti Demokratik i Kosovës ka kërkuar nga Qeveria e Kosovës që të vendosë masa reciprociteti, në këtë pikë, më 20 shtator, kur ekzekutivi vendosi masën e reciprocitetit për targat e Serbisë, thotë Jeta Krasniqi nga ky institut.

“Nëse lëshohet për qytetarët e Kosovës, pse jo edhe për qytetarët e Serbisë”, thotë Krasniqi.

Kurti: Kosova angazhohet për reciprocitet të plotë me Serbinë

Zyrtarët e Qeverisë së Kosovës, të udhëhequr nga Albin Kurti kanë paralajmëruar masa të reja reciprociteti. Radio Evropa e Lirë ka kërkuar nga zyra për informim e kryeministrisë që të dijë se cilat janë masat konkrete që pritet të marrë qeveria, por deri në momentin e publikimit të këtij teksti nuk kanë dhënë ndonjë përgjigje.

Megjithatë, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, për agjencinë e lajmeve Ekonomiaonline, më 4 tetor ka thënë se reciprociteti i targave nuk shterë konceptin e reciprocitetit. Sipas tij, Qeveria e Kosovës do të angazhohet që me shtetin e Serbisë të ketë reciprocitet të plotë.

“Kosova dhe Serbia nuk mund të kenë marrëdhënie të pabarabartë asimetrike, andaj si shtet i pavarur, si qeveri do të angazhohemi që në vijim të kemi reciprocitet të plotë që do të vinte drejtësi në vend sa i përket raporteve tona, e në kuadër të këtij reciprociteti në qendër të jetë edhe njohja reciproke, pra dita kur Serbia e njeh Kosovën. Por, edhe sa i përket diplomave, kualifikimeve akademike profesionale dhe lëvizjes së lirë të qytetarëve, padyshim se jemi të interesuar”, ka thënë Kurti.

SHIKONI EDHE: Bislimi: Priten masa të tjera të reciprocitetit 

Marrëveshjet e pazbatuara nga Serbia

Marrëveshja për lëvizjen e lirë është një nga marrëveshjet e arritura në Bruksel, në kuadër të dialogut mes Kosovës dhe Serbisë, e që nuk zbatohen nga shteti i Serbisë.

Procesi i dialogut Kosovë-Serbi kishte nisur më 2011 me bisedime për çështje teknike, ndërkaq në vitin 2012 kishte evoluuar në bisedime politike, për të kaluar më pas në bisedime për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve, me përfaqësim të nivelit të lartë politik, ndërmjet kryeministrave dhe presidentëve të të dyja vendeve.

SHIKONI EDHE: Dialogu me marrëveshje të neglizhuara

Rreth 30 marrëveshje janë arritur deri më tani, por shumë prej tyre nuk zbatohen në terren. Jeta Krasniqi nga Instituti Demokratik i Kosovës, thotë se disa nga këto marrëveshje janë negociuar sërish, por që nuk kanë gjetur zbatim në praktikë.

Marrëveshjet tjera që ende nuk ka gjetur zbatim, sipas Jeta Krasniqit janë Marrëveshja për energjinë, revitalizimin e Urës së Mitrovicës. Pastaj është Marrëveshja për njohjen e diplomave universitare të lëshuara nga institucionet e Republikës së Kosovës dhe Marrëveshja për integrimin e kufijve.

Asociacioni i komunave me shumicë serbe

Në kuadër të dialogut, Kosova dhe Serbia kanë arritur një marrëveshje në vitin 2013 për krijimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe në Kosovë. Detajet specifike janë harmonizuar me një marrëveshje të vitit 2015.

Por, Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka konstatuar në dhjetor të vitit 2015 se parimet e Asociacionit nuk janë të harmonizuar plotësisht me Kushtetutën e Kosovës, por gjykata ka shtuar se ato mund të harmonizohen me një akt ligjor të Qeverisë së Kosovës.

Qeveria e Kosovës, më 20 shtator kishte vendosur masën e reciprocitetit për targat e Serbisë, e cila obligonte të gjithë shoferët e automjeteve me targa të Serbisë t’i hiqnin ato dhe t’i zëvendësonin me targa të përkohshme prej letre.

Më 30 shtator, përfaqësuesit e Kosovës dhe Serbisë në dialogun në Bruksel u pajtuan që automjetet e të dyja vendeve, gjatë qarkullimit në territorin e njëra-tjetrës, të vendosin letra ngjitëse mbi simbolet shtetërore të vendit përkatës në targat e automjeteve.

Qarkullim me letra ngjitëse

Zbatimi i kësaj marrëveshjeje ka nisur më 4 tetor dhe në vendkalimet kufitare, të dyja palët kanë nisur t’i pajisin automjetet e vendeve përkatëse me letra ngjitëse për targat e tyre.