Për formimin e Asociacionit apo Bashkësisë së komunave me shumicë serbe, kërkohen ndryshimet në Kushtetutën e Kosovës dhe të akteve ligjore, thonë përfaqësuesit e Listës Serbe.
Igor Simiq, deputet i Listës Serbe, thotë për Radion Evropa e Lirë se marrëveshja e Brukselit për formimin e Asociacionit nuk mund të realizohet pa këto ndryshime dhe kjo sipas tij është pjesë e planit zbatues për formimin e Asociacionit.
“Absolutisht është e nevojshme që të ketë ndryshime jo vetëm kushtetuese, por edhe të gjitha aktet tjera ligjore, në mënyrë që të mundësohet përshtatja e kornizës ligjore të Prishtinës, në përputhje me marrëveshjen e Brukselit. Kjo është mënyra e vetme që Bashkësia e komunave serbe të formohet ashtu siç është arritur marrëveshja në Bruksel. Gjithçka tjetër, nëse nuk e kemi këtë hap të parë, nënkupton zvarritje të sërishme dhe probleme për formimin e saj”, theksoi Simiq.
Në anën tjetër, Qeveria e Kosovës ka hedhur poshtë çdo mundësi që ajo të iniciojë ndryshime kushtetuese, të cilat siç thonë zyrtarët e Listës Serbe, do ta mundësonte themelimin e Asociacionit.
Halil Matoshi nga kabineti i kryeministrit të Kosovës, Ramush Haradinaj, duke folur për Radion Evropa e Lirë, thekson se që në marrëveshjen e parë të Brukselit për themelimin e Asociacionit, është arritur pajtimi që Gjykata Kushtetuese e Kosovës ta bëj vlerësimin nëse marrëveshja është në përputhje me Kushtetutën, si dhe të bëj vlerësimin e përputhjes me Kushtetutën edhe të statutit të Asociacionit, e më pas të nis themelimi i tij.
“Sa i përket Bashkësisë së komunave me shumicë serbe, konstitucionalizmi i Kosovës, përkatësisht në aspektin kushtetues juridik, kjo çështje tashmë është e kryer. Këtu, më duket që çdo pretendim më tepër ose për t’i kushtëzuar institucionet e Kosovës, mund të quhet vetëm një shantazh politik, përkatësisht një kërkesë, e cila vetëm sa e neglizhon krijimin e këtij Asociacioni dhe nuk e përshpejton atë”, tha Matoshi.
Por, ish kryetari i Gjykatës Kushtetuese, Enver Hasani, profesor i të Drejtës Ndërkombëtare, thotë se marrëveshja e parë për Asociacionin, e arritur në Bruksel në vitin 2013, nuk mund të zbatohet pa ndryshime kushtetuese dhe ligjore.
“Në rastin konkret, ata (Lista Serbe) kanë të drejtë kur thonë se pa ndryshime kushtetuese dhe ligjore, pa e ndërruar kuadrin kushtetues dhe ligjor, nuk mund të zbatohet marrëveshja e parë. Po e them qëllimisht marrëveshja e parë, sepse marrëveshja e dytë ka qenë marrëveshje administrative, siç quhet në të drejtën ndërkombëtare, e cila zbaton një marrëveshje bazike. Marrëveshja e parë apo bazike, është marrëveshje, e cila e detyron Kosovën, sepse është obligim ndërkombëtar i zbatimit në mirëbesim të atyre detyrimeve që Kosova i ka marrë përmes përfaqësuesve të vet në dialog”, u shpreh Hasani.
Ai ka shtuar se deputetët e Listës Serbe kanë të drejtë legjitime që t’i iniciojnë ndryshimet kushtetuese, duke i respektuar procedurat që parashohin numrin e caktuar të mbledhjes së nënshkrimeve, të 30deputetëve të Kuvendit, për një çështje të tillë.
Por, Matoshi shpreh mendimin se marrë parasysh numrin prej 10 deputetësh të Listës Serbe në Kuvendin e Kosovës, ky subjekt e ka të pamundur mbledhjen e nënshkrimeve të nevojshme nga deputetët tjerë të Kuvendit, për të iniciuar ndryshimet kushtetuese.
“Lista Serbe në asnjë version nuk mund t’i mbledhë (nënshkrimet e nevojshme). Përveç kësaj, për ndryshime kushtetuese duhen dy të tretat e votave, përkatësisht shumica e kualifikuar, që nënkupton shumicën e përgjithshme të Kuvendit dhe shumicën e votave të pakicave. Kështu që, del se duhet t’i kenë 81 vota dhe për këtë arsye, realisht, nuk mund të ndodhë”, tha Matoshi.
Megjithatë, sipas profesor Hasanit, përfaqësuesit politik të serbëve, përmes ndryshimeve kushtetuese dhe formimit të Asociacionit mbi këto baza, po përpiqen që brenda rendit kushtetues të futen si kategori speciale.
“Gjykata Kushtetuese ka thënë se Asociacioni duhet të formohet sipas marrëveshjes (së Brukselit). Sipas marrëveshjes nënkuptohet Asociacioni me autorizime, siç quhen, nga e drejta publike. Nuk është problemi nëse ka kompetenca nga e drejta publike apo jo. Por, problemi është se cili është statusi i komunitetit serb dhe i kuvendit të tyre (të Asociacionit) në rendin kushtetues të Kosovës. A është ai Kuvend kushtetues? Po të jetë ashtu, atëherë edhe komuniteti serb, si kolektivitet, ka të drejta speciale kushtetuese, të veçanta, që në një fazë të mëvonshme nënkupton edhe të drejtën për vetëvendosje të jashtme”, theksoi Hasani.
Profesor Hasani ka theksuar se në rast se Kuvendi i Asociacionit nuk do ta ketë statusin e kuvendit kushtetues, atëherë ndryshimet kushtetuese mund të bëhen brenda rendit dhe frymës kushtetuese që ekziston sot në Kosovë.
Sidoqoftë, në vitin 2015, Kosova dhe Serbia kanë arritur marrëveshjen e dytë për Asociacionin. Gjykata Kushtetuese e Kosovës, më 23 dhjetor 2015, pati vlerësuar se disa nga parimet e përgjithshme të marrëveshjes për Asociacionin, nuk ishin në harmoni me Kushtetutën e Kosovës dhe se këto parime duhet të jenë në pajtueshmëri me standardet kushtetuese të Republikës së Kosovës.
