Sekretari amerikan i Mbrojtjes, James Mattis, do të qëndrojë këtë fundjavë në Maqedoni për t’i dhënë mbështetje referendumit të 30 shtatorit, në lidhje me ndryshimin e emrit të këtij vendi.
Në qershor të këtij viti, Shkupi dhe Athina kanë arritur marrëveshje për zgjidhjen e kontestit që ka datuar qysh në vitin 1991 kur Maqedonia ka shpallur pavarësinë.
Greqia ka refuzuar ta njohë Maqedoninë me këtë emër, duke thënë se një gjë e tillë sugjeron se Shkupi ka pretendime territoriale ndaj një rajoni verior të Greqisë, i cili po ashtu quhet Maqedoni.
Për shkak të kundërshtimeve greke, Maqedonia është pranuar në Kombet e Bashkuara nën emrin e përkohshëm: Ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë.
Palët, më 17 qershor, janë pajtuar për emrin e ri “Maqedonia e Veriut”.
Nacionalistët në të dyja vendet e kanë kundërshtuar marrëveshjen. Por, nëse ajo miratohet në referendumin e 30 shtatorit në Maqedoni dhe nëse ky vend i bën ndryshimet e nevojshme kushtetuese, marrëveshja do t’i hapë rrugë për anëtarësim në NATO dhe në Bashkimin Evropian.
(Video nga arkivi: Protesta të dhunshme në Shkup kundër marrëveshjes për emrin me Greqinë. 17 qershor, 2018)
Mattis tha se Rusia mund të bëjë “dëm” në referendum, pasi ajo publikisht e ka kundërshtuar integrimin euro-atlantik të Maqedonisë.
“Jam i shqetësuar për dëmin që ka bërë Rusia nga Estonia në Shtetet e Bashkuara, nga Ukraina e tani në Maqedoni”, tha Mattis.
"Unë po shkoj atje për ta bërë të qartë se ne qëndrojmë me popullin e Maqedonisë", theksoi Mattis.
Ambasadori i Rusisë në Shkup ka paralajmëruar se Maqedonia mund të bëhet “cak legjitim” nëse marrëdhëniet midis NATO-s dhe Rusisë përkeqësohen më tej.
Në muajin korrik, Greqia ka urdhëruar dëbimin e dy diplomatëve rusë dhe ua ka ndaluar hyrjen dy të tjerëve, nën dyshimet se kanë rrezikuar sigurinë kombëtare.
Mediat greke kanë raportuar atëbotë se Athina e ka urdhëruar dëbimin e diplomatëve, nën dyshimet se ata kanë bërë përpjekje të dëmtojnë marrëveshjen që Greqia ka arritur me Maqedoninë, për emrin e ish-republikës jugosllave.
Në Greqi ka pasur protesta të dhunshme kundër marrëveshjes. Në Maqedoni, Qeveria e kryeministrit Zoran Zaev, e zgjedhur në vitin 2017, e ka nxitur atë, por nacionalistët edhe atje, përfshirë presidentin Gjorge Ivanov, e kundërshtojnë marrëveshjen, duke thënë se është kundër Kushtetutës dhe e dëmshme për identitetin, gjuhën dhe kulturën maqedonase.
Qeveritë perëndimore kanë qenë të zëshme në mbështetjen e tyre për marrëveshjen. Sekretari i përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, kancelari austriak, Sebastian Kurz, dhe kancelarja gjermane, Angela Merkel, kanë qëndruar në Shkup javën e kaluar, për të nxitur votuesit që të mbështesin ndryshimin e emrit.
“Referendumi është një shans historik”, ka thënë Merkel, udhëheqësja më me ndikim në Evropë.
(Video: Merkel thotë se referendumi për emrin është shans historik për Maqedoninë)
Më 6 shtator, presidenti i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, i ka shkruar homologut në Maqedoni, Ivanov, duke i thënë se “marrëveshja (për emrin) dhe anëtarësimi i Maqedonisë në NATO do të forconte sigurinë, stabilitetin dhe prosperitetin në të gjithë rajonin".
Sondazhet tregojnë se qytetarët e Maqedonisë me gjasë do të mbështesin marrëveshjen, por mbetet e paqartë nëse pjesëmarrja në referendum do të arrijë 50% - prag i nevojshëm që votimi të jetë i vlefshëm.
Të enjten në Shkup, për t’i dhënë mbështetje votimit, vizita kanë ndarë edhe ndihmëssekretari amerikan i Shtetit për Çështje Evropiane dhe Euroaziatike, Wess Mitchell, dhe shefja e politikës së jashtme të Bashkimit Evropian, Federica Mogherini.
Nga liderët e rajonit, presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, të mërkurën nga Shkupi u ka bërë thirrje qytetarëve të Maqedonisë dhe sidomos shqiptarëve të atjeshëm, që pa hezitim të dalin dhe të votojnë në referendumin për emrin, ndërsa ministri i Jashtëm i Shqipërisë, Ditmir Bushati, tha të enjten, po ashtu nga Shkupi, se Shqipëria, si vend anëtar i NATO-s, e mbështet pa asnjë kusht anëtarësimin e Maqedonisë në Aleancën Veriatlantike dhe u bëri thirrje shqiptarëve të Maqedonisë që të votojnë në referendumin e 30 shtatorit.
