Një vit më parë, Hamasi – grupi palestinez i shpallur organizatë terroriste nga Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian, i cili e kontrollon Rripin e Gazës – e kreu një sulm të paparë ndaj Izraelit, që ishte më vdekjeprurësi në historinë e këtij vendi.
Izraeli u përgjigj duke e bombarduar dhe pushtuar enklavën palestineze në përpjekje për ta shkatërruar Hamasin dhe për t’i shpëtuar 251 pengjet që i mori ky grup.
Izraeli e ka zgjeruar luftën në javët e fundit, duke e kryer një inkursion në Liban dhe duke bombarduar Hezbollahun, partinë politike dhe grupin e armatosur që e kontrollon shumicën e Libanit jugor.
Radio Evropa e Lirë (REL) bisedoi me Lior Yohanani, menaxher për hulumtime në Institutin Demokratik të Izraelit, një qendër e pavarur hulumtuese me bazë në Jerusalem, e cila më 7 tetor e publikoi një sondazh të opinionit publik izraelit një vit pas luftës.
Radio Evropa e Lirë: A mund të shpjegoni se çfarë gjeti studimi juaj për mënyrën se si izraelitët e shohin vitin e kaluar pas sulmit nga Hamasi më 7 tetor?
Lior Yohanani: Epo, mendoj se izraelitët ende nuk e shohin 7 tetorin si një ngjarje të përfunduar. Sigurisht, ngjarjet e tmerrshme të asaj dite përfunduan, por izraelitët ende po jetojnë me pasojat.
Ka dy gjëra kryesore për këtë. Së pari, që nga 7 tetori, Izraeli është përfshirë në një luftë me shumë fronte, e cila duket se nuk e ka një fund të dukshëm. Dhe pastaj, natyrisht, është çështja e pengjeve që ende mbahen në Gazë. Pra, po shohim një rënie të madhe në ndjenjën e sigurisë personale të njerëzve. Pothuajse tre e katërtat e njerëzve ndihen më pak të sigurt krahasuar me periudhën para 7 tetorit, dhe kjo pavarësisht një viti lufte dhe disa arritjeve të rëndësishme ushtarake. Nga ana tjetër, po shohim gjithashtu se shumica e njerëzve thonë se jetët e tyre janë kthyer në normalitet sa i përket gjërave si, puna, konsumimi i medias dhe takimet familjare dhe shoqërore.
Një tjetër gjë që po vërejmë ne është se publiku izraelit po u jep vlerësime mjaft të ulëta të gjithë liderëve politikë dhe ushtarakë për punën e tyre nga 7 tetori. Për shembull, pothuajse dy e treta e izraelitëve po e vlerësojnë si të dobët ose jo të mirë punën e kryeministrit [Benjamin] Netanyahu që nga ajo kohë.
Radio Evropa e Lirë: Si ka ndikuar përfshirja e Izraelit në një konflikt me dy fronte, si në Gaza ashtu edhe në Liban, si dhe përballja me Iranin, në opinionin publik të izraelitëve?
Yohanani: Është e vështirë të përgjigjem në këtë pyetje, sepse jemi në një pikë ku gjërat mund të marrin disa drejtime të ndryshme. Në javët e fundit kemi parë një përshkallëzim të madh të konfliktit me Hezbollahun në Liban, dhe vetëm javën e kaluar, Irani lëshoi gati 200 raketa balistike drejt Izraelit, ndaj të cilave pritet që Izraeli të përgjigjet.
Në një sondazh që realizuam rishtazi, pyetëm nëse shoqëria izraelite dhe ushtria mund t’i përballojnë luftimet në dy ose më shumë fronte për një periudhë të zgjatur kohore, dhe rezultatet ishin mjaft të habitshme. Më shumë se 70 për qind besojnë se po, si shoqëria izraelite ashtu edhe ushtria mund të përballojnë një lloj lufte të zgjatur.
Përmes fotove: Një vit luftë mes Izraelit dhe Hamasit
Pra, derisa situata është komplekse dhe në zhvillim, duket se ekziston një ndjenjë e fortë qëndrueshmërie dhe aftësie midis izraelitëve, madje edhe përballë këtyre kërcënimeve të shumta. Por, natyrisht, opinioni publik mund të ndryshojë në varësi të mënyrës se si do të zhvillohen ngjarjet në javët ose muajt e ardhshëm.
Radio Evropa e Lirë: A ka mbështetje për përgjigjen e Netanyahut ndaj ngjarjeve të 7 tetorit? A ka debat në shoqërinë izraelite, si dhe në qarqet politike, për vendimet strategjike të Netanyahut?
Yohanani: Së pari, është e rëndësishme të thuhet se publiku izraelit e ka mbështetur shumë një operacion të madh ushtarak kundër Hamasit në Gaza. Megjithatë, diskursi izraelit rreth ngjarjeve të 7 tetorit, luftës që vazhdon, dhe sidomos ndaj kryeministrit Netanyahu, është shumë i polarizuar midis mbështetësve të krahut të djathtë nga njëra anë dhe mbështetësve të krahut të majtë dhe të qendrës nga ana tjetër.
"Njerëzit shpresojnë për një të ardhme ku Izraeli mund të ekzistojë pa kërcënime të vazhdueshme, në vend që të presin të kenë marrëdhënie harmonike me fqinjët e tij në afat të shkurtër".
Pra, te krahu i majtë dhe ai i qendrës, mosbesimi është i lartë dhe njëlloj siç është edhe dyshimi ndaj Netanyahut dhe Qeverisë së tij. Për shembull, hezitimi i dukshëm i Netanyahut për ta kërkuar një marrëveshje për kthimin e pengjeve në këmbim të ndalimit të luftimeve në Gaza shihet nga pjesë të mëdha të publikut, madje edhe nga e djathta, si rezultat i varësisë së Netanyahut në anëtarët e ekstremit të djathtë, ultranacionalistë të Qeverisë së tij, të cilët refuzojnë çdo kompromis apo armëpushim.
Për një kohë të gjatë, Netanyahu dhe ministrat e tij argumentuan se vetëm një forcë e madhe ushtarake do ta shtynte Hamasin të lëshonte pe dhe t’i lironte pengjet. Tani, me vëmendjen dhe burimet ushtarake që po shkojnë drejt veriut, njerëzit po pyesin: ku është kjo forcë e madhe ushtarake që do të duhej t’i kthente pengjet në shtëpi?
Një pyetje që kemi bërë disa herë prej 7 tetorit në sondazhet tona është se, cili duhet të jetë qëllimi kryesor në Gaza: Shkatërrimi i Hamasit apo kthimi i pengjeve? Dhe me kalimin e kohës, opinioni publik po mbështet gjithnjë e më shumë kthimin e pengjeve. Në sondazhin tonë të tanishëm, 62 për qind e konsiderojnë kthimin e pengjeve si qëllimin kryesor të Izraelit, ndërsa vetëm 29 për qind e kanë përmendur shkatërrimin e Hamasit si synim kryesor.
Radio Evropa e Lirë: Si e shohin izraelitët e zakonshëm çështjen e pengjeve të mbetura, ndërsa vazhdojnë protestat nga familjet e pengjeve?
Yohanani: Siç përmenda më parë, shumica e publikut mbështet një marrëveshje për lirimin e pengjeve, edhe nëse kjo do të thotë përfundim të luftës dhe tërheqje të forcave ushtarake nga Gaza. Ekziston një ndjenjë e përhapur se i kemi lënë pas pengjet, dhe kjo po godet ndjesinë tonë të solidaritetit, që është një vlerë e thellë dhe themelore, mendoj, në historinë hebraike në përgjithësi dhe në shoqërinë izraelite në veçanti.
Në të njëjtën kohë, fushata e drejtuar nga Forumi i Familjeve të Pengjeve dhe të të Zhdukur ka marrë një ngjyrë të fortë politike. Shumë mbështetës të krahut të djathtë e shohin atë si një dobësim të Izraelit. Me kalimin e kohës, po shohim gjithnjë e më shumë ngacmime ndaj protestuesve që mbështesin kthimin e pengjeve.
Në të njëjtën kohë, fushata e drejtuar nga Forumi i Pengjeve dhe Familjeve të Zhdukur ka marrë një ngjyrë të fortë politike. Shumë mbështetës të krahut të djathtë e shohin atë si një dobësim të Izraelit. Me kalimin e kohës, po shohim gjithnjë e më shumë ngacmime ndaj protestuesve që mbështesin kthimin e pengjeve.
Ka raste kur kalimtarët i kanë sharë, madje edhe i kanë goditur dhe i kanë gjuajtur me vezë, familjet e pengjeve. Në sondazhin tonë të fundit, pyetëm për efikasitetin e protestave dhe veprimeve të ndërmarra nga familjet e pengjeve.
Megjithëse shumica e publikut ndien dhembshuri për çështjen e pengjeve, vetëm më pak se një e treta mendojnë se këto veprime në të vërtetë po ndihmojnë për ta shtyrë përpara arritjen e një marrëveshjeje për lirimin e pengjeve, ndërsa pothuajse 40 për qind mendojnë se ato në fakt po e dëmtojnë kauzën.
Pra, kemi këtë situatë komplekse ku njerëzit duan kthimin e pengjeve, por ka mosmarrëveshje dhe reagime të ndryshme për mënyrën se si duhet të arrihet kjo.
Radio Evropa e Lirë: A mund t’i shpjegoni arsyet për kontradiktën e dukshme në pikëpamjet rreth prioritetit për një marrëveshje për kthimin e pengjeve, apo shkatërrimin e Hamasit?
Yohanani: Keni të drejtë kur theksoni këtë kontradiktë të dukshme. Më lejoni ta sqaroj pak më shumë. Siç përmenda më herët, një shumicë e qartë e publikut e sheh një marrëveshje për lirimin e pengjeve si qëllimin kryesor. Por, ka një dallim të madh midis kampeve politike në këtë çështje. Krahu i qendrës dhe ai i majtë, rreth 80 për qind mbështesin marrëveshjen për lirimin e pengjeve, ndërsa opinionet në të djathtë janë të ndara në mënyrë të barabartë.
Pra, për shumicën e të majtës dhe qendrës, lufta në Gaza ka përfunduar. Ata ndiejnë se shumica e synimeve ushtarake janë arritur dhe fuqia ushtarake e Hamasit është dobësuar ndjeshëm. Nga këndvështrimi i tyre, vazhdimi i luftës tani vetëm rrezikon më shumë pengjet.
Pse? Për disa arsye.
Së pari, ekziston një qëndrim i sigurisë që Hamasi duhet të zhduket dhe të mos lejohet të rimëkëmbet. Gjithashtu, ekziston një ndjenjë e fortë hakmarrjeje, me pak konsideratë për koston, qoftë ajo në jetën e pengjeve, ushtarëve, e lëre më për civilët e pafajshëm në Gaza. Një tjetër komponent i rëndësishëm që diskutohet hapur në qarqet nacionaliste fetare është rikthimi i vendbanimeve hebraike në Rripin e Gazës, pasi Izraeli evakuoi vendbanimet hebraike nga aty në vitin 2005.
Radio Evropa e Lirë: A ka besim publik se Izraeli do të jetë në gjendje përfundimisht ta eliminojë kërcënimin nga Hamasi dhe Hezbollahu, dhe që të dalë nga ky konflikt me mundësi më të mëdha për një të ardhme të afërt paqësore dhe të qëndrueshme?
Yohanani: Tani për tani, publiku izraelit nuk po tregon shumë optimizëm. Në sondazhin tonë aktual, kur pyetëm njerëzit nëse janë optimistë apo pesimistë për të ardhmen e Izraelit, gjetëm më shumë pesimistë, 48 për qind, sesa optimistë, 45 për qind.
Mendoj gjithashtu se është e rëndësishme të theksohet se një e ardhme paqësore, siç e quajtët ju, ose paqja në përgjithësi, nuk është një koncept shumë i zakonshëm në diskursin aktual izraelit.
Do të thosha se shpresa e izraelitëve është që veprimet ushtarake kundër Hezbollahut dhe Iranit do të çojnë në një situatë ku ekzistenca e Izraelit të mos vihet në dyshim, dhe që superioriteti ushtarak i Izraelit do të parandalojë që ngjarje si ajo e 7 tetorit të ndodhin përsëri.
Pra, nuk ka shumë të bëjë me paqen në kuptimin tradicional, por më shumë me sigurinë dhe parandalimin. Njerëzit po shpresojnë më shumë për një të ardhme ku Izraeli mund të ekzistojë pa kërcënime të vazhdueshme, sesa të presin lidhjen e marrëdhënieve harmonike me fqinjët e tij në afat të shkurtër.
