Duhani konsiderohet si një prej shkaktarëve kryesorë të kancerit të mushkërive, por edhe sëmundjeve tjera, u tha të premten në Ditën Botërore Kundër Duhanit, e cila u shënua me moton, “Duhani dhe Shëndeti i Mushkërive”.
Me gjithë faktin që Ligji për kontrollin e duhanit ka hyrë në fuqi që nga viti 2013, qytetarët, por edhe institucionet publike, vazhdojnë ta shkelin këtë ligj, duke tymosur brenda ambienteve të mbyllura, e duke mos i dhënë kështu prioritet mbrojtjes së shëndetit publik.
Drejtoresha e Klinikës së Pulmologjisë, në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës, Rukije Mehmeti, tha se duhani po ndikon në paraqitjen e shtuar të sëmundjes së kancerit. Ajo shtoi se të rrezikuar janë edhe ata persona që qëndrojnë në ambient të përbashkët me duhanpirës.
“Mund të them se një e treta e popullatës që sëmuret nga kanceri, vdes pikërisht prej duhanit. Numri i të prekurve me kancer është shtuar dhe te femrat, të cilat tymosin më tepër sesa në të kaluarën, por fatkeqësi edhe më e madhe është se vuajnë edhe duhanpirësit pasivë, sidomos fëmijët. Numri i fëmijëve që vuajnë nga sëmundjet po rritet nga dita në ditë, si pasojë e keqpërdorimit (të tymosjes) nga ana e duhanpirësve”, deklaroi Mehmeti.
Pas hyrjes në fuqi të Ligjit për kontrollin e duhanit në vitin 2013, janë bërë disa hulumtime nga Agjencia e Statistikave dhe UNICEF-i, ku thuhet se rreth 26 për qind e popullatës në Kosovë janë konsumues të duhanit. Moszbatimi i këtij ligji, thuhet se po vërehet sidomos në dy vjetët e fundit, për dallim me vitet e para të hyrjes në fuqi, kur ka pasur një zbatueshmëri të kënaqshme të këtij ligji.
Në Ministrinë e Shëndetësisë, Faik Hoti, drejtor i departamentit për informim, njëherësh kryesues i Grupit për Ligjin për kontrollin e duhanit, thotë se zbatueshmëria e ligjit nuk është në nivel të kënaqshëm.
‘’Sa u përket gjobave, në vitet e para të zbatimit ka pasur më shumë inspektime e edhe gjoba, derisa në vitet e fundit ka numër më të vogël edhe të inspektimeve specifike që lidhen me duhanin, por edhe të gjobave e që logjikisht kjo do të thoshte që kemi zbatim më të mirë të ligjit. Por jo, është e kundërta realisht. Kemi përkeqësim sa i përket zbatimit të ligjit, sidomos në sektorin e gastronomisë dhe kemi një rënie të aktiviteteve inspektuese gjë që duhet të ndryshojë”, tha Hoti.
Sipas tij, zbatimi është përgjegjësi e disa institucioneve, por problem mbetet gastronomia për shkak se është e shpërndarë dhe ka numër të madh të bizneseve. Një çështje tjetër brengosëse është edhe çështja e funksionimit të Gjyqësorit, i cili kryesisht vepron ngadalë.
“Nëse shqiptohen gjoba nga Inspektorati, por nuk zbatohen në gjykata, atëherë bie edhe interesimi i inspektorëve për inspektime”, shtoi Hoti.
Arben Lila, zyrtar në Qendrën për Zhvillim dhe Avokim në Kosovë (KADC), njëherësh monitorues i zbatimit të Ligjit për kontrollin e duhanit, tha se vetë ministri i Shëndetësisë Uran Ismaili, e ka lënë anash zbatimin e ligjit, çka sipas tij, po e dëmton shëndetin publik.
“Raporti i Progresit i publikuar këtë javë, ka përsëritur se Kosova ka Ligj për duhanin, por zbatimi i tij ka filluar të bjerë. Plani i veprimit të kontrollit të duhanit është qe disa vjet, por duhet vetëm dora e ministrit që të zbatohet në mënyrë që të funksionojë. Sot kur kemi ardhur deri te vullneti politik, ministri e ka të vështirë ta mbajë larg industrinë e duhanit. Kemi obligimin që t’i mbledhim forcat dhe të ndihmojmë ministrin Ismaili që vullnetin e tij personal ta shndërrojmë në vullnet politik. Kosova do të ketë prosperitet vetëm kur të ketë shoqëri të shëndoshë”, theksoi Lila.
Ndërkaq, inspektori sanitar, Ibrahim Tërshnjaku tha se asnjëherë nuk ka munguar përkushtimi i inspektorëve sanitarë. Por, angazhimi i institucioneve gjegjëse, sipas Tërshnjakut, po mungon:
“Të arriturat tona janë thyer atëherë kur nuk kemi pasur më mbështetje nga organet e gjyqësisë. Gjithashtu, këtu hyjnë edhe zyrtarë të lartë të shtetit, që nuk e kanë zbatuar këtë ligj, duke u nisur nga ministrat, deputetët etj. Moszbatimin e ligjit e kanë zbehur vetë njerëzit e shtetit dhe e kanë zvogëluar aktivitetin tonë, duke mos e trajtuar me prioritet këtë ligj”.
Vetëm në Kosovë, për një vit hyjnë rreth 3 mijë e 500 tonelata duhan. Në bazë të këtyre statistikave të Doganave të Kosovës, del se qytetarët harxhojnë rreth 150 deri në 200 milionë euro për një vit për konsum të duhanit. Kurse, për një person, mbi bazën e llogaritjeve nëse ai shpenzon një pako cigare në ditë, del se shpenzimet e tij vjetore arrijnë shumën minimale prej 600 eurosh.
