Gati 17 vjet pasi mori statusin e vendit kandidat për BE, Maqedonia e Veriut, më në fund, duket se do të nisë negociatat për anëtarësimin në bllok.
Kuvendi i Maqedonisë së Veriut, me 68 vota për, asnjë kundër dhe asnjë abstenim, miratoi të shtunën një propozim të Francës, për zgjidhjen e një kontesti rreth gjuhës dhe historisë midis Shkupit dhe Sofjes, që i hap rrugë integrimit të mëtejshëm evropian të Maqedonisë së Veriut.
Kompromisi parasheh një përpjekje për të ndryshuar Kushtetutën maqedonase, me qëllim që të njihet pakica bullgare, por lë shumë çështje të ndjeshme për t’u zgjidhur midis Shkupit dhe Sofjes. Thuhet se lë të hapur njohjen bullgare të gjuhës maqedonase.
Do të duhej të ishte arsye për festë, jo vetëm për Shkupin, por edhe për Bashkimin Evropian, që, më në fund, duket se ka kthyer në jetë procesin e zgjerimit të tij.
Megjithatë, zvarritjet e vjetra me dekada ka të ngjarë të lënë një shije të hidhur - dhe, ç’është më e keqja, mund të diktojnë tonin e Maqedonisë së Veriut në negociatat e ardhshme me bllokun.
Vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, që synojnë BE-në, ashtu si edhe vendet e saposhpallura kandidate - Moldavia dhe Ukraina - mund të mësojnë një apo dy gjëra nga Maqedonia e Veriut, kur bëhet fjalë për udhëtimin e tyre drejt Brukselit.
Kjo sagë e vazhdueshme u ka treguar atyre se nuk mjafton të bësh reforma brenda vendit, për të përmbushur standardet e BE-së. Më e rëndësishme, ndoshta, është zgjidhja e çdo çështjeje të hapur dypalëshe me vendet anëtare të BE-së.
Pak vendeve u është dashur të përballen me aq shumë sfida - sa Maqedonisë së Veriut - në përpjekjet e tyre për t’iu bashkuar organizatave perëndimore.
Më e madhja ka ndodhur në vitin 2019, kur Maqedonia ka ndryshuar emrin e saj në Maqedoni të Veriut, duke zgjidhur kështu një mosmarrëveshje me fqinjin e saj jugor, Greqinë. Kjo, pastaj, ka hapur rrugë për pranimin e Shkupit në NATO, në vitin 2020.
Me ndryshimin e emrit, procesi i pranimit të Maqedonisë së Veriut në BE ka mundur të nisë qe atëherë, por edhe Maqedonia e Veriut, edhe Shqipëria - rrugët e të cilave drejt anëtarësimit në BE janë të lidhura - është dashur të presin edhe një vit, pasi Franca nuk ka qenë e kënaqur me mënyrën se si është projektuar procesi i përgjithshëm i zgjerimit të bllokut.
Për të qetësuar Parisin, Brukseli ka bërë disa ndryshime kozmetike, edhe pse shumë diplomatë të BE-së kanë thënë se shtyrja ka pasur të bëjë më shumë me nervozizmin e presidentit të Francës, Emmanuel Macron, rreth zgjedhjeve lokale në vendin e tij.
Më pas kanë nisur kundërshtimet e Bullgarisë ndaj Maqedonisë së Veriut, duke bllokuar fillimin e bisedimeve të pranimit midis Shkupit dhe BE-së.
Shqetësimet kryesore të Sofjes kanë të bëjnë me zbatimin e ngadaltë të Traktatit të Miqësisë, të nënshkruar mes dy shteteve në vitin 2017; me represionin e supozuar të pakicës bullgare në Maqedoninë e Veriut dhe me origjinën dhe statusin e gjuhës maqedonase, të cilën Sofja e konsideron si një dialekt të bullgarishtes.
Në propozimin francez, të paraqitur në fillim të verës, kur Franca mbante ende kryesimin e Këshillit të Bashkimit Evropian, disa, por jo të gjitha nga këto çështje, trajtohen.
Më e rëndësishmja është se, përpara se të fillojë bisedimet e pranimit me Brukselin, Shkupi duhet të ndryshojë Kushtetutën e tij - këtë herë për të përfshirë një referencë për pakicën e tij bullgare.
Në propozimin francez ka edhe referenca që lidhen me Traktatin e Miqësisë, të cilat lënë të kuptohet se çështjet e diskutueshme historike dhe arsimore, do të vazhdojnë t’i ndjekin marrëdhëniet mes dy fqinjëve.
Disa zyrtarë të BE-së, që kanë folur për Radion Evropa e Lirë, mendojnë se propozimi i paraqitur nga Franca është “i padrejtë” për Shkupin, por askush nuk duket se ka ndonjë ide më të mirë.
Vlen të kujtohet se Qeveria pro-reformiste në Sofje është rrëzuar në qershor, sepse propozimi francez është parë si shumë “pajtues”.
Çka përmban propozimi francez?
Propozimi francez përbëhet nga shtatë pika. Pjesa që ka nxitur më së shumti debat është çështja e gjuhës dhe e kaluara historike, e cila është pjesë e Marrëveshjes për fqinjësi të mirë me Bullgarinë dhe si e tillë, kjo marrëveshje është e përfshirë dhe në propozimin francez.
Në pikën e tretë theksohet se, “Në rrugën e Maqedonisë së Veriut drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian, Këshilli rikujton rëndësinë e arritjes së rezultateve të prekshme dhe zbatimit me mirëbesim të marrëveshjeve dypalëshe, përfshirë Marrëveshjen e Prespës me Greqinë dhe Traktatin (marrëveshjen) për fqinjësi të mirë me Bullgarinë”.
Në propozimin francez gjuha maqedonase definohet si e tillë, pra gjuhë maqedonase pa sqarime plotësuese apo fusnotë, ndërkohë që apostrofohet se BE-ja do t’i notojë deklaratat e dy shteteve, Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë, në raport me gjuhën.
Në pikën e katërt të propozimit francez, krahas detyrimit për realizimin e reformave, theksohet se, “Këshilli në këtë drejtim mirëpret synimin e Maqedonisë së Veriut të nisë dhe të arrijë si çështje me prioritet ndryshimet kushtetuese, me qëllim përfshirjen në Kushtetutë të qytetarëve që jetojnë brenda kufijve të shtetit dhe që janë pjesë e njerëzve të tjerë, si bullgarët”.
Përmes propozimit francez synohet tejkalimi i dallimeve që ka Maqedonia e Veriut me Bullgarinë dhe zhbllokimi i fillimit të bisedimeve për anëtarësim në familjen evropiane.
Një diplomat i BE-së, i cili ka dashur të mbetet anonim, sepse nuk ka qenë i autorizuar për të folur për këtë çështje, ka thënë: “Nëse Shkupi nuk pajtohet me këtë [propozimin francez], ai do të lëngojë në të njëjtin vend edhe për një dekadë tjetër. Së paku”.
Qeveria e re e Bullgarisë mund të kërkojë lehtësisht më shumë dhe ta bllokojë procesin edhe një herë.
Dhe, vetë fakti që 27 vendet anëtare të BE-së po konsiderojnë seriozisht shkëputjen e Shqipërisë nga Maqedonia e Veriut në procesin e anëtarësimit në BE, ka nxjerrë në pah presionin që ka pasur Shkupi nga të gjitha anët për të rënë dakord me propozimin francez.
Në fund të fundit, kështu duken marrëdhëniet asimetrike midis anëtarëve të BE-së dhe atyre që shpresojnë të hyjnë në BE. Shtetet anëtare të BE-së kërkojnë, kandidatët veprojnë. Thjesht, vendet e BE-së kanë shumë dëshirë të marrin gjithçka që munden nga vendet tjera. Kërkesat mund të bëhen edhe para fillimit të bisedimeve të anëtarësimit. Kur ato fillojnë, vendi kandidat duhet të fillojë pastaj procesin e ngadaltë të miratimit të legjislacionit të BE-së, i cili është i ndarë në mbi 30 kapituj.
Njëzet e shtatë shtetet anëtare të BE-së duhet të vendosin unanimisht se kur hapen dhe kur mbyllen ata kapituj.
