Gjatë vitit të kaluar (2018), Policia e Kosovës ka arrestuar 784 fëmijë dhe të rinj nën moshën 18-vjeçare për përfshirje në vepra penale, prej tyre 750 janë meshkuj dhe 34 femra.
Ditë më parë, drejtori i Përgjithshëm i Policisë së Kosovës, Reshat Qalaj, në një takim të “Task-Forcës” kundër narkotikëve te të rinjtë dhe për siguri në shkolla, tha se këtë vit, nën dyshimet për përdorim, posedim ose shitje të paautorizuar të narkotikëve, janë arrestuar 984 persona, prej tyre 194 nxënës.
Sipas të dhënave të Policisë, krahas narkotikëve, që përbëjnë një përqindje të madhe të shkaqeve të arrestimit të të miturve, vepra tjera penale për të cilat të miturive u vihen prangat janë edhe përfshirja në përleshje fizike me lëndime trupore, vjedhje dhe vrasje.
Gjatë vitit të kaluar, nën dyshimet për përfshirje në raste të vrasjeve janë arrestuar 20 të mitur, për shkaktim të lëndimeve të lehta trupore janë arrestuar 221 persona të mitur, ndërsa për shkaktim të lëndimeve të rënda trupore, janë arrestuar 37 të tjerë.
Për përfshirje në veprat penale kundër pasurisë, ku bëjnë pjesë vjedhjet, më 2018 janë arrestuar 187 të mitur. Për dhunim seksual është arrestuar një (1) i mitur, për sulm seksual katër (4) të tjerë dhe për vepra penale tjera që lidhen me këtë kategori janë arrestuar 30 të mitur.
Ndërkohë, për vepra tjera të ndryshme penale, vitin e kaluar, janë arrestuar 128 persona nën moshën madhore.
Rajonet me më së shumti të mitur të arrestuar, sipas Policisë janë: Prishtina me 167 syresh, Peja me 149 dhe Mitrovica e Jugut me 132. Ndërsa rajonet tjera nuk arrijnë numër tre-shifrorë të të arrestuarve të kësaj kategorie (Gjilani 90; Gjakova 51; Ferizaj 44; Prizreni 37; Mitrovica e Veriut 6).
Personat e moshës 17 vjeç përbëjnë grupmoshën me numrin më të madh të të arrestuarve, me 442 të prangosur gjatë vitit 2018. Ndërkohë, 208 nga totali i të miturve të arrestuar, kanë qenë të moshës 16- vjeçare, kurse 98 persona të moshës 15- vjeçare, ndërkaq 53 të moshës 14-vjeçare dhe tre të tjerë më të rinj.
Një numër i këtyre të miturve janë në procese gjyqësore ose në vuajtje të dënimit, ndërsa një pjesë e madhe e tyre janë liruar në procedurë të rregullt.
Isuf Ibërdemaj, drejtor i Qendrës Korrektuese për të Femra dhe Mitur në Lipjan, tha për Radion Evropa e Lirë, se si të dënuar, në masë edukuese korrektuese ose në paraburgim, në këtë qendër janë duke u mbajtur 36 të mitur.
“Numri i përgjithshëm i të miturve, aktualisht, në Qendrën Korrektuese në Lipjan është 36. Prej tyre 34 janë meshkuj, kurse dy janë femra. Të mitur me masë edukuese aktualisht i kemi 13, kurse në paraburgim i kemi 15. Ndërsa femrat, njëra është me masë (edukuese), kurse tjetra është në paraburgim”, tha ai.
Derisa vlerëson se numri i të miturve në Qendër “është relativisht i vogël”, Ibërdemaj tregon se veprat më të shpeshta të kryera nga të miturit janë, “lëndimet e lehta dhe të rënda trupore, posedimi i paautorizuar i substancave narkotike, vjedhjet, grabitjet, vrasjet dhe vrasjet e rënda”.
*Video nga arkivi: Jeta në burgun e Lipjanit
Aktualisht, sipas tij, në Qendër ka të mitur të dënuar edhe me më shumë se dhjetë vjet burgim.
“Aktualisht ka të mitur prej moshës 16, 17 vjeç. Në qendrën tonë, nëse bëhet fjalë për dënime të gjata me Kodin e Drejtësisë për të Mitur, ne i mbajmë deri në moshën 23-vjeçare, bëhet fjalë për meshkuj, kurse pas kësaj moshe (23 vjeç) detyrohemi t’i transferojmë në ndonjë prej qendrave tjera për persona madhor. Ndërsa për femra, meqenëse kjo është qendra e vetme për femra, atëherë femrat vetëm kalojnë në sektorin e femrave madhore”, tregoi drejtori i Qendrës Korrektuese për Femra dhe të Mitur, në Lipjan.
Drejtori Ibërdemaj theksoi se të gjithë të dënuarit të cilët e kanë ndërprerë shkollimin në momentin e shkuarjes në vuajtje të dënimit, e vazhdojnë atë brenda Qendrës, sipas planprogramit të Ministrisë së Arsimit.
Profesori universitar dhe sociologu, Fadil Maloku, i cili ligjëron lëndët që lidhen me krimin, devijimin dhe kontrollin social, vlerëson se ka një varg shkaqesh dhe rrethanash, të cilat çojnë në delikuencën e të miturve.
“Margjinalizimi i adoleshentëve në njëfarë mënyre ka prodhuar situata, të cilat për mendimin tim janë situata të cilat krijojnë këtë elementin e devijancës. Në anën tjetër kemi edhe një sistem të vlerave, i cili ende nuk është akomoduar në rrethanat në të cilat gjendet shoqëria kosovare. Kjo pastaj prodhon situatat të cilat prodhojnë paradisponim dhe diskonim që adoleshentët të marrin rrugën e devijimit. Në anën tjetër (shkaqet) duhet kërkuar në ambientet sociale, ambientet socio-ekonomike, sepse devijanca mund t’i adresohet edhe një lloj krimi të organizuar, grupe të cilat kanë monopol mbi këto kategori margjinale në shoqërinë kosovare. Janë grupe të organizuar, mos të them kriminale, por me prirje kriminale të cilat e rrisin shkallën e devijancës tek adoleshentët”, vlerësoi ai.
Derisa faktorin ekonomik e sheh si vetëm njërin prej shkaqeve, profesori Maloku problemin kryesor e sheh te sistemi i vlerave kulturore shoqërore.
“Faktori ekonomik e ka rolin e tij, por nuk është ajo determinantja. Në pyetje është sistemi i vlerave kulturore dhe keqkuptimi i këtyre vlerave, lira e hazarduar, liri e cila është e keqkuptuar dhe kjo pastaj prodhon situata dhe grupe konfilktuoze, disa prej të cilave janë të organizuar e disa jo të organizuara, disa janë të margjinalizuara dhe kjo është produkt i një gjendje, mos të themi kaotike, por thënë më but një gjendje më të pakontrolluar nga sistemi, i cili do të duhej të merrte më shumë kompetenca dhe të krijojë projekte të cilat do të duhej t’i risocializojnë këto grupe që janë në proces të devijimit”, theksoi sociologu Maloku.
Muajin e kaluar, Qeveria e Kosovës ka nisur një fushatë kundër përdorimit të narkotikëve nga të rinjtë dhe për rritje të sigurisë në shkolla dhe hapësira përreth, duke formuar edhe një “Task-Forcë” për implementimin e kësaj fushate.