Teksti i marrëveshjes, ashtu siç ishte, po marr vetëm një nga anomalitë, kishte një gjuhë ambiguente me dy kuptimësi, me dy kuptimësi që nuk janë terminologjike, po janë pozicione që e përjashtojnë njëra tjetrën dhe kjo është arsyeja pse janë pranë njëra tjetrës, thotë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, Hydajet Hyseni, deputet nga radhët e Partisë Demokratike të Kosovës.
RADIO EVROPA E LIRË
Zoti Hyseni, ju keni abstenuar në votimin për miratimin e rezolutës për marrëveshje e arritur në dialogun me Serbinë. Pse nuk keni votuar kundër?
HYDAJET HYSENI
E urrej abstenimin në parlament. Por, ndodh shpesh që i ndodhur midis dy qëndrimeve, të cilat me dalin se janë të pabazuara dhe të papërkrahshme detyrohem ndonjëherë të përcaktohem për të abstenuar. Dhe ky ishte një nga rastet ndoshta më eklatante. Së pari ishte sjellë në mënyrë të lëndueshme proceduralisht si çështje urgjente, diçka që nuk ishte urgjente.
Fare lehtë ajo mund të trajtohej në procedurë të rregullt. Dokumenti që i propozohej kuvendit, kur është rezolutë, thuhet duhet të jetë së paku 48 orë më parë ai i shpërndarë, në mënyrë që të dihet çka po votohet.
Ç’është e vërteta, ne, vetë teksti i marrëveshjes, na është shpërndarë vetëm gjysmë ore para seancës, kurse teksti i rezolutës së propozuar madje tek pas përfundimit të debatit. Në raste të tilla, kjo do të mjaftonte që të mos mund të përcaktohesh lehtë. Janë çështje shumë të rëndësishme.
Për më tepër, teksti i marrëveshjes, ashtu siç ishte, po marr vetëm një nga anomalitë, kishte një gjuhë ambiguente me dy kuptimësi, me dy kuptimësi që nuk janë terminologjike, po janë pozicione që e përjashtojnë njëra tjetrën dhe kjo është arsyeja pse janë pranë njëra tjetrës. Ta them figurativisht një koncept i Republika Sërpskas me bashkësinë e komunave si një paraprijëse e një ndarjeje që do të çonte në Republika Sërpska.
Tek unë kështu është perceptuar kjo dhe një koncept i Ahtisaarit, cilin ta votosh? Të votosh për të dyja nuk mundet, sepse shpije në drejtime të kundërta. Të votosh kundër... s’do të votoja kundër asaj që është në Kushtetutën tonë, sado që nuk më është dukur në rregull as atëherë, por meqë është Kushtetutë, do të më dukej krejt e pranueshme.
Prandaj, ndodhesha midis situatës të votosh për perspektiven e Republika Sërpskas, mos të them se ajo bëhet automatikisht e tillë, po ajo rrugë ose ai shteg në atë stacion çon, ose të votosh për atë edhe mund të gëlltitet me gjithë anomalitë që ka.
Do të thotë njëra shprehje kishte brenda një zgjidhje kompromisi sipas dokumentit Ahtisaari, dhe do të mund të ishte e pranueshme megjithëse edhe ajo çalon, dhe tjetra kishte konfliktin brenda. Por, për të dyja s’mund të votosh me një po ose jo. As nuk mund t'u thuash po te dyjave, as nuk mund t'u thuash jo të dyjave. Dhe teksti i marrëveshjes ka shumë dykuptimësi të tilla.
RADIO EVROPA E LIRË
Pse mendoni se nuk është në interes të Kosovës një marrëveshje e tillë?
HYDAJET HYSENI
Jo, unë nuk mendoj se marrëveshja si tërësi nuk është në interes të Kosovës. Unë në parim jam për marrëveshje, jam për bisedime, kam qenë në vazhdimësi dhe kam thënë që në fillim duhet t'u themi po bisedimeve. Madje i jam referuar asaj porosisë së presidentit Kenedi: “Nuk duhet kurrë të negociojmë nga frika, por nuk duhet të kemi kurrë frikë nga negociimi”. Ne na ka ndodhur në të dyja të gabojmë. Nuk jam kundër marrëveshjes, nuk jam as kundër bisedimeve.
Madje edhe le të quhen ashtu siç janë, politike, bisedime, jo dialog - dialogun e bëjnë gazetarët, e bëjnë shkencëtarët, e bëjnë publicistët, po përfaqësuesit shtetërorë bëjnë bisedime, sidomos me situata si këto të Kosovës me Serbinë.
Nuk ka asgjë të keqe dhe çdo marrëveshje në thelbin e saj është në të mirën e Kosovës, prandaj unë edhe nuk mund të dal kundër, por gjithmonë është një por...
Teksti që na është sjellë nuk është as marrëveshje, nuk është as e qartë midis kujt bëhet, në çfarë cilësie është... ndër-shtetërore apo është vetëm e liderëve.
Nuk ka asnjë nënshkrim, asnjë titull. Nuk ka asnjë formë të marrëveshjes, asnjë preambulë. Quhen parime ato që nuk janë parime, dhe brenda ka shumë palogjikë.
Ka shumë kundërshtime brenda njëra tjetrës, madje me Kushtetutën, madje me dokumentin Ahtisaari .
Madje me kuptimin tim edhe me dokumentet evropiane me të cilave u referohen. Për shembull me Kartën Evropiane për Pushtetin Lokal; nuk është në harmoni ajo që ofrohet sepse, nuk sugjeron askush një ndarje në vija etnike, madje pa ndonjë kompaktësi gjeografike; është njëfarë "apartheidi" institucional.
Nuk e kundërshtoj marrëveshjen si të tillë, por kundërshtoj formulat që janë brenda saj, ka edhe ndonjë që është e drejtë. Prandaj edhe më është e pamundur të votoj pro ose kundër. Thjesht nuk marr pjesë në një lojë të tillë.
RADIO EVROPA E LIRË
Kryeministri është munduar të shpjegojë përmbajtjen e marrëveshjes...
HYDAJET HYSENI
Po, edhe unë e thashë që nuk më ndryshoi bindjen, nuk më hoqi dilemat, nuk ma mbushi mendjen, sepse në fakt nuk kishte ndonjë shpjegim ndryshe nga ato që janë thënë në media.
Unë e kuptoj pozitën e kryeministrit, nuk është puna krejt te ai. Unë pak befasohem me faktin që pala kosovare ka pranuar të bëjë çështje, madje kyçe, të normalizimit midis Kosovës dhe Serbisë, një çështje që është e brendshme, me çdo kriter e brendshme, pa përjashtuar edhe të drejtën e çdo shteti për t'u interesuar për pakicat e tyre.
Por, formulat, materia që është brenda, është e brendshme e Kosovës. Dhe për më tepër, nuk ka vetëm një problem të tillë në relacionet Kosovë - Serbi, ka edhe një problem që është ekuivalent më këtë: çështja e Luginës së Preshevës. Madje edhe pa hipotekat që janë këtu, sepse atje nuk ka pasur pastrim etnik.
Është e çuditshme se si mund të normalizohen marrëdhëniet me një qasje të njëanshme, duke injoruar një problem ekuivalent, duke ekzagjeruar një problem tjetër që është i ngjashëm. Problemet ekuivalente duhet trajtuar në mënyrë ekuivalente, duhen edhe zgjidhje ekuivalente.
RADIO EVROPA E LIRË
Për këtë e keni përmendur edhe çështjen e reciprocitetit, në këtë keni menduar?
HYDAJET HYSENI
Po, patjetër. Ndoshta do të duhej ta thosha edhe më shkoqur. Nëse synohet normalizimi i raporteve midis Kosovës dhe Serbisë, për mendimin tim, është gjëja më e thjeshtë: baza parimore, mbi të cilën duhet të ndërtohet e ardhmja midis tyre.
Çështja e pjesëtarëve të kombeve, si të thuash, në dy vendet përkatëse, do të duhej të rregullohej me një kut.
Për mendimin tim, Kosova do të mund fare lehtë, siç ka thënë me të drejtë Daniel Serwer, thjeshtë të insistonte në një qasje parimore që do të lejonte për të dy palët.
Dhe atëherë, do të mund edhe t'i lihej Serbisë të zgjidhte variantin.
Nëse do zgjidhje legale, respektojmë satus-quonë politiko-administrative dhe të drejtat demokratike sipas standardeve evropiane në të dyja anët, Kosova do të kishte arsye të pretendonte të ishte edhe më fleksibile, madje edhe më gjeneroze në raport me pakicat, për shkak të natyrës të shtetit që po ndërtojmë, por duke kërkuar që në thelb të njëjtat parametra të merren parasysh edhe në zgjidhjen e problemeve të shqiptarëve në Preshevë, Bujanoc, Medvegjë, e gjetiu.
Madje, edhe në Beograd, se ka shqiptarë edhe nëpër vise tjera të Serbisë.
RADIO EVROPA E LIRË
Çfarë rrezikohet më së shumti në Kosovë me këtë marrëveshje sipas mendimit tuaj?
HYDAJET HYSENI
Shumëçka, dhe unë mund mos të them, por mendoj se nëse ne themi që dokumenti i Ahtisaarit është një kompromis, madje një kompromis i dhimbshëm, siç e ka thënë edhe vetë zoti Ahtisaari, të kërkosh tash të gjesh një kompromis midis kompromisit të dhimbshëm dhe një zgjidhjeje skajshmërisht të imponueshme, kjo do të thotë ta kompremetosh vetë kompromisin.
Do të thotë praktikisht të kërkosh të pamundurën. Prandaj, si e tillë, unë druaj që ajo është vetëm një "casus belli" për konflikte të ardhshme, për të kaluar tani pengesat në ecjen drejt Evropës. Dhe, ajo që ndodhi në veri e dëshmon pikërisht këtë. Nuk mund të ndodhte kjo krejt, e shkëputur edhe nga influencimet e qendrave politike në Beograd.
Kjo loja, si ta thuash, me dy rrafshe; një rrafsh institucional në të cilin diçka edhe mund të pranohet, por jo si zgjidhje, por vetëm si blerje kohe, si një instrument për të bllokuar proceset, për të kërkuar kohë për ndoshta një rast më të mirë për revansh, gjë të cilën nuk po e fshehin krerët e Serbisë për fat të keq; dhe në anën tjetër të stimulosh lëvizje si ato që po ndodhin në veriun e Kosovës.
Për mendimin tim është ilustrim i mjaftueshëm për të parë se në Beograd mungon vullneti i vërtetë për normalizim të raporteve me Kosovën.
Fundi i fundit, si mund të normalizohen raportet në mes një shteti që ka në Kushtetutë pretendimin jo për një pjesë të territorit, por per gjithë Kosovën. Këtë nuk e fsheh, madje edhe nuk e ndryshon. Uroj që ta kem gabim, por më duket një blof.
RADIO EVROPA E LIRË
Çka konkretisht do të humbas Kosova?
HYDAJET HYSENI
Kosova, mund të humb kohë në shanset e asaj për stabilizim të brendshëm, për t'u marrë me problemet jetike me të cilat përballet, e që janë aq të shumta dhe të mbahet peng me konflikte e tensione ndëretnike, gjë që edhe kanë ndodhur në masë të madhe.
Unë dyshoj që pikërisht ky është synimi strategjik i Beogradit, që në pamundësi për ta pasur Kosovën të tërën, ndoshta në mënyrën siç do edhe një pjesë të Kosovës, së paku ta mbajë Kosovën në një shah të përhershëm, ta mbajë në një gjendje krize të përhershme.
Dhe në këtë mënyrë pastaj të krijojë argumentin se ja Kosova s’mund të funksionojë si e pavarur dhe eventualisht të hapë shtigje për zgjidhje që nuk i fshehin.
