Ata kanë një armik të përbashkët: presidentin rus, Vladimir Putin, i cili ka nisur pushtimin e Ukrainës, duke vrarë dhjetëra mijëra njerëz, ka burgosur kundërshtarë, ka kufizuar liritë dhe ka shtypur pakënaqësitë.
Por, më shumë se një vit prej se Rusia ka nisur agresionin te fqinji i saj, shumë ukrainas nuk i besojnë opozitës ruse, e sidomos armikut më të shquar të Putinit, Aleksei Navalny.
Dhe këtë asgjë nuk e ilustron më qartë se ndarja e Çmimit Oscar për “Navalnyn” - një dokumentar që flet për jetën e politikanit dhe aktivistit kundër korrupsionit, tashmë të burgosur.
Navalny i ka mbijetuar një sulmi me agjent nervor në vitin 2020, për të cilin ai ka fajësuar Putinin.
Akademia e Arteve e Shteteve të Bashkuara e ka shpërblyer dokumentarin për të me Oscar më 12 mars.
Për shumë në SHBA dhe në Perëndim, çmimi ka qenë kritikë e hapur për pushtimin rus të Ukrainës.
Gjatë pranimit të çmimit, regjisori i dokumentarit me origjinë kanadeze, Daniel Roher, ka thënë se Navalny po dënohet “për atë që ai e quan luftë të padrejtë të agresionit të Putinit në Ukrainë”.
Regjisori Daniel Roher duke folur derisa pranoi Oscarin për Filmin më të Mirë Dokumentar me metrazh të gjatë në Los Anxhelos, më 12 mars.
Por, për shumë ukrainas - nga këshilltari kryesor i presidentit Volodymyr Zelensky deri te gazetarët, aktivistët dhe njerëzit në mediat sociale dhe në rrugë - veprimi i Hollywoodit ka qenë naiv dhe ka shprehur mungesë respekti për luftën e tyre kundër agresionit rus.
Janë disa faktorë që e kanë nxitur këtë reagim. Disa prej tyre lidhen ngushtë me figurën e Navalnyt, i cili ka tërhequr vëmendjen e botës me disa deklarata që janë parë si raciste dhe ksenofobike.
Në Ukrainë, ndërkaq, ka ngjallur zemërim për komentet për Krimenë - Gadishullin ukrainas të aneksuar nga Rusia në vitin 2014.
Në mesin e disa ukrainasve, komentet që ka bërë Navlany në të kaluarën, kanë nxitur dyshime se ai “është prerë nga e njëjta pëlhurë” sikurse Putini, i cili ka thënë se Ukraina nuk është komb i vërtetë dhe se mund të ekzistojë vetëm si pjesë e një “bote ruse”, të dominuar nga Moska.
Era e propagandës ruse
“Navalny është një sanduiç i paketuar në një kuti dreke, që transportohet nëpër botë si dëshmi se në Rusi ka ende opozitë”, ka shkruar në Twitter Andriy Sadoviy, kryebashkiak i qytetit Lviv në Ukrainë.
Statuja e Oscarit, ka thënë ai, “mban tani erën e propagandës ruse”.
Sadoviy u është referuar komenteve që Navalny ka bërë në një intervistë radiofonike në vitin 2014, duke thënë se Moska e ka pushtuar Krimenë përmes “shkeljeve të rënda të të gjitha rregulloreve ndërkombëtare”, por ka parashikuar se gadishulli do të mbetet për një kohë të gjatë pjesë ‘de facto’ e Rusisë dhe nuk do t’i kthehet Ukrainës “në të ardhmen e parashikueshme”.
Yulia Navalny, gruaja e disidentit të burgosur Alexei Navalny, duke folur pranë vajzës së saj, Daria9majtas) dhe regjisorit Roher, në ceremoninë e shpërblimeve Oscars më 12 mars.
Ai me sarkazëm ka pyetur intervistuesin nëse Krimeja është një “një sanduiç me sallam për t’u shpërndarë herë këndej, e herë andej”.
Mbështetësit e tij thonë se Navalny ka ndryshuar qëndrimin e tij publik ndaj Krimesë dhe i ka bërë thirrje Moskës që t’i respektojë kufijtë e njohur ndërkombëtarisht të Ukrainës.
Muajin e kaluar, ai ka lëshuar një deklaratë prej 15 pikash, duke dënuar “luftën e padrejtë të agresionit”, të cilën “Putin e ka nisur nën pretekste qesharake”. Ai i ka bërë thirrje Rusisë që “ta ndalojë agresionin, t’i japë fund luftës dhe t’i tërheqë të gjitha trupat e saj nga Ukraina”.
Megjithatë, shumë ukrainas mbeten skeptikë dhe kujtojnë pjesëmarrjen e tij në marshimet ultra-nacionaliste në Rusi në vitet 2000, si dhe mbështetjen e tij për agresionin e Rusisë kundër Gjeorgjisë në vitin 2008.
Për këtë të fundit, Navalny ka kërkuar falje. Ai nuk ka kërkuar falje për deklaratat e kaluara, të cilat, sipas kritikëve, kanë qenë raciste dhe kanë kontribuar në dyshimet në Ukrainë dhe gjetkë në ish-Bashkimin Sovjetik, se ai është një shovinist rus, politikat e të cilit - nëse do të vinte ndonjëherë në pushtet - do të ndryshonin pak nga ato të Putinit.
“Navalny e ka fituar Oscarin e tij, sepse ka luajtur në mënyrë të përsosur një figurë të opozitës ruse”, ka thënë komediani ukrainas, Anton Tymoshenko.
Për disa, kjo përshtypje thellohet edhe më shumë nga shenjat e lidhjeve midis opozitës dhe manjatëve rusë. Këta të fundit shihen gjerësisht si pjesë e sistemit të Putinit, edhe nëse nuk e kanë mbështetur me zë Kremlinin ose pushtimin e Ukrainës.
Edhe para pushtimit të Ukrainës, në këtë vend ka pasur dyshime për potencialin e Rusisë për të ndryshuar qëndrimet e saj ndaj ish-republikave të tjera sovjetike, pavarësisht se kush është në pushtet në Kremlin.
“Trauma post-imperiale ndikon në të gjitha ndjenjat tona për rusët dhe politikanët rusë", ka thënë më herët për Radion Evropa e Lirë Taras Berezovets, një analist politik ukrainas, i cili tani është oficer ushtarak.
Jo vetëm lufta e Putinit
Oscari për dokumentarin e Navalnyt ka ndezur edhe ata ukrainas, që thonë se shumë në Perëndim përpiqen t’ia hedhin të gjithë fajin Putinit për agresionin në Ukrainë, por, sipas tyre, përgjegjësia është e përhapur përtej presidentit.
Myroslava Barchuk, gazetare e mirënjohur ukrainase dhe nënkryetare e Qendrës PEN Ukrainë, ka shkruar në blogun e saj se vendimi për ndarjen e Oscarit për “Navalnyn” dëshmon se “për industrinë globale të filmit, kjo është lufta e Putinit, jo lufta e Rusisë” - një qasje që, sipas saj, liron nga përgjegjësia dhe faji shumicën e rusëve.
Një punëtor duke mbuluar me ngjyrë mbishkrimet për Navalnyn në Shën Petersburg, në prill të vitit 2021. Pranë portretit të Navalnyt shkruan "Heroi i kohëve të reja".
Derisa rezultati i luftës nuk dihet, ruajtja e mbështetjes së SHBA-së dhe Perëndimit është prioritet për Ukrainën. Por, kjo nuk është hera e parë që Akademia e Arteve në SHBA ka zemëruar ukrainasit.
Raportohet se ajo ka refuzuar dy herë një kërkesë të Zelenskyt për të folur gjatë ceremonisë së ndarjes së çmimeve Oscar.
“Nëse Oscari është jashtë politikës, si duhet ta kuptojmë manifestin dokumentar për Navalnyn, të tejmbushur me politikë të brendshme ruse?”, ka pyetur këshilltari i Zelenskyt, Mykhaylo Podolyak.
“Nëse Oscari është jashtë kontekstit të luftës në Ukrainë dhe gjenocidit masiv të ukrainasve, pse flisni vazhdimisht për humanizëm dhe drejtësi?”, ka shtuar ai.
Ministri i Jashtëm ukrainas, Dmytro Kuleba, i ka thënë revistës gjermane “Bild” se shpërblimi me Oscar i filmit kundër luftës “All Quiet On The Western Front” dhe moslejimi i Zelenskyt të mbajë fjalim në ceremoni, kanë qenë gjëra “qesharake” dhe “hipokrite”.
*Video nga arkivi: Si i xhiroi momentet "e jashtëzakonshme" regjisori i dokumentarit për Navalnyn?
Oleksandr Rodnyanskiy, producent ukrainas i filmit dhe anëtar i Akademisë, i ka thënë Shërbimit ukrainas të Radios Evropa e Lirë se zemërimi tek ukrainasit është kryesisht rezultat i keqkuptimit.
Rodnyanskiy ka thënë se, në 95 vjet të ekzistencës së ceremonisë së çmimeve Oscar, “asnjë politikan që nuk ka qenë i lidhur me filmin që ka fituar një Oscar ose së paku ka qenë i nominuar”, nuk ka mbajtur fjalim, dhe Akademia “nuk ka dashur të krijojë precedent”.
Për shumicën e anëtarëve të Akademisë, vota për “Navalnyn” ka pasqyruar dënimin e “regjimit totalitar brenda [Rusisë]” dhe të “krimeve [të saj] të luftës në Ukrainë”, ka thënë Rodnyanskiy, duke shtuar se: “Hollywoodi është një nga promovuesit më të mëdhenj të idesë së mbështetjes për Ukrainën”.