Vetëm dy ditë pasi talibanët e morën kontrollin e Kabulit më 15 gusht, një militant i armatosur e urdhëroi rrobaqepësin 24-vjeçar, Ahmad Dawood, të mbyllë dyqanin e tij të veshjeve në rrugën Lycee-Maryam. Ai mezi guxon të dalë nga shtëpia e tij.
"Ai më tha se nuk lejohet që burrat të qepin fustane për gratë", thotë Dawood, duke treguar se çfarë i kishte thënë militanti i armatosur.
Ky urdhër nënkupton edhe mbylljen e biznesit të tij, pasi shumica e klientëve të tij janë gra.
Nga puna e tij varet edhe mbijetesa e prindërve të tij të moshuar, si dhe vëllezërve dhe motrave.
Ai filloi punën në moshën 15-vjeçare për të mbështetur familjen e tij të varfër.
"Ne tani po kursejmë ushqimin, kemi vetëm para të mjaftueshme deri në një muaj apo pak më shumë", thotë Dawood për Radion Evropa e Lirë.
"Vëllai im ishte polic. Ai gjithashtu humbi punën, dhe dy motrat e mia janë në shtëpi sepse universitetet e tyre janë mbyllur. Kanë ndodhur shumë ndryshime brenda pak ditësh”, tha ai.
SHIKONI EDHE: Muzikantët afganë nën frikë dhe pasiguriNë qytetin me 4.4 milionë banorë, tregjet dhe furrat e bukës mbeten të hapura megjithëse çmimet e ushqimeve janë rritur dhe ka shumë më pak konsumatorë se më parë.
Shumë media lokale vazhdojnë punën e tyre dhe disa punonjës të administratës, kryesisht burra, po kthehen në vendet e tyre të punës.
Disa mjete të transportit publik kanë rifilluar punën, megjithëse me një numër shumë të reduktuar.
Pavarësisht disa shenjave se jeta po kthehet në normalitet, ajo është ndalur për njerëzit si Dawood dhe vëllezërit e motrat e tij, të cilët janë në pritje për të kuptuar se çfarë rregullash dhe ligjesh do të zbatojnë talibanët.
"Shkolla jonë është ende e mbyllur dhe ne nuk kemi ende ndonjë udhëzim zyrtar se kur ta hapim atë. Nuk dimë se me çfarë lloj ndryshimesh do të përballet sektori i arsimit", thotë mësuesi 25-vjeçar Bashir Forogh.
Your browser doesn’t support HTML5
Dhuna dhe martesat me detyrim i shtyjnë gratë afgane të ikin
Shkolla ku ka punuar mësuesi Forogh është në qendër të Kabulit, por ajo u mbyll papritur ditën kur qeveria e mbështetur nga OKB-ja u rrëzua dhe talibanët hynë përsëri në qytet, gati dy dekada pasi u dëbuan nga forcat ndërkombëtare të udhëhequra nga SHBA në përgjigje të sulmeve terroriste të 11 shtatorit. Këto sulme u koordinuar përmes territorit afgan nga lideri i Al-Kaedës, Osama bin Laden.
Nxënësit dëshirojnë kthimin në shkolla
Mësimdhënësi Forogh tregon se procesi mësimor u ndërpre në mesditën e 15 gushtit pasi militantët talibanë morën kontrollin e Kabulit. Ai tregon sesi prindërit nxitonin t’i merrnin fëmijët nga shkolla dhe secili ishte me telefon në dorë duke provuar të flisteme anëtarët e familjes.
Por, linjat telefonike "nuk funksiononin", thotë ai.
Ndërtesa e shkollës ishte braktisur brenda një ore.
“Askush nuk na ka treguar se çfarë do të ndodhë me kurrikulën mësimore, uniformat e nxënësve apo për klasat e përziera mes vajzave dhe djemve”, thotë Forogh.
Ai thotë se shpesh pranon telefonata nga prindërit e nxënëseve të cilët i thonë se fëmijët e tyre "janë të etur për t'u kthyer në shkollë, edhe me një kod të ri, më të rreptë të veshjes".
Gratë dhe vajzat e Afganistanit
Në anën tjetër, talibanët kanë thënë se nuk kundërshtojnë arsimimin e vajzave dhe se gratë mund të kthehen në punë për sa kohë që veshin rroba islame.
Megjithatë, dëshmitë e shumë njerëzve nga terreni flasin për një situatë ndryshe.
Madje, një zyrtar i lartë taliban i dha një intervistë një prezantueseje televizive në Kabul. Talibanët po përpiqen të tregojnë një pamje tjetër të sundimit të tyre që dallon nga dy dekada më parë kur e kishin pushtetin.
Zyrtarët talibanë këmbëngulin se do të respektojnë të drejtat e grave brenda normave të Islamit, por ata nuk kanë dhënë më shumë hollësi.
Shumë gazetare dhe punonjëse të administratës kanë thënë se janë pushuar nga puna.
"Asgjë nuk është e qartë, talibanët nuk thonë asgjë të qartë dhe kjo po i shqetëson të rinjtë", thotë Razma Saad, një studente nga lagjja Macroyan 3 e Kabulit.
Më pak se dy muaj më parë, Saad ishte më optimiste për perspektivën për të jetuar nën sundimin taliban, duke menduar se grupi mbase "mund të kishte ndryshuar".
Gratë afgane zhduken nën burka
Në mes të muajit korrik, kur Afganistani ende nuk kishte rënë nën kontrollin e talibanëve, Saad i tha Radio Evropa e Lirë se shpresonte që ajo të mund të vazhdonte studimet dhe se "situata nuk do të jetë aq e keqe sa kanë frikë njerëzit".
Por, tani Saad thotë se është e shqetësuar nga "gjuha e paqartë" e talibanëve dhe fakti që ata nuk po ofrojnë siguri në mënyrë "të hapur dhe të ndershme".
Saad tregon se shumë nga miqtë e saj të afërt janë larguar nga Afganistani gjatë javëve të fundit.
Saad po qëndron në Kabul. Ajo ende shpreson që talibanët, nëse synojnë t'i qeverisin ata në mënyrë efektive, do të zbusin disa nga pikëpamjet e tyre dhe do të respektojë dëshirat e njerëzve.
Talibanët sunduan vendin mes viteve 1996-2001 përmes politikave shtypëse në bazë të ligjit islamik.
Njëzet vjet pas, një brez i ri afganësh është rritur nën qeverinë e mbështetur nga OKB-ja dhe ata janë mësuar të jetojnë me disa liri, siç janë vijimi i shkollave laike, dëgjimi i muzikës, veshja e rrobave moderne, marrja me sport dhe mbajtja e modeleve të flokëve sipas dëshirës.
SHIKONI EDHE: Gjysmë milioni afganë mund të ikin nga vendi, sipas UNHCRQë nga data 15 gusht kur talibanët morën kontrollin e Kabulit, dhjetëra mijëra afganë janë dyndur në Aeroportin Ndërkombëtar të kryeqytetit, duke u përpjekur të largohen nga vendi.
Të përballur me faktin se mund të mbesin pa fuqinë punëtore dhe profesionistët, talibanët po u kërkojnë afganëve të qëndrojnë dhe t'i shërbejnë kombit të tyre.
Por, kriza më e rëndë e fuqisë punëtore mund të krijohet artificialisht nga vetë talibanët, nëse ata kufizojnë punën e grave. Miliona gra kanë punuar si mësuese, mjeke, oficere policie dhe në fusha tjera.
"Talibanët nuk mund ta zhvillojnë vendin nëse gjysma e popullsisë - gratë zhduken nga jeta publike", thotë Mahjabin Ramz, një e diplomuar në universitetin e Kabulit.
Vetëm disa ditë para rënies së Kabuli, ajo mori një ofertë pune nga një media lokale, pasi është e diplomuar në gazetari.
Këtë javë, pranoi Ramz një telefonatë përmes së cilës iu kumtua se është pezulluar punësimi në atë pozitë.
Paraja nuk është gjithçka
Shapoor është një tjetër qytetar afgan i cili ka dy barnatore të suksesshme në Kabul dhe jeton një jetë të rehatshme me familjen e tij të re në një shtëpi të ndërtuar në një lagje të pasur. Të dyja dyqanet e tij mbeten të hapura.
Edhe pse ka më pak blerës këto ditë, Shapoor është i bindur se biznesi do të ringjallet së shpejti.
Por, sipas tij, paratë nuk janë gjithçka.
Ai nuk dëshiron që familja e tij të humbasë atë që ai e përshkruan si "pjesë të vogla" të lirive të tyre. Me këtë ai nënkupton daljen në restoran me gruan e tij, blerjen e luleve për të në ditën e Shën Valentinit ose mundësinë që gruaja e tij të shkojë në një sallon bukurie.
Shapoor gjithashtu shqetësohet për vëllanë e tij më të vogël, i cili shërbeu si polic deri në muajin e kaluar.
Talibanët kanë ofruar një "amnisti" për të gjithë ish-ushtarët, oficerët e policisë dhe punonjësit e qeverisë.
Por, raporte të shumta tregojnë se militantët kanë bërë kërkime derë më derë për personat që kanë punuar me forcat e policisë ose agjencitë qeveritare.
"Ne po jetojmë në frikë dhe shqetësime të vazhdueshme", thotë Shapoor.
Një grua afgane përdor telefonin e saj celular në një kafene në Kabul në fillim të gushtit, para rënies së vendit në duart e talibanëve.
Ndërkaq rrobaqepësi Dawood është i detyruar t’i përshtatet, pa dëshirë, realitetit të ri në Kabul.
Dikur ai vishej me xhinse të zeza të ngushta dhe këmisha të bardha, por tani vesh rroba tradicionale afgane.
Ai ka rruar flokët dhe po e lëshon mjekrën.
"Më duhej të punoja shumë që nga fëmijëria - kishte shumë netë që shkoja i uritur në shtrat. Por, kurrë më parë nuk jam ndier kaq i pashpresë", thotë Dawood.
"Çfarë kombi fatkeq jemi ne", përfundon ai.