Esmat Vatanparast humbi 11 anëtarë të familjes së gjerë gjatë ekzekutimeve masive të të burgosurve politikë dhe kundërshtarëve të regjimit në Iran në vitet ’80.
Në tri dekadat e fundit, e moshuara Vatanparast ka kërkuar drejtësi për vdekjen e anëtarëve të familjes së tij, përfshirë të dy vajzave të saj dhe tre vëllezërve.
Më 19 maj, kur presidenti Ebrahim Raisi u vra pas rrëzimit të helikopterit me të cilin udhëtonte në veriperëndim të Iranit, Vatanparast tha se ajo mori diçka që i dukej si drejtësi.
*Video: Rrëzimi i helikopterit të Raisit
Your browser doesn’t support HTML5
Rrëzimi i helikopterit: Gjenden trupat e presidentit dhe ministrit iranian
Raisi supozohet se ka luajtur rol në ekzekutimin e të paktën 5.000 anëtarëve të organizatës Mujahedin-e Khalq Organization (MKO), studentëve, partive politike dhe grupeve të majta gjatë verës të vitit 1988.
“Lumturia ime nuk ka kufij”, tha Vatanparast për Radion Farda të Radios Evropa e Lirë më 20 maj, ditën kur u konfirmua vdekja e Raisit. Ajo u largua në Suedi pas masakrës. “Sot është një ditë e bukur për popullin e Iranit”, shtoi ajo.
Raisi, i njohur si “Kasapi i Teheranit” ishte akuzuar se ka shërbyer si prokuror në “komitetin e vdekjes” që kishte urdhëruar ekzekutimet. Shumë persona u ekzekutuan në burgje, përfshirë edhe në burgun famëkeq Evin, në kryeqytetin iranian.
SHIKONI EDHE: Kush ishte presidenti iranian, Ebrahim Raisi?Vatanparast tha se ishte “shumë e vështirë” për familjarët e viktimave të masakrës të shikonin ngritjen e Raisit, ish-shefit të gjyqësorit, i cili u bë president pas zgjedhjeve kundërthënëse të vitit 2021.
“Dua të përgëzoj të gjitha nënat dhe baballarët fëmijët e të cilëve u vranë nga Republika Islamike dhe të cilët nuk mund të flisnin e as s’mund të bënin asgjë”, tha Vatanparast, e cila është në të 80-tat.
Vrasjet masive ishin urdhëruar nga themeluesi i Republikës Islamike, Ajatollah Ruhollah Khomeini.
Në një fatva, apo dekret fetar, Khomeini deklaroi se “femohuesit” dhe ata që kapin armët kundër Republikës Islamike ishin “duke luftuar kundër Zotit” dhe duhet të dënoheshin me vdekje. Disa vlerësime për ekzekutimet masive më 1988 thonë se numri i viktimave arriti në dhjetëra mijëra.
Fatva ishte lëshuar në ditët e fundit të luftës së Irakut që u zhvillua më 1980-88, gjatë së cilës, anëtarët e MKO-së ndryshuan anë dhe luftuan përkrahë forcave irakiane.
Vetëm një iranian është dënuar dhe burgosur për ekzekutimet masive. Hamid Nouri, ish-zyrtar iranian i burgjeve, u dënua me burgim të përjetshëm në Suedi më 2022 për rolin e tij në masakër.
“Vdekja e këtij xhelati”
Mehdi Aslani është ish-anëtar i organizatës së majtë, Fadayian-e Khalq. Ai ka vuajtur dënim në burgun Gohardasht, afër Teheranit dhe në burgun Evin.
Aslani i mbijetoi ekzekutimeve masive të vitit 1988 dhe u largua për në Gjermani. Ai dëshmoi gjatë gjykimit të Nourit në Suedi.
“Në këtë moment jam i lumtur sepse simboli i vrasjeve ka vdekur”, tha ish i burgosuri politik gjatë një bisede me Radio Farda. “Do të gënjeja nëse do thosha se lajmi për vdekjen e këtij xhelati nuk më solli gëzim”.
SHIKONI EDHE: A do të sjellë vdekja e Raisit ndryshime në politikën e Iranit?Përderisa ekipet e shpëtimit ende po kërkonin për helikopterin me të cilin po udhëtonte Raisi, në mediat sociale u shfaqën video të fishekzjarrëve të ndezura gjatë natës, që si duket u hodhën për të festuar.
Mihan Rusta, burri i së cilës ishte në mesin e personave të ekzekutuar më 1988, tha se festimet ishin si rezultat i dekadave të zemërimit dhe dhimbjes.
Festimi për një vdekje “mund të mos jetë njerëzore”, tha ajo, por kjo edhe pritet “kur ju për vite të tëra keni qenë nën presion”.
“Është një reagim i natyrshëm dhe njerëzor të ndiesh një ndjenjë lehtësimi kur rrethanat ndërhyjnë aty ku t’i nuk mundesh”, tha Rusta për Radio Farda.
Sikurse edhe shumë familjarë të tjerë të viktimave të ekzekutimeve masive, Rusta u ankua se vdekja e Raisit nënkupton se ai ka shmangur drejtësinë për krimet që pretendohet se ka kryer.
Raisi mori në varr “një pjesë të së vërtetës”, tha ajo. “Për ata që kërkojnë drejtësi... këtë mendim do ta keni gjithmonë me vete. Ta dini se kurrë nuk do ta kuptoni të vërtetën e plotë”, shtoi ajo.
Reagime nëpër botë pas vdekjes së presidentit iranian
Si president, Raisi mbikëqyri shtypjen e përgjakshme të protestave të paprecedenta kundër establishmentit më 2022 dhe ashpërsimit të ligjeve të moralit në Iran.
Vatanparast tha se “do të ishte e mirë për botën” që njerëzit sikurse Raisi të përballeshin me drejtësinë. “Sa më shpejt që vdesin... aq më shumë do të jenë të sigurt fëmijët e njerëzve”.