E kaluara e luftës, sfidat e bashkëpunimit mes artistëve nga Kosova dhe Serbia, propaganda nacionaliste - këto janë disa nga temat e punimeve të artistëve nga të dyja vendet në ekspozitën “MIR IS MIRË”, të hapur në Qendrën për Dekontaminim Kulturor në Beograd.
Ekspozita prezanton punimet e dymbëdhjetë artistëve të rinj nga Sërbobrani, Prishtina, Pançeva, Beogradi, Gjakova, Zrenjanini, Tërsteniku dhe Novi Sadi.
Ajo u hap më 27 tetor, në kuadër të projektit të Komitetit të Helsinkit për të Drejtat e Njeriut dhe ArtPolis-it nga Prishtina, me mbështetjen e Bashkimit Evropian.
Njëri nga organizatorët e ekspozitës, Bashkim Fazliu, tha për Radion Evropa e Lirë se ky projekt zbatohet tash e dhjetë vjet, me qëllim të promovimit të dialogut të artistëve të rinj.
“Ka pasur shumë persona të regjistruar në këtë program. Por, ne e dimë se këta njerëz përballen me rezistencë të caktuar në komunitetet e tyre [për shkak të pjesëmarrjes në një program të tillë]”, tha Fazliu.
Ekspozita e artistëve të rinj nga Kosova dhe Serbia “MIR IS MIRË” në Qendrën për Dekontaminim Kulturor në Beograd, 27 tetor 2024.
Se artistët e Kosovës dhe të Serbisë duan të bashkëpunojnë përkundër paragjykimeve nga rrethi, e vërteton edhe artistja nga Prishtina, Aulona Hoxha, vepra e së cilës u shfaq në këtë ekspozitë.
“Më është thënë: ‘a e di se ku po shkon, është e rrezikshme’. Por, unë kam kaluar kohë të mirë këtu [në Serbi]. Kjo përvojë ma ka ndryshuar perceptimin për Serbinë”, u shpreh Hoxha.
Emri i ekspozitës “MIR IS MIRË” lidh fjalë nga gjuha serbe dhe shqipe, që tingëllojnë ngjashëm, por kanë kuptim të ndryshëm. Në përkthim, kjo do të thotë “Paqja është e mirë”.
Ekspozita u hap në vitin kur në Serbi u anulua festivali “Mirdita, dobar dan”, i cili promovon bashkëpunimin kulturor ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.
Policia në Serbi e anuloi këtë festival në qershor, pasi të djathtët e bllokuan për orë të tëra hyrjen në vendin ku duhej të zhvillohej ngjarja.
Çfarë porosish përçojnë veprat e artistëve?
Përmes videos së saj, Dunja Shkundriq nga Pançeva tregon një performancë, në të cilën duket se i janë lidhur këmbët dhe duart, si simbol i rezistencës së mjedisit ndaj bashkëpunimit dhe shkëmbimit të artistëve.
“Paragjykimet i pengojnë kontaktet e tilla [të artistëve nga Serbia dhe Kosova]. Unë jam ajo që dua që ne dhe artistët e tjerë ta thyejmë këtë dhe t’i kundërvihemi frikës”, tha Shkundriq për Radion Evropa e Lirë.
Ajo tha se mediat, shpeshherë, nuk japin një pasqyrë të qartë dhe shtoi se, përmes bisedave me artistë, ka mësuar më shumë për situatën me të cilën përballen kolegët e saj në Kosovë.
Vepra e Dunja Shkundriqit në ekspozitën “MIR IS MIRË” në Beograd, 27 tetor 2024.
Alsea Ymeri nga Gjakova ia kushtoi veprën e saj “rritjes në atë që jemi në të vërtetë”.
“Është një vepër për udhëtimin tim këtu, në Beograd, në Prishtinë dhe në Prizren. Ky projekt ishte një lloj aventure për mua dhe një mënyrë për ta njohur veten më mirë”, u shpreh ajo.
Ajo shtoi se para se të shkonte në Beograd, dinte shumë për Serbinë nga rrëfimet e prindërve të saj që jetonin në Mitrovicë - qytet në veri të Kosovës, ku jetojnë shqiptarë e serbë.
“Kur erdha këtu [në Beograd], pashë se sa të ngjashëm jemi në të vërtetë”, tha Ymeri.
Vepra e artistes nga Kosova, Alsea Ymeri, në ekspozitën “MIR IS MIRË” në Beograd, 27 tetor 2024.
Aulona Hoxha ua kushtoi punën e saj pjesëmarrësve në projekt, duke i ilustruar në frymën e komikëve.
“Këto janë kujtime të aventurës sonë të përbashkët në formë komike. Secili nga pjesëmarrësit ka lënë komentet e tij”, tha ajo.
Hoxha tregoi se në këtë program ishte regjistruar nga kureshtja.
“Nuk jam penduar”, tha ajo.
Vepra e artistes Aulona Hoxha në ekspozitën “MIR IS MIRË” në Beograd, 27 tetor 2024.
Ekspozita, ndër të tjera, prezantoi punimet e artistëve që merren me të kaluarën e luftës, por edhe me “barrën e së kaluarës”, si dhe me trysninë e mjedisit për të vepruar në kuadër të “përkatësisë kombëtare dhe etnike”.
Në kuadër të instalacionit interaktiv në veprën e quajtur “Duart që shkruajnë pajtimin”, vizitorët lanë në telajo gjurmët e pëllëmbëve të djathta, si simbol pajtimi.
Vepra “Duart që shkruajnë pajtimin” e artistit Nikolla Kashash në ekspozitën “MIR IS MIRË” në Beograd, 27 tetor 2024.
Cilat janë sfidat e bashkëpunimit?
Njëri nga organizatorët e ekspozitës, Bashkim Fazliu, tha se për shkak të rrethanave politike, hapësira për bashkëpunim “është duke u ngushtuar gjithnjë e më shumë”.
“Rrethanat politike nuk janë në favorin tonë. Dinamika e marrëdhënieve politike, aktualisht, është në nivelin më të ulët. Ne nuk gëzojmë asnjë mbështetje politike. Në fakt, ka shumë njerëz që hezitojnë të marrin pjesë, për shkak të pasojave të mundshme politike”, tha ai.
Fazliu tregoi se në punën e tyre, ka bashkëpunim edhe mes universiteteve në Prishtinë dhe në Beograd.
“Është më e lehtë të punosh në Prishtinë, sesa në Beograd, për shkak të kornizës politike”, sipas tij.
Vepra e artistes Diona Kusari që përçon mesazhet dhe propagandën mediatike në ekspozitën “MIR IS MIRË” në Beograd, 27 tetor 2024.
Artistja Alsea Ymeri tha se ka pasur rastin të shohë artistë të vjetër nga Kosova duke ekspozuar në Serbi dhe se kjo nuk konsiderohet më problematike.
“E di që festivali ‘Mirdita...’ u anulua, por nuk kisha frikë të vija”, tha ajo.
Hoxha tha se ka dëgjuar “paralajmërime” nga Kosova që të mos shkonte në Serbi.
"Megjithatë, takova njerëz shumë të mirë këtu. Mediat nuk na e japin të gjithë pamjen”, tha ajo.
Serbia nuk e njeh pavarësinë e Kosovës, e cila u shpall në vitin 2008.
Që nga viti 2011, Kosova dhe Serbia janë në negociata për normalizimin e marrëdhënieve, nën ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian.