Iniciativa e Qeverisë së Kosovës për faljen e borxheve për qytetarët dhe bizneset, të akumuluara deri më datën 31 dhjetor 2008, konfirmon faktin se institucionet e vendit janë vonuar në zbatimin e sundimit të ligjit në kohën e duhur, thuhet në raportin e fundit të Institutit për Hulumtime të Avancuara GAP.
Në këtë hulumtim të titulluar, “Kush do të përfitojë nga falja e borxheve”, thuhet se kjo iniciativë e faljes së borxheve mund të konsiderohet e padrejtë nga ana e konsumatorëve të disiplinuar të cilët kanë paguar të gjitha detyrimet gjatë asaj periudhe.
Sipas të dhënave të Ministrisë së Financave, të prezantuara nga Instituti GAP, gjithsej shuma e borxheve që do të falen është 670 milionë euro.
Nga kjo shumë, 465 milionë euro janë borxhe ndaj ndërmarrjeve publike, 148 milionë euro janë borxhe të bizneseve aktive ndaj Administratës Tatimore të Kosovës, dhe 57 milionë euro janë borxhe ndaj Doganës së Kosovës.
Drejtori ekzekutiv i Institutit GAP, Agron Demi, thekson se sipas kësaj analize del se institucionet publike nuk kanë qenë të kujdesshme që të mbajnë një regjistër të saktë të borxhlinjve.
Po ashtu, institucionet sipas Demit nuk kanë ndjekur me rregull procedurat ligjore për të paditur qytetarët dhe bizneset borxhlinj.
“Jo i gjithë ky borxh që flitet se është borxh, është borxh, këtu po e përmend Ligjin mbi marrëdhëniet e detyrimeve i cili parasheh që institucionet publike për borxhin që nuk arrijnë ta arkëtojnë me kohë duhet të padisin personat fizik dhe juridik”.
“Në rast se institucionet publike dështojnë që t’i dërgojnë rastet e borxheve në gjykata me kohë, pas një viti, për personat fizik dhe pas tri viteve për personat juridik, ai borxh konsiderohet i vjetruar, dhe konsiderohet borxh i parashkruar. Do të thotë se kjo shifër prej 670 milionë euro që Ministria e Financave pretendon se do ta fal është shumë më e vogël”, vlerëson Demi.
Prej ndërmarrjeve publike me vlerën më të madhe të borxhit është Korporata Energjetike e Kosovës, me vlerë prej 346.3 milionë euro.
Borxhlinjtë më të mëdhenj ndaj KEK-ut janë amvisëritë me afër 84 për qind të totalit të borxhit. Pasojnë bizneset dhe institucionet (12%), konsumatorët e mëdhenj industrial (3%), konsumatorët e tjerë (1%), dhe ndriçimi publik (0.08%).
Subjektet që përfitojnë nga falja e borxheve janë të gjithë personat të cilët kanë obligime të pashlyera nda institucioneve shtetërore dhe ndërmarrjeve publike, me kusht që të njëjtit kryejnë pagesën e plotë të obligimeve për periudhën 1 janar 2009 deri më 31 dhjetor 2014.
Ekspertë për çështje ekonomike në Prishtinë, e kishin vlerësuar si hap pozitiv vendimin e Qeverisë së Kosovës për faljen e borxheve.
Ymer Havolli, profesor në Fakultetin Ekonomik në Universitetin e Prishtinës, në një prononcim për Radion Evropa e Lirë, kishte theksuar se nga falja e borxheve në shumicën e rasteve do të përfitojnë bizneset.
“Unë e vlerësoj se është një hap i mirë i qeverisë në rrugën e krijimit të një ambienti të përshtatshëm për biznes. Është e vërtetë se më tepër është i fokusuar te bizneset, por objektiv i qeverisë janë bizneset dhe krijimi i vendeve të reja të punës".
"Objektiv i qeverisë është po ashtu që këta qytetarë të kenë mundësi nesër që të zënë vende pune në ato ndërmarrje, të cilave u falet borxhi, u hiqen disa pengesa dhe vështirësi”, tha Havolli.
Falja e borxheve, nuk është pëlqyer nga partitë opozitare të cilat në një seancë në Kuvendin e Kosovës kanë thënë se me këtë masë janë shpërblyer qytetarët dhe bizneset që nuk kanë respektuar pagesat dhe borxhet, duke shmangur tatimet dhe mos paguar për shërbimet publike, kurse janë dënuar të gjithë qytetarët e ndërgjegjshëm të cilët i kanë shlyer vet dhe me kohë këto borxhe.