Fëmijët me autizëm në Kosovë ballafaqohen me probleme të ndryshme, duke filluar nga procesi i diagnostikimit, e deri te rehabilitimi i tyre, thonë përfaqësues të shoqatave që merren me këtë çështje.
Sipas organizatave joqeveritare, numri i fëmijëve kosovarë me autizëm, llogaritet të jetë afër 500, edhe pse statistikat zyrtare mungojnë.
Ndërsa, statistikat në botë tregojnë se ndër 110 fëmijë të lindur, një nga ta është i prekur me këtë sindromë, që shkakton çrregullime në zhvillimin e fëmijës.
Karakteristikë e fëmijëve të prekur nga autizmi janë problemet me komunikimin verbal dhe joverbal, si dhe sjelljet e tyre ndaj rrethit.
Për rubrikën “Fokus”, të Radios Evropa e Lirë, Lendita Hajdari, nënë e fëmijës me autizëm, tregon për vështirësitë me të cilat ballafaqohet.
“Vajzën e kam me ngecje në zhvillim. Në përgjithësi, në Kosovë ne prindërit vetë i financojmë trajtimet e fëmijëve. Vajza merr trajtim ditor nga 2 orë, në qendrën ‘Autizmi flet’. Aty janë rreth 10 fëmijë dhe të gjithë prindërit paguajnë vetë për shërbimet. Nuk ka ndonjë ndihmë institucionale. Janë shtatë terapeutë që punojnë me fëmijët. Në përgjithësi është shumë e vështirë , është rrugë e gjatë jetësore, pasi që duhet përcjell fëmijët vazhdimisht”, tregon Lendita.
Pos vështirësive materiale, Lendita Hajdari tregon edhe për vështirësitë me të cilat përballen prindërit dhe fëmijët kur nisin mësimin në shkolla.
“Vijimi në shkollë është problem. Tash vajza shkon në shkollë, në klasën e parë. Ne duhet ta paguajmë vetë asistenten që kushton rreth 350 euro në muaj. Fatmirësisht, shkollat po i mirëpresin këta fëmijë, por se sa Ministria e Arsimit po harton plane për këta fëmijë, nuk e di. Fëmijëve me nevoja të veçanta u duhet edhe ushqim i veçantë, pastaj barnat, terapia – të gjitha këto kanë një kosto të lartë për prindërit", shton ajo.
Mimoza Gashi, nga organizata Asociacioni Nacional i Autizmit në Kosovë, bën të ditur se në këtë organizatë punohet në mënyrë vullnetare, andaj për të ekzistuar duhet që vetë prindërit të paguajnë për shërbimet e fëmijëve të tyre.
“Për baza ditore, për 60 minuta punë intensive, prindërit paguajnë nga 5 euro për një fëmijë, e që për ne është një kosto shumë e ulët, por për prindërit është një ‘barrë’ e madhe. Në baza mujore prindërit duhet paguar rreth 150 euro. Sado që është shumë simbolike, për prindërit është problem”.
“Ndryshe, iniciativa për themelimin e organizatës, ka qenë vullnetare, derisa jemi mbështetur nga profesorët e Departamentit të Psikologjisë, nga ekspertët e psikiatrisë dhe fushës së edukimit. Krejt kjo ka ardhur për shkak të nevojës për shërbime për fëmijët me autizëm, pas ofrimit të shërbimeve individuale”.
”Ne edhe sot kemi mungesë të mbështetjes financiare, për ç’gjë prindërit janë të obliguar ta mbështesin financiarisht, me anë të së cilës funksionon shërbimi. Ne punojmë me rreth 30 fëmijë që marrin shërbim ditor. Por, ne kemi ofruar(shërbime) më shumë se 80 fëmijëve me autizëm, përveç fëmijëve me ofrim ditor, pra nga 1 orë e gjysmë”, thotë Mimoza Gashi.
Ndërkaq Afërdita Goçi, psikiatre për fëmijë, njëherësh koordinatore nacionale për autizëm në Ministrinë e Shëndetësisë, thotë se në qendrën e shëndetit mendor ku ajo shërben, bëhet diagnostikimi i fëmijëve me autizëm. Ajo, gjithashtu, thekson faktin se në këtë qendër nuk ka staf të trajnuar enkas për këtë çështje.
“Ne bëjmë diagnostikimin e fëmijëve me ngecje mendore. Autizmi është një qëllim specifik dhe kërkon trajtim afatgjatë. Nuk kemi staf të trajnuar mirë në qendrën tonë, për t’u marrë me fëmijët me autizëm. Gjithashtu, nuk ka statistika të sakta për fëmijët me autizëm, pasi që regjistrimi ka filluar të bëhet nga viti 2007, e përpara kësaj kohe, nuk i kemi statistikat e fëmijëve me autizëm”, thekson Afërdita Goçi.
Në lidhje me raportin fëmijë me autizëm dhe rreth/ shoqëri, flet edhe Merita Morina, nënë e fëmijës me autizëm. Me gjithë vështirësitë, ajo thotë se fëmijët me autizëm janë shumë të veçantë, por, që rrethi/ shoqëria nuk ka informata lidhur me këtë sindromë dhe shpesh nuk i kuptojnë fëmijët me autizëm.
”Sa i përket djalit, unë e kam në qendër të autizmit dhe i falënderoj shumë, sepse ka një përparim shumë të madh. Më së shumti ballafaqohemi me njerëz, me rrethin, sepse nuk kanë njohuri për autizmin”, potencon Merita Morina.
Ndërkaq, zyrtarë në ministrinë e Punës dhe Mirëqenies Sociale, thonë se në vitin 2014 kanë ndihmuar një organizatë që merret me këtë problematikë me nga një mijë euro në muaj.
Musa Demiri, zyrtar për informim në këtë ministri, jep më shumë hollësi:
“Ne si ministri kemi ndihmuar njërën nga shoqatat e autizmit me nga një mijë euro në muaj, gjatë gjithë vitit 2014,pas kërkesës që ata kanë bërë. Ndërkaq, për vitin 2015 ende nuk kemi diçka konkrete, për të cilën do të mund të prononcohesha”.
Ndryshe, më 2 prill shënohet Dita Botërore e Autizmit. Në Kosovë kjo ditë është shënuar me aktivitetet të ndryshme për vetëdijesimin e popullatës për autizmin, si dhe është organizuar edhe një mbrëmje humanitare, në mënyrë që të ndihmohen fëmijët me autizëm.