RADIO EVROPA E LIRË
A mund të më thoni diçka për fëmijërinë tuaj në Afganistan?
KHALED HOSEINI
Po, kam lindur atje në vitin 1965, dhe jam rritur në epokën para-sovjetike të luftës në Afganistan. Unë jam rritur në Kabul. Të dy prindërit e mi kanë pasur edukim universitar -nëna ishte mësuese e Gjuhës farsi dhe e Historisë në një shkollë të lartë për vajza, babai im ishte një diplomat në Ministrinë e Jashtme. Dhe, ju e dini, Afganistani ishte një vend që ishte në paqe si me veten, ashtu dhe me fqinjët.
Kabul shënonte rritje, lulëzonte në një qytet kozmopolit.
Pra, ishte një tablo krejt tjetër e Afganistanit nga ajo që mendohet sot kur përmendet fjala Afganistan. Kështu që unë ndihem shumë me fat që kanë jetuar nëpër vitet e fundit paqësore të historisë së kohëve të fundit të Afganistanit.
RADIO EVROPA E LIRË
Si dhe përse e la familja juaj Afganistanin?
KHALED HOSEINI
Ne u larguam në vitin 1976, sepse babai im ishte caktuar në një post diplomatik në ambasadën afgane në Paris, ku është dashur të qëndrojë në detyrë katër vjet. Derisa ne ishim në Paris, Bashkimi Sovjetik e pushtoi Afganistanin dhe filloi lufta, ndërsa gjërat në vendlindje u bënë shumë të paqëndrueshme.
Atje, filloi kriza e refugjatëve, dhe ne i njihnim njerëzit që ishin në burgje, që u torturuan, u rrahën e u vranë.
Prandaj, babai im kërkoi azil në Shtetet e Bashkuara, dhe në vend që të kthehej në Afganistan, familja ime u vendos në San Jose të Kalifornisë, në vjeshtën e vitit 1980, ku jeton që nga atëherë shumica e familjes sime.
RADIO EVROPA E LIRË
Si ishte zhvendosja në SHBA si adoleshent?
KHALED HOSEINI
Isha 15-vjeçar kur u zhvendosa në SHBA, dhe ndiqja mësimet në shkollë të mesme, dhe e dini, dhe për shkak të moshës sime, përshtatja ishte shumë e vështirë.
Por, unë mendoj se më e vështirë ishte përshtatja për prindërit e mi, që është dashur të çrrënjosen dhe të humbin gjithçka, për të cilën kishin punuar gjatë jetës së tyre, dhe që të rifillojnë jetën e tyre nga zeroja në një mjedis që në mënyrë dramatike ishte i ndryshëm nga ai me të cilin ishin mësuar.
Por, mendoj se ata gjithashtu kishin një ndjenjë shumë të shëndetshme për perspektivën dhe kanë qenë në mesin e afganëve jashtëzakonisht me fat, që ishin lejuar të rifillojnë jetën në Amerikë, përderisa miliona afganë përfunduan duke jetuar në kampet e refugjatëve në Pakistan, jetonin si punëtorë në Iran apo gjetiu në botë. Pra, ne kemi qenë shumë, shumë me fat.
RADIOA EVROPA E LIRË
A flisnit anglisht kur erdhët në SHBA?
KHALED HOSEINI
Nuk flisja. I njihja pak fjalë, por më është dashur ta mësoj anglishten fluturimthi. Ishte gjë e vështirë. Unë gjithmonë kam qenë i hapur për gjuhët, por ishte me të vërtetë e vështirë. Brenda dy javësh të mbërritjes, unë u regjistrova në klasat e rregullta angleze si një student.
Ishte një proces - ose fundosu ose noto. E mësova gjuhën duke lexuar gazetat, duke shikuar televizion, nëpërmjet radios, nëpërmjet shkollës, dhe mendoj se brenda një viti unë flisja mjaft rrjedhshëm.
RADIO EVROPA E LIRË
Çfarë përvojash motivuan rrëfimin për “Gjuetarin e Balonave?”
KHALED HOSEINI
Vetë rrëfimi është mjaft imagjinar - edhe pse unë po shikoja një raport në pranverën e vitit 1999 në televizion, dhe ky raport kishte të bënte me talebanët. Aty flitej për të gjitha detyrimet e imponuara mbi popullin afgan nga talebanë. Në kuadër të raportit, u përmend edhe ndalesa e sportit të gjuajtjes së balonave, gjë që më goditi personalisht, sepse si fëmijë isha rritur me kushërinjtë dhe shokët e mi në Kabul, duke gjuajtur balonat.
Pas atij raporti, shkrova një rrëfim 25 faqesh në lidhje me dy djem në Kabul, që gjuanin balona, i cili u bë më i errët sesa që e kisha parashikuar. Nja dy vjet më vonë, në mars të vitit 2001 kam rizbuluar rrëfimin e shkurtër në garazhin tim dhe në një formë u bë frymëzim për romanin. Dhe, unë u ula dhe e fillova zgjerimin e rrëfimit të shkurtër, i cili përfundimisht u shndërrua në romanin “Gjuetari i Balonave”.
Një mijë diej vezullues
RADIO EVROPA E LIRËLibri pasues, “Një mijë diej vezullues”, fokusohet në përvoja të ndryshme të grave në Afganistan. Çka ju shtyri ta shkruanit atë?
KHALED HOSEINI
Pothuaj, me të mbaruar të romanit “Gjuetari i Balonave” e dija që do ta shkruaja një libër të dytë, dhe e dija se kisha dëshirë të shkruaja për gratë. Kjo, pasi që unë pata shkuar në Afganistan në muajin mars të vitit 2003 dhe pashë vetë pasojat e luftës, dëgjova aq shumë histori se çfarë u kishte ndodhur grave, tragjeditë që i kishin duruar, vështirësitë, dhunën mbi baza gjinore që kishin pësuar, diskriminimin e deri te ndalesa e jetës aktive gjatë sundimit të talebanëve, lëvizjet e kufizuara, ndalesa që të ushtronin të drejtat e tyre ligjore, sociale, politike.
Unë ndjeva se kjo ishte një nëpërkëmbje dhe se ishte një rrëfim shumë i rëndësishëm.
Kur unë isha në Kabul në vitin 2003, dëgjova shumë histori personale në lidhje me gratë dhe pas një kohe këta zëra u bashkuam, për të formuar karakteret për të cilat shkrova në “Një mijë diej vezullues”.
RADIO EVROPA E LIRË
A ishte më i vështirë të shkruhet “Një mijë diej vezullues”, apo “Gjuetari i Balonave”?
KHALED HOSEINI
Shumë më vështirë. Kjo ishte një sfidë e vërtetë për të shkruar nga pikëpamja e jo një, por dy grave të ndryshme, me sfond të ndryshëm social. Unë me të vërtetë u përpoqa me këtë gjë për një kohë, dhe më në fund në një pikë personazhet u bënë të gjalla për mua, atëherë kur unë u ndala së obsesionuari me to aq shumë - duke dashur të jap zërin autentik të një gruaje afgane. Pastaj kam shkruar për to si qenie njerëzore që kanë frikë, shqetësim, zhgënjim, shpresa, dhe tipare tjera të personalitetit. Në atë moment, papritmas personazhet morën jetë dhe u bënë shumë të vërteta për mua.
RADIO EVROPA E LIRË
A mund ta përshkruani ndikimin që 30 vjet të luftës patën në kulturën e vendit tuaj, dhe në jetën e përditshme të afganëve?
KHALED HOSEINI
Është i pamatshëm. Ne ende vuajmë trashëgiminë e të gjitha luftërave të ndryshme në Afganistan. Sot ky është një vend, ndër më të varfrit në botë, jashtë atyre afrikane, GDP e tij, e rendit në vendin e 218-të në botë, ku, mesatarisht, 30 për qind e njerëzve jetojnë nën nivelin e varfërisë. Vendi përballet me pasiguri në rritje në rajone të ndryshme.
Miliona njerëz janë kthyer në Afganistan nga Irani dhe Pakistani - rreth 5.7 milionë që nga viti 2002, shumica e tyre me ndihmën e agjencisë së refugjatëve të OKB-së (UNHCR). Dhe, këta njerëz që u kthyen në Afganistan, këta refugjatë, e kanë pasur shumë vështirë përshtatjen me jetën në Afganistan, ri-integrimin dhe rifillimin e jetës së tyre.
Afganistani ka nevojë për zhvillim afatgjatë ekonomik, për projekte zhvillimore, që do të kishin ndikim te njerëzit në nivel lokal, dhe pak a shumë jemi të gjithë dakord se për Afganistanin nuk ka zgjidhje ushtarake.
Shpresa ime është që bashkësia ndërkombëtare të vazhdojë të mbështesë vendin ekonomikisht, edhe në qoftë se NATO dhe forcat amerikane nuk janë më në krye të operacioneve ushtarake.
Unë, mendoj se për shumicën e afganëve, kjo periudhë tranzicioni është një periudhë ankthi.
RADIOE EVROPA E LIRË
Përpara tërheqjes së planifikuar të NATO-s në vitin 2014, dhuna në Afganistan nuk duket të jetë minimizuar. Talebanët dhe grupet e lidhura me to shpeshherë kanë sulmuar pikat e kontrollit të NATO-s dhe ushtarët, siç ishin sulmet e 20 qershorit, që vranë të paktën 21 njerëz. A mund të përshkruani ndjenjat mbizotëruese kombëtare ndaj amerikanëve?
KHALED HOSEINI
Unë mendoj se vitet e fundit - edhe pse në përgjithësi ekziston një mbështetje për trupat e huaja, për shkak se njerëzit kanë frikë se në mungesë të tyre vendi mund të rrëshqasë përsëri në kaosin e viteve ’90 dhe mund të shpërthejë luftë tjetër, mbështetja ka rënë në një farë niveli. Kjo është për shkak të perceptimit se premtimet që janë bërë nga ana e Perëndimit nuk janë mbajtur domosdoshmërisht, për shkak të viktimave civile të shkaktuara nga goditjet ajrore dhe bastisjet e natës dhe kështu me radhë. Gjithashtu, për shkak të propagandës mjaft efektive nga ana e talebanëve.
Megjithatë, edhe pse mbështetja nuk është aq e fortë sa ka qenë, mendimi im është se në përgjithësi njerëzit kanë ende një qëndrim mjaft mbështetës ndaj pranisë së jashtme - jo sepse ata i gëzohen pranisë së trupave të huaja në tokën e tyre, është krejt e kundërta. Por, kryesisht për shkak të alternativës - frika se Afganistani do të rrëshqasë përsëri në drejtim të luftës mes milicive dhe kaosit që mbretëronte në vitet ’90 - ky është një skenar tepër i frikshëm, vetëm po të mendohet.
RADIO EVROPA E LIRË
Cili do të ishte skenari më i mirë për 10 vitet e mbështetjes të premtuara nga Shtetet e Bashkuara?
KHALED HOSEINI
Ne kemi miliona afganë të cilët janë kthyer në Afganistan, dhe kemi 2.7 milionë refugjatë, të cilët ende jetojnë në Iran dhe Pakistan dhe duket se hezitojnë të kthehen në shtëpi. Arsyeja kryesore, sigurisht është siguria, por gjithashtu, njerëzit janë të vetëdijshëm se burimet themelore, shërbimet bazë mungojnë në Afganistan.
Nga 5.7 milionë njerëzit, që janë kthyer në Afganistan, diku nga 40 deri në 60 për qind e tyre nuk janë integruar me sukses, dhe kanë përfunduar sërish në Iran ose Pakistan, sepse në vendin e tyre nuk kanë qasje në punë, nuk kanë ujë, nuk kanë qasje në shkolla - shërbimet themelore për të cilat kemi nevojë për çdo ditë.
Kështu që unë mendoj se strategjia e zgjidhjes, që u arrit në Gjenevë, në maj të këtij viti me qeveritë e Iranit, Pakistanit, Afganistanit dhe UNHCR-në, ishte se ne kemi nevojë për zhvillimin ekonomik në nivel lokal, në zonat rurale, në nivel fshati, në mënyrë që të ndërtohet një komunitet i qëndrueshëm në Afganistan, në mënyrë që ata miliona refugjatë, të cilët janë kthyer të kenë një shans për një riintegrim të suksesshëm.
RADIO EVROPA E LIRË
Çfarë shprese keni për Afganistanin? A ekziston skenari i 'rastit më të mirë' që e shihni gjatë 18 muajve të ardhshëm apo pas dy vjetësh?
KHALED HOSEINI
Në këtë periudhë shoh se do të ketë pasiguri për shkak të dhunës. Unë mendoj se do të ketë tension politik dhe një lloj zvogëlim të hapësirës humanitare ku organizatat e kësaj fushe do të kenë vështirësi në rritje për shëprndarjen e ndihmave për njerëzit në nevojë.
Por, shpresa ime, si edhe e çdo afgani, është që përfundimisht lufta të përfundojë, që të ndodhë procesi i paqes, që palët të ulen në një tavolinë ku në skenarin më të mirë, të gjitha palët do të kishin përfaqësuesit legjitimë në tryezë dhe që procesi i paqes të përfaqësojë vullnetin dhe aspiratat e popullit të Afganistanit. Ai proces do të duhej të jetë gjithëpërfshirës, veçanërisht në lidhje me gratë dhe të drejtat e tyre.
Pra, kjo është shpresa për të gjithë ne, ky është skenari më i mirë; që Afganistani, pas 32 vjetësh të luftës e trazirave, përfundimisht do të jetë një komb që është përsëri në paqe, me veten dhe me të tjerët.(a.i.)