"Është jashtëzakonisht e vështirë të implementohet pakoja e Ahtisaarit pa e pasur partnerin në anën tjetër. Megjithëkëtë, plani i Ahtisaarit, sa është i rëndësishëm për serbët, po aq është edhe për shqiptarët", thotë Alex Grigorev, drejtor ekzekutiv në Projektin për Marrëdhënie Etnike në Princeton. /SHBA/
RADIO EVROPA E LIRË
Tash, Kosova e ka Kushtetutën e vet. Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian e kanë përshëndetur këtë lëvizje, por Serbia thotë se nuk do ta pranojë atë. Pra, si e përshkruani ju këtë situatë?
ALEX GRIGOREV
Mendoj se kjo nuk është diçka katastrofike. Mendoj se askush nuk ka pritur që Serbia ta pranojë këtë kushtetutë, pasi Serbia nuk e njeh as pavarësinë e Kosovës. Por, ajo që është interesante, është se disa nga liderët serbë të Kosovës kanë bërë deklarata të ndryshme.
Disa thonë se do ta pranojnë gjysmën e Kushtetutës, disa pjesë të saj, e kështu me radhë. Kjo nuk ka të bëjë me Serbinë, por ky është ligj i ri për Kosovën dhe për shtetin e pavarur që po e ndërton Kosova.
Ajo që është më e rëndësishme, është se po ndërtohet një shtet funksional. Pra, implementimi i Kushtetutës duhet të vazhdojë dhe po ashtu duhet të vazhdojë puna e qetë në ndërtimin e qeverisjes funksionale.
Pra, do t'i inkurajoja institucionet e Kosovës që të vazhdojnë të sillen njëjtë sikur përpara, pra në mënyrë të qetë, të moderuar dhe me durim. Unë jam i impresionuar shumë me të dyja palët, meqë pas datës kryesore të 17 shkurtit, nuk ka pasur incidente të mëdha në Kosovës, megjithëqë shumë analistë pritnin se këtu do të ndodhte diçka e keqe, se do të kishte lëvizje të popullatës...
Asgjë nga kjo nuk ndodhi. Për këtë kanë kontribuar të gjitha palët: serbët, shqiptarët dhe bashkësia ndërkombëtare. Do të dëshiroja që edhe në një periudhë më të gjatë asgjë e keqe të mos ndodhë.
RADIO EVROPA E LIRË
Zyrtarë të lartë të Kosovës thonë se Kushtetuta e re i mbron serbët dhe pakicat e tjera, pasi është e bazuar në planin e Martti Ahtisaarit. Por, serbët e Kosovës, të mbështetur nga Beogradi, do të përgjigjen me krijimin e parlamentit paralel, më 28 qershor. Cili është komenti juaj?
ALEX GRIGOREV
Prapë po them se nuk është diçka katastrofike. Jam i sigurt se institucionet e Kosovës do të deklarojnë se ato nuk e njohin krijimin e këtij parlamenti, ashtu siç nuk i kanë njohur as rezultatet e zgjedhjeve të majit. Institucionet kanë plotësisht të drejtë ta bëjnë këtë.
Unë e kuptoj se përse Beogradi dhe përse disa serbë në Kosovë po e krijojnë këtë lloj të strukturave paralele. Unë brengosem se krijimi i tyre do t'i ndajë shqiptarët dhe serbët. Ky do të ishte rreziku më i madh.
Por, jam i sigurt se ky parlament do të takohet dhe do të marrë vendime, por çfarë rëndësie do të kenë ato për jetën e përditshme të serbëve të Kosovës, për shqiptarët në Kosovë dhe për qytetarët e tjerë të Kosovës? Mendoj se nuk do të ketë ndonjë ndikim.
Ajo që është e rëndësishme, është se serbët duhet ta kuptojnë se sa më pak që të marrin pjesë në ndërtimin e Kosovës së re, atëherë Kosova do të bëhet më tepër shqiptare. Nuk mendoj se ky do të ishte qëllimi i ndonjë politike serbe.
Nga kjo nuk do të përfitojë asnjë serb që jeton në jug të lumit Ibër. Ajo që Qeveria e Kosovës duhet ta bëjë, është që të përpiqet ta përmirësojë infrastrukturën e hapësirave ku jetojnë serbët, të fokusohet në privatizim, në bizneset e vogla.
Nuk duhet fokusuar në çështjet që nuk mund t'i ndryshoni. Çështje tjetër është edhe Konferenca e Donatorëve, e cila nuk do të duhej të kalonte pa ndonjë ndihmë ekonomike për serbët.
RADIO EVROPA E LIRË
Dëshiroj të diskutojmë për çështjen e planit të Ahtisaarit. Nëse serbët e Kosovës nuk e pranojnë Kushtetutën e Kosovës, që bazohet në këtë plan, atëherë çfarë është e ardhmja e parimeve të Ahtisaarit, të përfshira në Kushtetutë?
ALEX GRIGOREV
Kjo është çështja madhore dhe shumë e rëndësishme, si për serbët, ashtu edhe për shqiptarët. Plani i Ahtisaarit duhet të mbetet si pjesë e Kushtetutës së Kosovës dhe po ashtu duhet të mbeten ligjet, që janë miratuar në Kuvendin e Kosovës.
E kuptoj se serbët hezitojnë ta pranojnë ofertën që u është bërë nga Prishtina. Por, është jashtëzakonisht e vështirë të implementohet paketa e Ahtisaarit pa e pasur partnerin në anën tjetër.
Megjithëkëtë, plani i Ahtisaarit, sa është i rëndësishëm për serbët, po aq është i rëndësishëm edhe për shqiptarët. Por, nëse Qeveria e Kosovës është duke e krijuar një shtet funksional, sistem funksional të qeverisjes, institucione funksionale, këtë nuk mund ta bëjë pa i sjellë serbët në anën e saj.
Në Kosovë, njëherë më është thënë se pa pjesëmarrjen e serbëve, pavarësia e Kosovës nuk do të jetë e plotë. Mendoj se kjo është e vërtetë. Gjatë qëndrimit tim të fundit në Kosovë, isha i inkurajuar nga një deklaratë e një këshilltari të kryeministrit të tashëm.
Ai tha se Qeveria e Kosovës do të presë aq gjatë sa do të jetë e nevojshme dhe se plani i Ahtisaarit do të mbetet në dokumentet në Kosovë. Këtë e kuptoj edhe si qëndrim të zyrës së kryeministrit.
Nëse serbët, këtë muaj, apo këtë vit, nuk kanë vullnet ta pranojnë këtë ofertë, ajo është ende atje. Sado që të duhet kohë, tri apo katër vjet, ata e kuptojnë këtë dhe do të presin.
Askush nuk duhet të presë se serbët do ta pranojnë pavarësinë e Kosovës. Por, në fund të fundit, plani i Ahtisaarit duhet të mbetet dhe shtetit të Kosovës i duhet implementimi i tij, aq sa u duhet edhe serbëve të Kosovës.
RADIO EVROPA E LIRË
Pra, për fund, zoti Grigorev, si i shihni raportet e ardhshme ndërmjet dy komuniteteve, duke pasur parasysh çështjet që i diskutuam?
ALEX GRIGOREV
Ekzistojnë dy të ardhme – ajo e menjëhershme dhe ajo në një periudhë më të gjatë. Sa i përket të parës, dëshiroj që situata të zhvillohet në mënyrë të qetë dhe racionale, siç ndodhi gjatë këtij viti. Dëshiroj të shoh paqe në Kosovë. Dëshiroj të shoh paqe ndërmjet komuniteteve në Kosovë.
Në periudhë afatgjatë, nëse do të isha serb në Graçanicë apo gjetkë dhe përreth meje shoh të gjitha këto zhvillime energjike të shtetit të ri, zhvillim të ekonomisë, të rrugëve të reja, të qendrave tregtare, të bizneseve të reja, ndërsa në fshatin tim asgjë esencialisht nuk do të ndryshonte, atëherë do të mendoja se diçka është e gabueshme.
Ndoshta do të bisedoja me fqinjët e mi për të parë se si do të mund të isha pjesë e gjithë atij zhvillimi. Kjo "fuqi e butë" e shtetit, siç themi ndonjëherë në shkencat politike, duhet të jetë atraktive për komunitetin serb.
Sa i përket të ardhmes, do të dëshiroja që komunitetet të jetojnë përkrah njëra-tjetrës në paqe, siç kanë jetuar me shekuj. Të gjitha këto konflikte në Kosovë janë një pjesë e vogël e kaptinës që quhet ‘histori e Kosovës’.
Pjesa më e madhe e kësaj historie është ko-ekzistencë paqësore, me miqësi dhe bashkëpunim të komuniteteve. Por, për ta arritur këtë, duhet bërë shumë punë, jo vetëm nga njerëzit që jetojnë atje, por edhe nga bashkësia ndërkombëtare.
Tash, Kosova e ka Kushtetutën e vet. Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian e kanë përshëndetur këtë lëvizje, por Serbia thotë se nuk do ta pranojë atë. Pra, si e përshkruani ju këtë situatë?
ALEX GRIGOREV
Mendoj se kjo nuk është diçka katastrofike. Mendoj se askush nuk ka pritur që Serbia ta pranojë këtë kushtetutë, pasi Serbia nuk e njeh as pavarësinë e Kosovës. Por, ajo që është interesante, është se disa nga liderët serbë të Kosovës kanë bërë deklarata të ndryshme.
Disa thonë se do ta pranojnë gjysmën e Kushtetutës, disa pjesë të saj, e kështu me radhë. Kjo nuk ka të bëjë me Serbinë, por ky është ligj i ri për Kosovën dhe për shtetin e pavarur që po e ndërton Kosova.
Ajo që është më e rëndësishme, është se po ndërtohet një shtet funksional. Pra, implementimi i Kushtetutës duhet të vazhdojë dhe po ashtu duhet të vazhdojë puna e qetë në ndërtimin e qeverisjes funksionale.
Pra, do t'i inkurajoja institucionet e Kosovës që të vazhdojnë të sillen njëjtë sikur përpara, pra në mënyrë të qetë, të moderuar dhe me durim. Unë jam i impresionuar shumë me të dyja palët, meqë pas datës kryesore të 17 shkurtit, nuk ka pasur incidente të mëdha në Kosovës, megjithëqë shumë analistë pritnin se këtu do të ndodhte diçka e keqe, se do të kishte lëvizje të popullatës...
Asgjë nga kjo nuk ndodhi. Për këtë kanë kontribuar të gjitha palët: serbët, shqiptarët dhe bashkësia ndërkombëtare. Do të dëshiroja që edhe në një periudhë më të gjatë asgjë e keqe të mos ndodhë.
RADIO EVROPA E LIRË
Zyrtarë të lartë të Kosovës thonë se Kushtetuta e re i mbron serbët dhe pakicat e tjera, pasi është e bazuar në planin e Martti Ahtisaarit. Por, serbët e Kosovës, të mbështetur nga Beogradi, do të përgjigjen me krijimin e parlamentit paralel, më 28 qershor. Cili është komenti juaj?
ALEX GRIGOREV
Prapë po them se nuk është diçka katastrofike. Jam i sigurt se institucionet e Kosovës do të deklarojnë se ato nuk e njohin krijimin e këtij parlamenti, ashtu siç nuk i kanë njohur as rezultatet e zgjedhjeve të majit. Institucionet kanë plotësisht të drejtë ta bëjnë këtë.
Unë e kuptoj se përse Beogradi dhe përse disa serbë në Kosovë po e krijojnë këtë lloj të strukturave paralele. Unë brengosem se krijimi i tyre do t'i ndajë shqiptarët dhe serbët. Ky do të ishte rreziku më i madh.
Por, jam i sigurt se ky parlament do të takohet dhe do të marrë vendime, por çfarë rëndësie do të kenë ato për jetën e përditshme të serbëve të Kosovës, për shqiptarët në Kosovë dhe për qytetarët e tjerë të Kosovës? Mendoj se nuk do të ketë ndonjë ndikim.
Ajo që është e rëndësishme, është se serbët duhet ta kuptojnë se sa më pak që të marrin pjesë në ndërtimin e Kosovës së re, atëherë Kosova do të bëhet më tepër shqiptare. Nuk mendoj se ky do të ishte qëllimi i ndonjë politike serbe.
Nga kjo nuk do të përfitojë asnjë serb që jeton në jug të lumit Ibër. Ajo që Qeveria e Kosovës duhet ta bëjë, është që të përpiqet ta përmirësojë infrastrukturën e hapësirave ku jetojnë serbët, të fokusohet në privatizim, në bizneset e vogla.
Nuk duhet fokusuar në çështjet që nuk mund t'i ndryshoni. Çështje tjetër është edhe Konferenca e Donatorëve, e cila nuk do të duhej të kalonte pa ndonjë ndihmë ekonomike për serbët.
RADIO EVROPA E LIRË
Dëshiroj të diskutojmë për çështjen e planit të Ahtisaarit. Nëse serbët e Kosovës nuk e pranojnë Kushtetutën e Kosovës, që bazohet në këtë plan, atëherë çfarë është e ardhmja e parimeve të Ahtisaarit, të përfshira në Kushtetutë?
ALEX GRIGOREV
Kjo është çështja madhore dhe shumë e rëndësishme, si për serbët, ashtu edhe për shqiptarët. Plani i Ahtisaarit duhet të mbetet si pjesë e Kushtetutës së Kosovës dhe po ashtu duhet të mbeten ligjet, që janë miratuar në Kuvendin e Kosovës.
E kuptoj se serbët hezitojnë ta pranojnë ofertën që u është bërë nga Prishtina. Por, është jashtëzakonisht e vështirë të implementohet paketa e Ahtisaarit pa e pasur partnerin në anën tjetër.
Megjithëkëtë, plani i Ahtisaarit, sa është i rëndësishëm për serbët, po aq është i rëndësishëm edhe për shqiptarët. Por, nëse Qeveria e Kosovës është duke e krijuar një shtet funksional, sistem funksional të qeverisjes, institucione funksionale, këtë nuk mund ta bëjë pa i sjellë serbët në anën e saj.
Në Kosovë, njëherë më është thënë se pa pjesëmarrjen e serbëve, pavarësia e Kosovës nuk do të jetë e plotë. Mendoj se kjo është e vërtetë. Gjatë qëndrimit tim të fundit në Kosovë, isha i inkurajuar nga një deklaratë e një këshilltari të kryeministrit të tashëm.
Ai tha se Qeveria e Kosovës do të presë aq gjatë sa do të jetë e nevojshme dhe se plani i Ahtisaarit do të mbetet në dokumentet në Kosovë. Këtë e kuptoj edhe si qëndrim të zyrës së kryeministrit.
Nëse serbët, këtë muaj, apo këtë vit, nuk kanë vullnet ta pranojnë këtë ofertë, ajo është ende atje. Sado që të duhet kohë, tri apo katër vjet, ata e kuptojnë këtë dhe do të presin.
Askush nuk duhet të presë se serbët do ta pranojnë pavarësinë e Kosovës. Por, në fund të fundit, plani i Ahtisaarit duhet të mbetet dhe shtetit të Kosovës i duhet implementimi i tij, aq sa u duhet edhe serbëve të Kosovës.
RADIO EVROPA E LIRË
Pra, për fund, zoti Grigorev, si i shihni raportet e ardhshme ndërmjet dy komuniteteve, duke pasur parasysh çështjet që i diskutuam?
ALEX GRIGOREV
Ekzistojnë dy të ardhme – ajo e menjëhershme dhe ajo në një periudhë më të gjatë. Sa i përket të parës, dëshiroj që situata të zhvillohet në mënyrë të qetë dhe racionale, siç ndodhi gjatë këtij viti. Dëshiroj të shoh paqe në Kosovë. Dëshiroj të shoh paqe ndërmjet komuniteteve në Kosovë.
Në periudhë afatgjatë, nëse do të isha serb në Graçanicë apo gjetkë dhe përreth meje shoh të gjitha këto zhvillime energjike të shtetit të ri, zhvillim të ekonomisë, të rrugëve të reja, të qendrave tregtare, të bizneseve të reja, ndërsa në fshatin tim asgjë esencialisht nuk do të ndryshonte, atëherë do të mendoja se diçka është e gabueshme.
Ndoshta do të bisedoja me fqinjët e mi për të parë se si do të mund të isha pjesë e gjithë atij zhvillimi. Kjo "fuqi e butë" e shtetit, siç themi ndonjëherë në shkencat politike, duhet të jetë atraktive për komunitetin serb.
Sa i përket të ardhmes, do të dëshiroja që komunitetet të jetojnë përkrah njëra-tjetrës në paqe, siç kanë jetuar me shekuj. Të gjitha këto konflikte në Kosovë janë një pjesë e vogël e kaptinës që quhet ‘histori e Kosovës’.
Pjesa më e madhe e kësaj historie është ko-ekzistencë paqësore, me miqësi dhe bashkëpunim të komuniteteve. Por, për ta arritur këtë, duhet bërë shumë punë, jo vetëm nga njerëzit që jetojnë atje, por edhe nga bashkësia ndërkombëtare.