I dërguari i Bashkimit Evropian për dialogun Kosovë-Serbi, Peter Sorensen, gjendet në Kosovë – në vizitën e tij të parë që nga marrja e detyrës – ku është takuar me udhëheqësit institucionalë dhe me përfaqësuesit e opozitës. Emisari evropian tha se prioritet për të është që të sigurojë takime mes dy shteteve. Gjatë takimeve të ndara, nga presidentja e Kosovës dhe nga LDK-ja, Sorensen ka pranuar vërejtje për draft-statutin e Asociacionit dhe nga kryeministri i Kosovës ka dëgjuar kërkesën që të zbatohet pa kushtëzime Marrëveshja e Ohrit.
Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, tha se i ka paraqitur të dërguarit të Bashkimit Evropian për dialogun Kosovë-Serbi, Peter Sorensen, vërejtjet e saj për draft-statutin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe, të prezantuar nga blloku.
Presidenca e Kosovës, përmes një njoftimi, tha se Osmani i ka thënë Sorensenit se këto vërejtje “duhet të trajtohen me seriozitet në mënyrë që të parandalohet rrezikimi i funksionalitetit të shtetit të Kosovës”.
Në tetor të vitit 2023, BE-ja u dorëzoi Kosovës dhe Serbisë një draft-statut, që e cilësoi modern, për formimin e Asociacionit. Dokumenti u mbështet edhe nga Shtetet e Bashkuara.
Atëbotë, Osmani kishte thënë se ky dokument duhet t'i nënshtrohet vlerësimit të Gjykatës Kushtetuese.
Që atëherë, BE-ja dhe SHBA-ja i kanë kërkuar Kosovës që ta dërgojë në Gjykatën Kushtetuese këtë draft-statut, por kjo ende nuk ka ndodhur.
Kosova dhe Serbia kanë arritur marrëveshjen për themelimin e Asociacionit dhe dy vjet më vonë atë për parimet e Asociacionit. Gjykata Kushtetuese e Kosovës gjeti se marrëveshja mbi parimet nuk ishte në përputhje të plotë me Kushtetutën, duke kërkuar që 23 pika të saj të harmonizohen.
Deri më tani, Kosova ka refuzuar që ta themelojë Asociacionin, ndërkaq Serbia insiston që marrëveshjet për këtë çështje të zbatohen.
Sipas njoftimit, presidentja Osmani tha se Kosova është e përkushtuar ndaj procesit të dialogut me Serbinë, duke “theksuar rëndësinë e një zbatimi të plotë dhe të balancuar të marrëveshjeve të arritura”.
Presidenca tha se Osmani ka kërkuar heqjen e masave ndëshkuese të BE-së – që u vendosën në qershor të vitit 2023 për shkak të tensioneve në veriuzn e Kosovës – duke argumentuar se po dëmtojnë edhe procesin e dialogut “duke e bërë atë të pabalancuar”.
“Kosova është dëshmuar tashmë si palë konstruktive në dialog, e angazhuar për paqe, demokraci e sundim të ligjit, prandaj mbajtja e masave të padrejta të BE-së ndaj vendit tonë po i dëmton jo vetëm qytetarët tanë, por edhe balansin e nevojshëm në dialog”, tha Osmani.
Sorensen: Kompromiset në dialog i përcaktojnë palët
Gjatë qëndrimit në Prishtinë, Sorensen fillimisht me Osmanin dhe më pas me kryeministrin Albin Kurti.
Pas takimit me Kurtin, ndërmjetësi evropian tha për gazetarët se prioritet për të do të jetë të sigurojë takime mes përfaqësuesve të Kosovës dhe Serbisë. Sipas tij, janë vetë palët që pastaj do të vendosin për kompromise potenciale.
"Dialogu është për t’u siguruar që të ketë takime. Se a do të thotë kjo kompromise apo jo, u takon palëve për ta përcaktuar", tha Sorensen, gjatë deklarimit për media, pas takimit me kryeministrin e Kosovës, Albin Kurtin.
Takimi i fundit në Bruksel i ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian, mes Kosovës dhe Serbisë, ishte zhvilluar më 17 dhjetor të vitit të kaluar.
Sorensen po e viziton Kosovën për herë të parë prej se e mori detyrën në fillim të shkurtit, për t’u takuar me zyrtarë të lartë të vendit.
Ai e quajti takimin me Kurtin "fillim të mirë".
"Ishte një takim prezantues, folëm për atë se si mund të vazhdojë procesi përpara. Është një fillim i mirë", tha Sorensen.
"Sapo t’i kem bërë këto biseda [me përfaqësuesit e Kosovës dhe Serbisë], mund të ulem dhe të vlerësoj se ku jemi. Por, është shumë e qartë që procesi i dialogut mban në vete edhe një numër të madh të zhvillimeve të rëndësishme dhe duhet të merremi edhe me to", shtoi Sorensen.
Blloku evropian vendosi masa ndëshkuese ndaj Kosovës më 2023, pas rritjes së tensioneve në veri të vendit. BE-ja pati vlerësuar se Qeveria e Kosovës nuk ka bërë mjaftueshëm për shtensionim.
Edhe kryeministri Kurti, sikurse presidentja Osmani, gjatë takimit me Sorensenin kanë kërkuar që blloku evropian të heqë masat kufizuese, që i cilësoi si të padrejta".
"Diskutuan për procesin e dialogut të ndërmjetësuar nga BE dhe për rrugën përpara. Kryeministri theksoi rëndësinë e zbatimit të plotë dhe të pakushtëzuar të Marrëveshjes Bazë dhe Aneksit të Ohrit", u tha në njoftimin e lëshuar nga Zyra e Kurtit.
Në takimin në Qeveri ishte i pranishëm edhe zëvendëskryeministri njëherësh kryenegociatori i Kosovës, Besnik Bislimi.
Në takim me emisarin evropian, Bislimi tha se e vlerëson qëndrimin e BE-së se sjellja e Serbisë në takimin e Këshillit të Evropës më 5 mars – kur Kosova u hoq nga rendi i ditës për të fituar statusin e shtetit mysafir special – përbën shkelje të Marrëveshjes së Ohrit.
Në këtë marrëveshje thuhet se Beogradit duhet të mos e pengojë anëtarësimin e Kosovës në asnjë organizatë ndërkombëtare.
Bashkimi Evropian (BE) ka thënë të premten se Serbia, me sjelljen e saj në Këshillin e Evropës, është duke e shkelur Marrëveshjen e Ohrit të vitit 2023, në të cilën, mes tjerash, Beogradit i kërkohet të mos e pengojë anëtarësimin e Kosovës në asnjë organizatë ndërkombëtare.
Sorensen takon krerët opozitarë
Gjatë qëndrimit në Kosovë më 17 mars, Sorensen zhvilloi edhe takime me përfaqësuesit e partive opozitare. Kreu i Partisë Demokratike të Kosovës, Memli Krasniqi, tha se dialogu duhet të ketë synim një marrëveshje gjithëpërfshirëse dhe përfundimtare, që do të garantonte një njohje të ndërsjellë.
“Marrëveshjet provizore që zvarrisin procesin dhe krijojnë pasiguri nuk i shërbejnë paqes dhe stabilitetit afatgjatë. Prandaj, është e rëndësishme që ky proces të rifillojë me energji të re, qasje konstruktive dhe fokus të qartë në rezultatet konkrete”, tha Krasniqi përmes një postimi në Facebook.
Udhëheqësi i Lidhjes Demokratike të Kosovës, Lumir Abdixhiku, tha se përkrah dialogun e ndërmjetësuar nga BE-ja dhe me përfshirjen e drejtpërdrejtë të Shteteve të Bashkuara.
Por, gjatë takimit LDK-ja ka paraqitur kundërshtimin e saj për draft-statutin e Asociacionit.
“E njoftova në veçanti dhe me pozicionin tonë për refuzimin e draft statutit të Asociacionit të pranuar nga Qeveria në largim, si dokument i autonomisë territoriale brenda Kosovës”, shkroi Abdixhiku në Facebook.
Ndërkaq, kreu i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës, Ramush Haradinaj, deklaroi se gjatë takimit me Sorensenin ka theksuar rëndësinë e partneritetit mes BE-së dhe SHBA-së për “sukseset në Kosovë dhe regjion”.
Sorensen ende nuk e ka ndërmjetësuar ndonjë takim të dialogut mes Kosovës dhe Serbisë në Bruksel, por ka punuar kohëve të fundit për mënyrat për ta çuar përpara dialogun, duke takuar ndaras zyrtarë nga të dyja vendet.
Ai e mori detyrën më 1 shkurt, duke e pasuar Mirosllav Lajçakun.
Në takimin e fundit në Bruksel nën ndërmjetësimin e Lajçakut, më 17 dhjetor, Kosova dhe Serbia u pajtuan për zbatimin e plotë të deklaratës së përbashkët për personat e zhdukur.
Shefja e diplomacisë së Bashkimit Evropian (BE), Kaja Kallas, tha muajin e kaluar se po dëgjonte kritika rreth formatit të deritashëm të dialogut mes Kosovës dhe Serbisë.
Ajo paralajmëroi se, së bashku me Sorensenin, po shqyrtonte mundësinë për ta bërë funksional dialogun mes dy vendeve fqinje.
Janiq: S'ka kushte për takime të reja mes Kosovës dhe Serbisë
Lidhur me vazhdimin e procesit negociues, Dushan Janjq nga Forumi i Beogradit për marrëdhënie etnike vlerëson se aktualisht nuk ekzistojnë kushtet për përgatitjen e rundeve të reja të dialogut, pasi në Kosovë pritet formimi i qeverisë së re, ndërsa Serbia është e tronditur nga protestat masive studentore.
Në një bisedë për Radion Evropa e Lirë ai thotë gjithashtu se në këtë moment nuk mund të diskutohet as për zbatimin e marrëveshjeve për krijimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe, pasi kjo çështje duhet të “rishqyrohet, sepse nuk është vendosur siç duhet”.
Sipas Janjiqit, është urgjente të ndryshohet “metodologjia” e dialogut.
“Është e nevojshme një metodologji e re dhe në këtë metodologji të re nuk mjafton të komunikohet vetëm me dy udhëheqësit, të cilët të dy janë në krizë. Metodologjia e takimeve për çështje që janë vendosur tashmë pesë herë, duhet të harrohet. Me këtë qasje nuk do të arrihet askund, Sorensen mund të bëjë edhe 20 vizita të tjera derisa të përcaktojë se kush është negociatori”, thotë Janjiq.
Kosova dhe Serbia dialogojnë nën ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian që nga viti 2011. Në vitet e fundit, dialogu është zhvilluar në nivel të lartë, mes liderëve të dy vendeve, dhe në nivel kryenegociatorësh.
Gjatë mandatit gati pesëvjeçar të të dërguarit të kaluar të bllokut, Mirosllav Lajçakut, në fillim të vitit 2023 Kosova dhe Serbia arritën Marrëveshjen për në rrugën drejt normalizimit të marrëdhënieve.
Marrëveshja, e cila nuk është nënshkruar, është ligjërisht e detyrueshme për palët, ka thënë blloku, i cili i ka akuzuar Kosovën dhe Serbinë për mosnisjen e zbatimit të paktit.
Në të kaluarën, liderë të Kosovës, nisur nga presidentja e vendit, Vjosa Osmani e deri të kryeministri Albin Kurti, e kanë kritikuar Lajçakun për qasje të pabalancuar në dialog dhe për rreshtim me raste kah Serbia.
Nuk është e qartë se kur mund ta mbajë takimin e parë Sorensen në kuadër të dialogut, duke qenë se Kosova mbajti zgjedhje më 9 shkurt dhe pritet ta formojë qeverinë e re, ndërsa Serbia përballet me paqartësi politike midis protestash të mëdha të studentëve.
Kallas tha në shkurt se po priste derisa Kosova të formojë qeveri të re, për të “parë se si të vazhdojmë tutje”.
Sorensen, për dallim nga paraardhësi i tij, do të merret vetëm me dialogun ndërmjet dy vendeve fqinje, e jo edhe me çështje rajonale të Ballkanit.
Emërimi i Sorensenit është parë si pozitiv, duke qenë se 57-vjeçari e njeh rajonin. Diplomat prej shumë vitesh, ai ishte angazhuar në Kosovë, në kuadër të Misionit të Organizatës së Kombeve të Bashkuara (UNMIK), si dhe në role tjera, në Serbi, Maqedoni të Veriut dhe Bosnjë e Hercegovinë.
Sipas njohësve të politikës, ai nuk ka nevojë që të informohet paraprakisht për njerëzit apo faktet historike të rajonit, sepse tashmë ka pasur mundësinë ta krijojë një pasqyrë nga afër.
Një tjetër argument që është përmendur si pozitiv nga zyrtarët në Prishtinë është se ai është nga Danimarka, vend që njeh shtetësinë e Kosovës, dhe se do të ketë qasje të barabartë në dialog.
