Në muajin mars, presidenti rus, Vladimir Putin, shpalosi një propozim për stacionimin e armëve bërthamore taktike në Bjellorusi, duke shënuar rastin e parë që Moska vendos koka të tilla bërthamore jashtë Rusisë që nga shpërbërja e Bashkimit Sovjetik në vitin 1991.
Më 16 qershor, ai bëri të ditur se grupi i parë i armëve taktike bërthamore është dërguar në Bjellorusinë fqinje.
Çfarë ka thënë Putini?
Vendosja e armëve bërthamore nga Putini mbart një mesazh të qartë për Perëndimin, duke pohuar qëndrimin e tij të palëkundur në konfliktin në Ukrainë.
Njoftimi u bë nga vetë Putini në një mënyrë disi të rastësishme gjatë një interviste me korrespondentin e Kremlinit, Pavel Zarubin, e cila u nda fillimisht në Telegram më 25 mars.
Sipas Putinit, vendimi për vendosjen e armëve bërthamore në Bjellorusi u shkaktua nga deklarata e Britanisë për ofrimin e municioneve të uraniumit të varfëruar në Ukrainë.
Për më tepër, Wall Street Journal raportoi më 13 qershor se Shtetet e Bashkuara ishin gjithashtu në prag të miratimit të rundeve të tankeve të uraniumit të varfëruar për Ukrainën.
Bjellorusia, si përgjigje, deklaroi se dislokimi ishte një përgjigje e drejtpërdrejtë ndaj asaj që ata e perceptojnë si "politikën agresive" të Perëndimit, duke synuar të detyrojë liderët perëndimorë ta shqyrtojnë me kujdes çdo përshkallëzim të mundshëm të situatës.
Për çfarë armësh bëhet fjalë?
Në njoftimin e Putinit thuhej se armët taktike bërthamore, të dizajnuara për përdorim në fushëbetejë, do të dërgoheshin në Bjellorusi. Megjithatë, ai nuk dha detaje specifike në lidhje me llojet e kokave bërthamore ose në cilat vendndodhje synon t’i dërgojë.
Lukashenka pohoi se këto koka janë tri herë më të fuqishme se bombat atomike të hedhura nga Shtetet e Bashkuara në Hiroshima dhe Nagasaki në gusht të vitit 1945.
Bomba e Hiroshimës, e cila përdorte Uranium-235 shumë të pasuruar, kishte një rendiment të vlerësuar prej rreth 16 tonësh (ekuivalente me 16.000 tonë eksploziv TNT), ndërsa bomba në Nagasaki, me plutonium-239, kishte një rendiment të vlerësuar prej rreth 21 tonë, sipas Shoqatës Botërore Bërthamore.
Nëse deklarata e Lukashenkas është e vërtetë, kokat bërthamore ruse do të kishin një rendiment prej rreth 48 deri në 63 tonë secila. Sipas një analize të Buletinit të Shkencëtarëve Atomik, Rusia besohet se posedon rreth 1816 koka bërthamore jostrategjike.
Putini përmendi se raketat balistike të lëvizshme me rreze të shkurtër veprimi Iskander, të afta për të mbajtur koka bërthamore, tashmë ishin transferuar në Bjellorusi. Burimet ruse thonë se raketa Iskander ka një rreze veprimi prej 500 kilometrash.
Për më tepër, Putin bëri të ditur se 10 avionë bjellorusë ishin modifikuar për të akomoduar këto koka luftarake. Bjellorusia tregoi se aeroplanët Su-25 ishin përshtatur për këtë qëllim. Sipas burimeve ruse, avioni Sukhoi-25 ka një rreze veprimi deri në 1.000 km.
Federata e Shkencëtarëve Amerikanë ka thënë se armët mund të dislokohen në bazën ajrore Lida, 40 km nga kufiri i Lituanisë.
Nëse po, automjetet e dorëzimit potencialisht mund të arrijnë pjesën më të madhe të Ukrainës, pothuajse të gjithë Evropën Lindore, duke përfshirë shtetet baltike, Poloninë, Sllovakinë, Hungarinë, Republikën Çeke, Rumaninë, një pjesë të Gjermanisë, si dhe disa pjesë të Danimarkës, Suedisë dhe Finlandës.
Kur do të përfundojë dërgimi i armëve?
Paraprakisht, Putin njoftoi se ndërtimi i një magazine të dedikuar në Bjellorusi do të përfundojë më 7-8 korrik, pas së cilës do të pasonte së shpejti vendosja e armëve.
Por, më 16 qershor në një forum ekonomik në Shën Petersburg, ai konfirmoi dërgimin e grupit të parë të armëve taktike bërthamore.
Ai tha se Rusia aktualisht nuk sheh nevojën që të përdorë këto armë.
"Siç e dini, ne kemi qenë duke negociuar me aleatin tonë [liderin autoritar bjellorus, Alyaksandr] Lukashenka, për zhvendosjen e një pjese të këtyre armëve taktike bërthamore në territorin e Bjellorusisë - kjo ka ndodhur", tha Putin.
"Grupi i parë i kokave bërthamore është dërguar në territorin e Bjellorusisë. Por, vetëm grupi i parë. Ne do ta përfundojmë këtë proces në fund të verës ose në fund të këtij viti", tha ai.
Putin tha se synimi i dërgimit të këtyre armëve në territorin bjellorus, ka të bëjë me parandalim.
"... është pikërisht elementi i parandalimit të të gjithë atyre që mendojnë të na shkaktojnë humbje strategjike", tha Putin.
Muajin e kaluar, Lukashenka deklaroi se ka "armë bërthamore për të gjithë" që u bashkuan me Rusinë e Bjellorusinë. Në një video të publikuar më 14 qershor, ai deklaroi se vendi i tij kishte iniciuar marrjen e armëve bërthamore taktike ruse.
Kush i kontrollon?
Në mars, Putini deklaroi se Rusia do të ruajë kontrollin mbi armët e saj, duke tërhequr një paralele me kontrollin e Shteteve të Bashkuara mbi armët e saj taktike bërthamore të stacionuara në Evropë.
Që nga vitet 1950, Shtetet e Bashkuara kanë pasur armë bërthamore të stacionuara në Evropë në bazat e NATO-s.
Putin ka shprehur disa herë shqetësime në lidhje me praninë e 200 kokave bërthamore taktike të SHBA-së, B61, të vendosura në Belgjikë, Holandë, Gjermani, Itali dhe Turqi.
Këto koka luftarake të SHBA-së ruhen në kasaforta të sigurta në bazat ajrore dhe Shtetet e Bashkuara mbajnë kodet e tyre.
Armët bërthamore të Rusisë, nga ana tjetër, kontrollohen dhe transportohen nga Ministria e Mbrojtjes.
Rreziqet bërthamore?
Pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik në 1991, Shtetet e Bashkuara bënë përpjekje të konsiderueshme për të lehtësuar kthimin e armëve bërthamore sovjetike të stacionuara në Bjellorusi, Ukrainë dhe Kazakistan në Rusi, e cila trashëgoi arsenalin bërthamor sovjetik.
Vendimi i Putinit për të rifutur armët bërthamore në Bjellorusi tregon një dobësim të kornizës së vendosur për kontrollin e armëve bërthamore në epokën e pas Luftës së Ftohtë.
Cila është përgjigja e NATO-s dhe SHBA-së?
Teksa e dënon këtë lëvizje strategjike të Putinit, SHBA-ja ka pohuar se nuk planifikojnë të ndryshojnë qëndrimin e tyre ndaj armëve bërthamore strategjike dhe thotë nuk ka pasur indikacione që sugjerojnë përgatitjen e Rusisë për përdorimin e tyre.
Më 27 mars, Departamenti amerikan i Shtetit shprehu hapur pakënaqësinë e tij për dislokimin, duke theksuar mosmiratimin e tij.
Gjithashtu, sekretari i përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, më 18 prill e cilësoi vendimin e Putinit si të papërgjegjshëm.
