Numri i përdoruesve të drogës në Kosovë është në trend të rritjes, ndërsa konsumues gjithnjë e më të shpeshtë po bëhen adoleshentët.
Samire Braina, udhëheqëse e Repartit të Psikiatrisë në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës, thotë se në pesë muajt e deritashëm të këtij viti, trajtim atje kanë kërkuar 60 përdorues drogash.
Në periudhën e njëjtë të vitit të kaluar, kjo shifër ka qenë 43, ndërsa gjatë gjithë vitit 2021, trajtim kanë kërkuar 112 veta.
“Moshat [e përdoruesve] janë nga 18 vjeç e sipër, por kemi pasur raste edhe nën 18 vjeç, 15 apo 16 vjeç”, thotë Braina për Radion Evropa e Lirë.
Sipas saj, trajtimi i pacientëve që kanë varësi nga substancat narkotike, është afatgjatë dhe i vështirë.
Në Kosovë, aktualisht, nuk ka ndonjë qendër rehabilituese afatgjate, që do të ishte nën ombrellën e institucioneve shëndetësore të shtetit.
Braina thotë se, në shumicën e rasteve, të varurit nga droga orientohen për rehabilitim afatgjatë në qendra jashtë Kosovës.
Labirint: 5,000 - 6,000 përdorues të varur drogash
Adresë për ta nganjëherë është edhe Qendra Mediko-Psikoterapeutike Labirint - një organizatë jofitimprurëse me seli në Prishtinë.
Kjo qendër ofron programe ditore, nga mbështetja psiko-sociale deri te terapitë grupore.
Sipas të dhënave të saj, janë 5,000 - 6,000 përdorues të varur drogash në Kosovë, që kanë probleme me sjelljen dhe rrethin, ndërsa numri i përgjithshëm i përdoruesve kalon 30,000 për herë të parë.
Mosha mesatare e personave kur nisin të përdorin narkotikë, është rreth 16 vjeç, kurse llojet e drogave që konsumohen, variojnë nga marihuana deri te kokaina.
Udhëheqësit e Labirintit thonë se në qendrën e tyre, aktualisht, janë të regjistruar 2,672 persona, ndërsa në fund të vitit të kaluar kanë qenë 2,420.
Ata theksojnë se jo të gjithë personat që kërkojnë trajtim aty, pranojnë të regjistrohen.
“Për ne është shqetësuese rritja e shpejtë e përdorimit të kokainës në Kosovë”, thotë drejtori i Qendrës Labirinti, defektologu Safet Blakaj.
Sipas tij, faktorët që i shtyjnë të rinjtë të marrin drogë, janë: dëshira për t’i takuar grupit, kureshtja dhe qasja e lehtë në substanca të tilla.
“Më vjen keq për ditën kur e kam provuar”
B.S. ka nisur të drogohet 25 vjet më parë. Sot, në mesin e të 40-ave, ai thotë se është penduar dhe se ka nisur trajtimin për t’u shëruar nga varësia.
“Nuk e mbaj në mend se kush ma ka ofruar marihuanën për herë të parë. Por, sot më vjen keq për ditën kur e kam provuar. Sikur ta kisha kthyer atë ditë dhe të kisha thënë: jo, nuk e dua”, rrëfen B.S., emri i plotë i të cilit është i njohur për redaksinë e REL-it.
Ai është baba i dy fëmijëve, por thotë se është divorcuar nga bashkëshortja, rreth një vit më parë.
“Fëmijët e mi nuk e dinë [që unë marr drogë], jetojnë me bashkëshorten. Iu themi se babai nuk është mirë, por kur të shërohet, do të kthehet”, thotë ai.
B.S. thotë se ka qenë një periudhë disavjeçare, kur nuk ka përdorur drogë, por duke qenë i përballur me disa probleme, siç rrëfen ai, ka rinisur sërish të drogohet.
“Lotët po më dalin. Është problem të dalësh nga kjo [situatë]”, thotë B.S., duke iu bërë thirrje të rinjve që të rrinë larg këtyre substancave.
Mesazh të ngjashëm ka edhe O.K., 36 vjeç, përdorues i substancave narkotike tash e dhjetë vjet.
“Mos i prekni drogat! Asnjë lloj droge nuk është: ‘sot e merr dhe e lë’. Nëse e provon njëherë, prapë do ta marrësh”, thotë O.K.
Ai thotë se nuk e ka menduar kurrë se do të krijonte varësi nga droga dhe se përdorimin e saj e ka nisur nga kureshtja.
Problemet shëndetësore që i janë shfaqur, thotë se janë të shumta.
“Kam rënë në koma tri ditë. Nuk kam ditur asgjë. Jam dehidruar keq, kam rënë në 40 kilogramë. Tre muaj nuk e di çfarë ka ndodhur me mua... Harroj, kam imunitet të dobët, kam probleme me shikimin”, rrëfen O.K.
Drogat, “lehtë të qasshme”
Përdoruesit e narkotikëve, me të cilët ka biseduar Radio Evropa e Lirë, thonë se qasja në substanca narkotike në Kosovë është shumë e lehtë - sipas tyre, vetëm duhet të kesh para.
Ata thonë se drogat blihen nëpër lagje dhe se njerëzit e shesin nga dora në dorë.
Me Kodin Penal të Kosovës, është e jashtëligjshme që qytetarët të blejnë, posedojnë apo shpërndajnë substanca narkotike; ata mund të dënohen me gjobë apo burgim, varësisht nga sasia dhe lloji i lëndës narkotike, që iu kapet nga autoritetet e rendit.
Safet Blakaj, nga Qendra Labirint, thotë se shteti duhet të marrë “masa urgjente”, që do të pengonin qasjen e lehtë të të rinjve në droga, por nuk specifikon çfarë masash.
Qeveria aktuale e Kosovës, e cila ka marrë detyrën në mars të vitit të kaluar, nuk ka në programin e saj qeverisës ndonjë pjesë që flet për luftimin e kësaj dukurie.
Çfarë bëjnë shkollat?
Psikologu Arian Musliu, njëherësh ligjërues në Fakultetin e Edukimit në Prishtinë, thotë se për luftimin e dukurisë së të droguarit duhet një bashkëpunim mes prindërve, shkollave dhe autoriteteve kompetente - të arsimit dhe të sigurisë.
“Në njërën anë, kemi nivelin në rritje të substancave narkotike e, në anën tjetër, angazhimi jonë [i Kosovës] është minimal. Politika i vendos prioritetet, por prioritetet duhet të jenë e ardhmja”, thotë Musliu.
Nga Ministria e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit në Kosovë thonë për Radion Evropa e Lirë se, çdo vit, mbajnë aktivitete edukativo-shëndetësore për dukuritë si: varësia nga droga, duhani apo alkooli.
“Gjatë realizimit të aktiviteteve, shpërndahen materiale vetëdijesuese, si: fletëpalosje, broshura edhe materiale të tjera për edukim dhe promovim shëndetësor”, thuhet në deklaratën e MASHTI-t.
Aty, po ashtu, theksohet se çështja e drogave dhe substancave të tjera të dëmshme trajtohet edhe përmes disa lëndëve, të tilla si: Edukata qytetare, Biologjia, Kimia apo Edukata fizike.
Nga MASHTI thonë se te lënda e Edukatës fizike është shtuar komponenti i shëndetit, i cili trajton çështjen e drogave dhe të substancave të tjera të dëmshme nga niveli parashkollor deri në klasën e 12-të.
Prindërit kërkojnë siguri në shkolla
Këshilli i Prindërve të Kosovës kërkon patrullime policore pranë shkollave, duke thënë se siguria është e ulët.
“Në oborret e shkollave në Prishtinë janë gjetur narkotikë dhe po ashtu ka pasur shitblerje [të drogave]”, thotë kryetari i këtij këshilli, Jeton Demi.
Më 6 maj, Policia e Kosovës ka raportuar për arrestimin e një personi në afërsi të një shkolle në Prishtinë. Sipas njoftimit, atij i janë gjetur “armë, mjete të rrezikshme dhe drogë e llojit marihuanë”.
Radio Evropa e Lirë ka kërkuar nga Policia e Kosovës më shumë informacione për sigurinë në shkolla dhe, në veçanti, për dukurinë e substancave narkotike, por, deri në publikimin e këtij teksti, nuk ka marrë përgjigje.
Në njoftimet e përditshme që Policia e Kosovës u dërgon mediave, gati çdo ditë raportohen raste të “blerjes, posedimit, shitjes dhe shpërndarjes së paautorizuar të substancave narkotike”.
Këtë javë, policia ka raportuar se pas një operacioni në disa lokacione në Ferizaj, ka sekuestruar 70 kg substanca të dyshuara narkotike të llojit Captagon (heroinë) dhe disa pajisje për përpunimin e tyre. Sipas policisë, në këtë aksion janë arrestuar dhjetë persona.
Po këtë javë, Policia e Kosovës ka raportuar edhe për shkatërrimin e një laboratori të drogës në veri të Kosovës. Sipas autoriteteve të rendit, atje është gjetur laborator për kultivimin e marihuanës me mbi 10,000 fije bimë, të gatshme për t’u shitur ilegalisht në treg.
