Qeveria e Republikës së Kosovës ka paguar 890 mijë euro, si formë ndëshkimi, për shkak të mostërheqjes së mjeteve financiare nga institucionet financiare ndërkombëtare.
Qeveria e Kosovës kishte nënshkruar marrëveshje për kredi me institucionet financiare ndërkombëtare në vlerë rreth 300 milionë euro, për financim të 10 projekteve kapitale, por mjetet e zotuara nuk janë tërhequr për shkak se projektet nuk kanë qenë të gatshme për financim, thonë zyrtarë të Zyrës Kombëtare të Auditimit.
Në një raport të publikuar nga kjo zyre, thuhet se si rezultat i kësaj, për mjetet e zotuara dhe të pashfrytëzuara, Qeveria obligohet të paguaj pagesa shtesë (tarifa zotimi).
Qerkin Morina, ndihmës i auditorit të përgjithshëm, tregon për Radion Evropa e Lirë se si pasojë e mospërputhjes së dinamikës kohore në mes të alokimit të kredive dhe realizimit të projekteve, vetëm për vitin 2017 vlera e paguar e tarifave të zotimit për mjetet e kredive të patërhequra nga huamarrësit arrin vlerën prej 890 mijë euro.
“Sipas rezultateve të auditimit, Qeveria e Kosovës nuk ka qenë e gatshme që të tërheq borxhet e jashtme, në shumën prej 295 milionë euro. Dhe për çdo vonesë në tërheqjen e këtyre kredive, Qeveria paguan një tarifë zotimi, e cila për vitin 2017 arrin në 890 mijë euro. Do të thotë, edhe pse fondet kanë qenë në dispozicion, nga 295 milionë euro, vetëm pesë milion euro janë tërhequr, kurse më shumë se 97 për qind e fondeve janë të pashfrytëzuara”, tha Morina.
Pagesën e shumës prej 890 mijë euro e kanë konfirmuar edhe zyrtarë të Ministrisë së Financave. Në një përgjigjeje përmes postës elektronike, thuhet se “shuma 890,000 euro përfshinë shumat që janë paguar në emër të tarifës së zotimit për projektet që janë në realizim e sipër. Do të thotë se tarifa e zotimit shoqëron kreditë edhe kur ato implementohen sipas planit të disbursimit, deri në momentin kur disbursohet shuma e fundit e asaj kredie”, thuhet në përgjigjjen e Ministrisë së Financave për Radion Evropa e Lirë.
Ndryshe, sipas raportit të Zyrës Kombëtare të Auditimit, qeveria ka hyrë në borxhe kryesisht për financimin e projekteve rrugore, energjetike, rehabilitimin e linjave hekurudhore dhe përmirësim të sistemit të arsimit dhe shëndetësisë, projekte këto që kanë dështuar së realizuari.
Vonesat e tilla, thotë Morina, janë rezultat i një studimi të dobët të fizibilitetit të projekteve, si dhe mangësitë në krijimin e parakushteve të nevojshme për eliminimin e të gjitha pengesave infrastrukturore dhe ligjore në realizimin e këtyre projekteve, për çka Qeveria duhet të ketë një mbikëqyrje të shtuar.
Ndryshe, vlera e përgjithshme e borxhit të Kosovës këtë vit ka arritur në mbi një miliard euro, që është për 9.1 për qind më i lartë krahasuar me periudhën e njëjtë të vitit ët kaluar.
Sipas raportit të Zyrës Kombëtare të Auditimit, borxhi ndërkombëtar dhe i brendshëm i Kosovës ka një trend të rritje. Në vitin 2009, borxhi i përgjithshëm ishte 6.12 për qind e Bruto Produktit Vendor, ndërsa në vitin 2017 ka arritur mbi 16 për qind.
Edhe ekspertë për çështje ekonomike konsiderojnë se Qeveria e Kosovës duhet të bëjë analiza dhe planifikime të hollësishme para se të fillojë procesi i marrjes se borxheve qoftë ndërkombëtar apo të brendshme.
Berat Rukiqi, nga Oda Ekonomike e Kosovës, thotë për Radion Evropa e Lirë, se në tri vitet e fundit hyrja në borxhe nuk i ka plotësuar kriteret e kërkuara. Fondet e huamarrjes, thotë ai duhet të shfrytëzohen me kohë dhe në mënyrë efikase që të gjenerojnë në zhvillimin e përgjithshëm ekonomik.
“Borxhi nuk ka kuptim nëse nuk investohet në projekte të cilat kanë një kthim ekonomik, ndikojnë në zhvillimin e përgjithshëm ekonomik dhe nuk rrezikojnë stabilitetin financiar”, thotë Rukiqi.
Edhe Burim Ramosaj, profesor në Universitetin e Prishtinës, thekson se agjencitë buxhetore fillimisht duhet të identifikojnë projektet dhe më pas të hyjnë në borxhe.
“Fillimi i procesit të realizimit të një projekti nis me pjesën ideore, se a është i arsyeshëm projekti në aspektin e realizimit, por edhe nga mundësia e financimit të projektit. Të shikohet edhe sasia e mjeteve monetare likudie që i ka në dispozicion qeveria, por pa dyshim edhe struktura e tyre. Sepse ka raste kur struktura e mjeteve nuk garanton financimin e projekteve të caktuara”, thotë Ramosaj.
Qeveria e Kosovës në Ligjin e Buxhetit në vazhdimësi sipas viteve planifikon projektet që ka për qëllim t’i realizojë përmes financimit nga huamarrja e jashtme.
"Auditori ka ardhur në pëfundim se analizat e projekteve që planifikohen të financohen përmes huamarrjes nuk janë të mjaftueshme. Një numër i projekteve kapitale për të cilat Qeveria ka hyrë në marrëveshje ndërkombëtare kredie, nuk janë realizuar fare".
"Si rezultat, kanë filluar të paguhen shpenzime të tarifave tjera apo tarifa të zotimeve për mjete të pashfrytëzuara" ,thuhet në raport, ndërkaq programet qeveritare ende janë në nivelin të ulët realizimit.
