Disa nga produktet që prodhohen në Kosovë kanë arritur të depërtojnë në vendet evropiane dhe botërore, ndonëse me vështirësi.Prodhimet “Made in Kosova” jo rrallë herë hasin vështirësi edhe në tregun vendor, e kalimi i kufijve ka qenë me sfida të shumta tregojnë afaristë nga Kosova. Sipas tyre, konkurrimi me produktet e shteteve të zhvilluara, nuk është proces i lehtë.
Kushtet e vështira financiare, paragjykimet në cilësinë e këtyre artikujve, por edhe mosliberalizimin i vizave për qytetarët e Kosovës për të lëvizur lirshëm në vendete Bashkimit Evropian, janë disa nga arsyet, që importi vazhdon të dominojë dukshëm nga eksporti.
Kompania për prodhimin e pijeve joalkoolike dhe energjetike “Frutex”, nga Suhareka, që një dekadë arritur që produktet e saj t’i eksportojë në shumicën e vendeve të rajonit, por edhe në Austri, Itali, Afrikë dhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Pronari i kësaj kompanie, Shaqir Palushi, thotë për Radion Evropa e Lirë, se është përballur me sfida të shumta për të siguruar tregje ndërkombëtare, po që cilësia dhe marketingu sipas tij, janë faktorët kryesorë që kanë siguruar treg të jashtëm.
Ai tregon se për një vit eksporton mbi 5 milionë euro produkte, kurse pritet që kjo vlerë të rritet në vitin 2019, pasi është në përfundim të lidhjeve të marrëveshjeve të reja me kompani ndërkombëtare.
“Kalimi i kufijve për produktet e prodhuara në Kosovë është problem, pasi këto produkte nuk kanë një imazh të qëndrueshëm në vendet e Evropës. Por, për fat kompania jonë duke u bazuar në marketing dhe cilësi ka arritur që 10 vite t’i kalojmë kufijtë e Kosovës dhe produktet ‘Frutex’ gjenden pothuajse në gjitha vendet e rajonit, në disa vende të Evropës dhe më larg”, tha Palushi për Radion Evropa e Lirë.
Kompania për Prodhimin e Këpucëve, “Solid” ka vite që ka arritur të depërtojë në tregje të ndryshme të Evropës dhe botës. Drejtori ekzekutiv në këtë fabrikë, Shpejtim Kuqi, thotë se prodhimet e kësaj kompanie tashmë gjenden në tregjet e Francës, Gjermanisë, Greqisë, Italisë, Maqedonisë, Malit të Zi, por edhe në Afrikë.
Ky treg sipas tij është arritur duke përmbushur standardet e cilësisë që kërkojnë vendet e Bashkimit Evropian.
“Vështirësitë vazhdimisht ekzistojnë, për shkak se tregjet evropiane kanë rregulla, kanënjë procedurë që duhet të kalojë çdo prodhues vendor. Ka kritere dhe standarde të shumta të cilave ne iu kemi përshtatur. Sa i përket përshtatjes së tregjeve, me modele dhe me cilësi, kompania ka një staf profesional në të cilin ka investuar shumë”, tha Kuqi, duke treguar se në vitin 2019 do të fillojnë të eksportojnë edhe në tregun e Belgjikës, Anglisë dhe të Suedisë. Ai thotë se më kompani private nga këto shtete tashmë kanë nënshkruar marrëveshje.
Edhe kompania “S/SPRINT” që merret me prodhimin e veshjeve sportive që gjendet në Komunën e Podujevës, që dy vjet ka arritur që të produktet e tyre t’i eksportojnë në disa nga vendet e Ballkanit, por edhe në Evropë, përkatësisht në Zvicër,Gjermani dhe Francë.
Sami Sopa, pronar i kësaj kompanie, i tha Radios Evropa e Lirë se vështirë ka qenë vetëm deri te depërtimi në tregjet e huaja, më pas marrëveshjet janë shtuar.
“Problemi ka qenë vetëm deri sa kemi arritur t’i dërgojmë produktet në këto vende. Më pas kualiteti i produkteve e ka bërë të veten, më nuk kemi pasur problem. Tashmë jemi në kontakt edhe me Suedinë, edhe kjo e ka pranuar kualitetin dhe tashmë jemi në pritje të lidhjes se kontratës përfundimtare”, shprehet Sopa.
Ndryshe, industria e prodhimit, pas përfundimit të luftës, që dy dekada me radhë nuk ka mundur të rimëkëmbet.
Problemet, me të cilat ballafaqohen prodhuesit kosovarë, e që theksohen vazhdimisht, janë Tatimet e larta mbi Vlerën e Shtuar, ekonomia joligjore, financimi i vështirë për bizneset, normat e larta të interesit, jostabiliteti me energji elektrike, por edhe niveli i lartë i produkteve të importuara, që në tregun e Kosovës, kanë dalë më çmim pothuajse të njëjtë me produktet vendore.
Për shkak të industrisë së dobët të prodhimit në Kosovë, eksporti i produkteve “Made in Kosova” në vende të ndryshme të Evropës dhe botës, kap vlerën e mbi 300 milionë eurove në vit, kurse importi i produkteve të huaja në vend arrin rreth 3 miliardë euro në vit.
Një përmirësim i dukshëm në industrinë e prodhimit po vërehet pas vendosjes se tarifës doganore 100 për qind nga Qeveria e Kosovës për prodhimet më origjinë nga Serbia dhe Bosnja Hercegovina.
Sipas përfaqësueseve të komunitetit të biznesit, vendosja e tarifës ka bërë që të rritet kërkesa për produktet “Made in Kosova”. Sipas tyre, kompanitë prodhuese kanë rritur kapacitete prodhuese dhe numrin e punëtorëve.
