Pas rekomandimit pozitiv nga Komisioni Evropian se Kosova ka përmbushur të gjitha kriteret që pasaportat e këtij vendi të futen në të ashtuquajturën “Lista e bardhë të Shchengenit” dhe kur ky rekomandim të miratohet nga Parlamenti Evropian dhe Këshilli i Ministrave, qytetarët e Kosovës do të mund të lëvizin lirshëm në vendet e zonës Schengen.
Në anën tjetër, qytetarët e Serbisë e gëzojnë këtë të drejtë që nga viti 2009. Por, liberalizimi i vizave për këtë vend, nuk i ka përfshirë edhe pasaportat e lëshuara nga Drejtoria koordinuese e Ministrisë së Punëve të Brendshme të Serbisë, e cila sipas një rregulloreje të miratuar, ua lëshon qytetarëve që kanë vendbanimet në Kosovë. Këto pasaporta, kryesisht i posedojnë serbët që kanë adresat në Kosovë.
Praktikisht, kjo do të thotë që në rast se Kosova merr liberalizimin e vizave, personat që posedojnë pasaportë të lëshuar nga Drejtoria koordinuese do t’iu nevojiten vizat për udhëtime.
Një pasaportë të tillë posedon edhe Ilinka Mladenoviq nga Mitrovica e Veriut dhe ajo tashmë është në proces të sigurimit të dokumentacionit për vizë, për një udhëtim në Greqi. Sigurimi i këtij dokumentacioni, sipas saj është mjaft i mundimshëm. Siç thotë ajo, në qoftë se Kosova e merr liberalizimin e vizave dhe në rast se shumica e serbëve do t’i marrin pasaportat e Kosovës, këtë do ta bëjë edhe ajo.
“Në qoftë se shumica i nxjerrin këto pasaporta, unë do të shkoj aty ku është shumica. Sinqerisht, sepse unë pata thënë që nuk e dua as letërnjoftimin, por e kam nxjerrë edhe atë. Siç bëjnë shumica, do të bëj edhe unë”, tha Mladenoviq.
Milica Andriq, hulumtuese në organizatën joqeveritare “Link”, thotë se është krejtësisht e sigurt se nuk është e mundur që bashkë me pasaportat e Kosovës edhe pasaportat e Drejtorisë koordinuese të marrin liberalizimin e vizave. Kjo për shkakun që, sipas saj, Drejtoria koordinuese ka qenë e përjashtuar nga liberalizimi i vizave për Serbinë dhe se klauzola për përjashtimin e këtyre pasaportave është pjesë e ligjit për zonën e Schengenit e që ka të bëjë me Serbinë.
“Kështu që, Komisioni Evropian do të duhej që të dorëzojë një propozim të veçantë për ndryshimin e atij ligji që ka të bëjë me Serbinë, në mënyrë që pasaportat e Drejtorisë koordinuese të futen në sistemin e liberalizimit të vizave. Për një propozim të tillë as që po flitet dhe nuk ka shenja që Komisioni Evropian do të dërgojë një propozim të tillë në Këshillin e Ministrave e as në Parlamentin Evropian”, tha Andriq.
Megjithatë, ajo konsideron që, në rast se Kosova merr liberalizimin e vizave, serbët e Kosovës në mënyrë masive do të marrin pasaportat e Kosovës.
“Kjo për shkak se është një përfitim serioz për të udhëtuar në vendet e Schengenit pa viza për afat të shkurtë. Kështu që jam krejtësisht e sigurt që numri i njerëzve që do të aplikojnë për pasaporta të Kosovës, do të rritet në masë të madhe”, u shpreh Andriq.
Edhe Sonja Sovrliq nga organizata joqeveritare “Bota bardh e zi”, konsideron që në rast se Kosova merr liberalizimin vizave, numri i qytetarëve që do të kërkojnë pasaportat e Kosovës, do të rritet.
“Gjithsesi që kjo do të pasojë, sepse gjithmonë ekzistojnë arsyet praktike para disa të tjerave. Mendoj që Serbia dhe Bashkimi Evropian do të duhej të merreshin me këtë çështje, në kuptimin që liberalizimi i vizave të përfshijë edhe ato pasaporta që i lëshon Drejtoria koordinuese. Është shumë me rëndësi që të thuhet se serbët e Kosovës kanë të drejtë për dyshtetësi dhe në këtë kuptim mendoj që ata nuk duhet të kushtëzohen. Ata kanë të drejtë që të zgjedhin dhe të shfrytëzojnë ato dokumente për udhëtim pa viza”, tha Sovrliq.
Branko Miliq nga Mitrovica e Veriut konsideron që problemi me pasaportat serbe të Drejtorisë koordinuese, do të zgjidhet dhe pret që Qeveria e Serbisë të gjejë një zgjidhje adekuate.
“Nuk do të dëshiroja që ta ndërroj pasaportën. Do ta mbaja këtë që kam, por të mos jetë i Drejtorisë koordinuese dhe të barazohet me pasaportat e Serbisë. Pres që të ketë ndonjë zgjidhje , sepse kështu nuk mundet”, tha Miliq.
Marko Miçaloviq nga Babimoci, posedon pasaportë të Drejtorisë koordinuese dhe thotë që në rast të liberalizimit të vizave për Kosovën, do të bëjë ashtu sikurse shumica e serbëve.
“Sinqerisht, këtë pasaportë që kam, sikurse të mos e kam fare. Nuk është funksionale, kështu që nuk di se çfarë të them. Nuk jam i sigurt, por pasi që e kam letërnjoftimin e Kosovës, do të më duhet që ta marrë edhe pasaportën në rast se dëshiroj të udhëtoj. Do të më duhet ta zgjidh disi këtë problem. Në qoftë se më është dashur që automjetin ta regjistroj me targa KS (të Kosovës), gjegjësisht RKS (Republika e Kosovës), në qoftë se më është dashur ta marrë patentën për vozitje, në të cilën shkruan Republika e Kosovës dhe në qoftë se të gjitha këto më është dashur t’i bëj, nuk besoj që të gjitha këto janë më pak të rëndësishme se sa dokumenti i letërnjoftimit ose të ngjashme”, theksoi Miçaloviq.
Sipas të dhënave të Ministrisë së Punëve të Brendshme të Kosovës, deri në gusht të vitit 2017, janë lëshuar 2 mijë e 586 pasaporta të Kosovës për qytetarët e të katër komunave në veri të Kosovës, Mitrovicë e Veriut, Zveçan, Zubin Potok dhe Leposaviq, duke përfshirë këtu të gjitha bashkësitë. Ndërkaq, gjatë periudhës janar - maj të vitit 2018, në këto komuna janë dorëzuar 110 kërkesa për pasaporta të Kosovës.
