Presidenca çeke e Bashkimit Evropian ka hartuar një vendim të ri për liberalizimin e vizave për Kosovën, ku thuhet se nisja e zbatimit të liberalizimit të vizave do të ndodhë në të njëjtën kohë me atë të sistemit ETIAS, por jo më vonë se 1 dhjetori i vitit 2023.
Vendimi i ri, në të cilin ka pasur qasje Radio Evropa e Lirë, është formalizuar pas takimit të përfaqësuesve të vendeve anëtare të Bashkimit Evropian në grupin punues për vizat në Këshillin e BE-së, takim që u mbajt të enjten.
Ky propozim është një kompromis mes kërkesës së Francës që hyrja në fuqi të lidhet me funksionalizimin e Sistemit Evropian të Informimit dhe Autorizimit të Udhëtimit (ETIAS), edhe pse shumica e shteteve anëtare kanë kërkuar që këto dy tema të mos lidhen, ose së paku të ketë një datë të prerë se kur qytetarët e Kosovës do të mund të udhëtojnë pa viza në zonën Shengen.
“Heqja e vizave do të vlejë vetëm për bartësit e pasaportave biometrike të lëshuara në përputhje me standardet e Organizatës Ndërkombëtare të Aviacionit Civil [ICAO] dhe nuk do të zbatohet deri në nisjen efektive të operimit të ETIAS, por në çdo rast jo më vonë se 1 dhjetori i vitit 2023”, thuhet në draftin e fundit të tekstit të propozimit nga Presidenca çeke dhe Këshilli i BE-së sa i përket liberalizimit të vizave për Kosovën.
Sipas diplomatëve të BE-së kjo do të thotë se liberalizimi mund të nisë më 1 nëntor 2023, në rast se në atë datë nis edhe funksionimi i ETIAS-it. Por, nëse ky sistem nuk do të jetë i gatshëm apo nuk do të nisë që të zbatohet, atëherë liberalizimi i vizave gjithsesi do të nisë më së voni më 1 dhjetor të vitit 2023.
Diplomatët e BE-së e konsiderojnë këtë gjë si të rëndësishme për Kosovën pasi në këtë mënyrë, sipas tyre, shmanget mundësia që Kosova të presë për liberalizim në rast të moshyrjes në fuqi të ETIAS-it.
Funksionalizimi i këtij sistemi është shtyrë disa herë edhe pse ai teknikisht ka qenë gati. Afati i ri i nisjes së zbatimit të ETIAS-it është 1 nëntori i vitit 2023, por nuk ka garanci se kjo në të vërtetë do të ndodhë.
Tani, propozimi çek është në të ashtuquajturën “procedurë të heshtur” në grupin punues për vizat në Këshillin e BE-së. Nëse asnjë vend nuk do të ketë vërejtje deri më 16 nëntor, atëherë vendimi do të kalojë për miratim në nivel më të lartë, atë të ambasadorëve të shteteve anëtare në trupin e quajtur Coreper. Në këtë trup, çështja e vizave mund të vihet në rend dite më 23 nëntor. Nëse kalon në këtë trup, atëherë çështja mund të dërgohet për negociata në Parlamentin Evropian.
Synimi është që deri në fund të vitit të merret një vendim për liberalizimin e vizave dhe të caktohet data e hyrjes në fuqi së bashku me ETIAS-in, apo më së voni deri më 1 dhjetor të vitit 2023.
Liberalizimi i vizave në këtë rast do të paraqitej si një prej sukseseve më të mëdha të BE-së në raport me zgjerimin dhe me rajonin e Ballkanit Perëndimor, dhe kjo çështje mund të përfshihet edhe në deklaratën e përbashkët që do të mund të miratohej në samitin BE-Ballkani Perëndimor që do të mbahet më 6 dhjetor në Tiranë të Shqipërisë.
Në propozimin e fundit të Presidencës çeke kanë mbetur edhe kërkesat ndaj Kosovës që deri në nisjen e liberalizimit të vizave, të përshtatë politikat e vizave me ato të BE-së dhe të bëjë marrëveshje apo aranzhime për riatdhesim me ato shtete të BE-së me të cilat nuk ka marrëveshje të tilla.
“Pa paragjykuar qëndrimet e shteteve anëtare ndaj statusit të Kosovës, në periudhën deri në nisjen efektive të liberalizimit të vizave dhe ku është e vlefshme, Kosova duhet të synojë të përmbyllë marrëveshjet apo aranzhimet për riatdhesim, me shtetet anëtare me të cilat ende nuk ka marrëveshje të tilla dhe të përmbushë obligimet e saj nga këto marrëveshje apo aranzhime”, thuhet në propozim.
Në versionin e mëhershëm ishin përmendur vetëm “marrëveshjet”, por tani në tekst është futur edhe termi “aranzhime”. Kjo është bërë që Kosova dhe shtetet që nuk njohin pavarësinë e saj të mund të bëjnë “aranzhime” për këtë çështje, nëse këto shtete nuk duan të arrijnë marrëveshje formale ndërshtetërore.
Në tekst thuhet po ashtu se Kosova ka bërë përparim domethënës në të gjitha blloqet e udhërrëfyesit për vizat, sikurse sigurinë e dokumenteve, menaxhimin e kufijve dhe migrimit, përfshirë edhe azilin, rendin publik dhe sigurinë, si dhe në çështjen e të drejtave themelore që lidhen me lirinë e lëvizjes.
“Për të siguruar menaxhimin e mirë të migracionit dhe sigurisë, Kosova duhet të synojë që të përshtatë më tutje politikën e saj të vizave me atë të Bashkimit Evropian”, thuhet në dokument.
Vendet anëtare të BE-së në takimin e fundit të grupit punues për vizat kishin përafruar qëndrimet rreth një kompromisi por, siç kishte komunikuar Presidenca çeke, nuk kishin arritur konsensus.
Në grupin punues për vizat ishin zhvilluar dy diskutime për çështjen e liberalizimit të vizave për Kosovën.
Diskutimi i parë ishte zhvilluar më 13 tetor dhe atëherë shumica e madhe e vendeve kishin mbështetur liberalizimin e vizave, asnjë nuk ishte shprehur kundër, por Franca kishte kërkuar që hyrja në fuqi e liberalizimit të vizave të lidhet me hyrjen në fuqi të ETIAS-it.
Diskutimi i dytë në të njëjtin grup punues ishte mbajtur më 10 nëntor. Në këtë diskutim, sipas burimeve të BE-së, të gjitha vendet kishin shprehur interesim që të mos ketë vonesa në miratimin e vendimit për liberalizimin e vizave për Kosovën.
Tani besohet se kompromisi për të cilin kanë rënë dakord në takimin e fundit do të mundësojë që vendimi të miratohet sa më shpejt, megjithëse hyrja e tij në fuqi do të caktohet për datën 1 nëntor të vitit 2023 bashkë me sistemin ETIAS, apo në çdo rast më 1 dhjetor. Por, gjithmonë ekziston dhe mundësia ndonjë shtet të jetë vërejtje dhe të shtyhet përsëri miratimi i vendimit.
Më 2018, Komisioni Evropian ka konfirmuar se Kosova i ka përmbushur të gjitha kushtet e kërkuara për lëvizjen e lirë, por disa udhëheqës individualë të bllokut kanë shprehur vazhdimisht rezerva për lëvizjen e lirë të kosovarëve.
