Komisioni i Venecias ka publikuar raportin përfundimtar sa i përket ligjit për përdorimin e gjuhëve në Maqedoninë e Veriut me ç’rast u ka bërë thirrje institucioneve që të rishqyrtojnë dispozitat e tij në konsultim me të gjitha palët. Vërejtjet kryesore të ekspertëve juridik të Këshillit të Evropës, kanë të bëjnë me përdorim e ligjit në gjyqësor, që sipas raportit mund të dalin përtej mundësive të institucioneve, në veçanti sa i përket përdorimit të gjuhës shqipe në seanca gjyqësore të shoqëruara me sanksione të rënda në rast të mos zbatimit dhe mundësisë së rikthimit të vendimeve gjyqësore nëse do të kishte mungesë të përkthimit dhe interpretimit.
Ligji për përdorimin e gjuhëve që avancon përdorimin zyrtar të gjuhës shqipe është miratuar është miratuar më 14 mars të vitit 2018, por hyrja e tij në fuqi është zvarritur për gjatë kohë meqë ish presidenti, Gjorge Ivanov refuzonte dekretimin e tij.
Për shkak të kundërshtimeve e vërejtjeve të shumta në opinion, në veçanti nga opozita maqedonase, VMRO DPMNE, qeveria kishte vendosur që ligjin ta dërgoj për vlerësim në Komisionin e Venecias.
Sipas raportit, kjo qasje mund të ngadalësojë në mënyrë domethënëse funksionimin e të gjithë gjyqësorit duke rrezikuar shkelje serioze të së drejtës për gjykim të drejtë, e garantuar me të Konventën ndërkombëtare për të drejtat e njeriut.
Komisioni gjithçka ka vërejtë, siç thuhet, mungesë të qartë sa i përket dispozitave që zbatohen vetëm ndaj shqipes dhe ato ndaj gjuhëve të komuniteteve tjera.
Komisioni i Venecias gjithashtu rekomandon që detyrimi i përdorimit të gjuhës shqipe në komunikim ndër institucional dhe të brendshëm mes shërbyesve administrativ dhe atyre civil të kufizohet në komunikim zyrtar të shkruar ose futja e tij në fuqi të shtyhet deri në zbatimin e duhur të asaj dispozite sa të jetë e pranueshme.
Sipas raportit të miratuar, ekspertët kanë theksuar se në krahasimin me ligjin e vitit 2008, ky ligj në mënyrë të konsiderueshme zgjeron përdorimin e gjuhës shqipe dhe në disa raste shkon përtej standardeve Evropiane të vendosura në Konventën kornizë për mbrojtjen e minoriteteve dhe Kartën Evropiane për gjuhët minoritare dhe rajonale.
Për sa i përket gjobave të larta ekspertët ligjor të Këshillit të Evropës thonë se këto dispozita sanksionuese duhet të shtyhen derisa ligji të amendohet me qëllim që të ofrohet qartësi ligjore e mjaftueshme, të ulet lartësia e gjobave si dhe të prezantohet elementi i shkeljes dhe parimi i proporcionalitetit.
Ligji që është në fuqi parasheh përdorimin e plotë të gjuhës shqipe, apo siç thuhet të gjuhës që e flasin më shumë se 20 për qind e popullatës, ndryshe nga maqedonishtja, në Qeveri, Kuvend, organet e pushtetit gjyqësor dhe administratën publike. Për dallim nga më parë, tani edhe drejtuesit e seancave, qoftë të Qeverisë apo Kuvendit, nëse janë shqiptarë, ato do të mund t’i udhëheqin në gjuhën e tyre. Edhe mbishkrimet e të gjitha institucioneve në nivel qendror janë në dy gjuhë, ndërsa në nivelin lokal gjuha shqipe do të përdoret në të gjitha komunat ku më shumë se 20 për qind e popullatës flasin gjuhën shqipe.
