Për më shumë se dy dekada, shteti post-sovjetik i Kaukazit ka qenë pjesë e një liste të vendeve të pakta që e lejojnë lindjen nga nënat surrogate për "altruizëm" apo i përdorin për përfitime, duke përfshirë edhe ato nga prindër biologjikë nga shtetet e tjera, me kosto shumë më të ulëta sesa në vendet më të pasura.
Mirëpo, më 12 qershor kryeministri gjeorgjian, Irakli Gharibashvili, njoftoi për hartimin e një draft-ligji të ri për ta rregulluar sistemin mbi lindjet nga nënat surrogate, një proces kur një grua lind një fëmijë me fekondim in vitro (IVF) pa pasur lidhje gjenetike.
Ai paralajmëroi për karakterin e "urdhrit të drejtpërdrejtë" të sektorit të fertilitetit, ofertën e një "të ashtuquajturi biznes të sofistikuar për gratë tona gjeorgjiane dhe rrezikun që ai fëmijë të ketë prindër të së njëjtës gjini jashtë vendit”.
Sipas blogut Mayo Clinic, fekondimi in vitro nënkupton fertilizimin e spermatozoidit dhe vezës në kushte laboratorike dhe mund të përdoret për të trajtuar të gjitha llojet e infertilitetit, qoftë mashkullor apo femëror.
“Po flitet se çiftet e së njëjtës gjini janë duke i marrë fëmijët që janë duke i lindur këtu, dhe pastaj kjo mund të sjellë shumë probleme”, tha Gharibashvili.
Projektligji aktual nga Ministria e Shëndetësisë, Punës dhe Çështjeve Sociale do të ndalonte lindjen nga nënat surrogate për qëllime komerciale, duke e kufizuar atë vetëm në "parimin e altruizmit " dhe do t'i kufizonte gratë gjeorgjiane të lindin foshnja vetëm për prindër biologjikë të huaj pas vitit 2023.
Surrogacia komerciale i referohet çdo marrëveshjeje për lindje surrogate, ku nëna kompensohet për shërbimet e saj përtej rimbursimit të shpenzimeve mjekësore.
Përfaqësuesit e agjencive surrogate dhe dhuruese të vezëve në Gjeorgji shprehën "tronditje" ndaj planit të Gharibashvilit, pavarësisht faktit se ministria ka punuar në projektligje në këtë fushë për më shumë se një vit.
Ata, gjithashtu, vunë në pikëpyetje arsyetimin e deklaruar të kryeministrit gjeorgjian për kufizimin jashtë shtetit, duke pretenduar se tashmë ekzistojnë masa për të kufizuar lindjen e nënave surrogate gjeorgjiane për prindërit meshkuj dhe femra.
"Unë nuk e di se nga e mori [Gharibashvili] informacionin e tij. Çështja e birësimit të një fëmije nga një çift i së njëjtës gjini nuk është në rendin e ditës dhe sigurisht nuk mund të jetë arsyeja e ndalimit të ofrimit të shërbimeve për çiftet nga vendet e huaja”, tha për Shërbimin Gjeorgjian të Radios Evropa e Lirë, Natia Janadze, shefe e departamentit ndërkombëtar në klinikën private ReproART dhe menaxhere e përgjithshme e IVF Tours Georgia.
Thea Tsulukiani, ministre e Kulturës, Sportit dhe Rinisë e Gjeorgjisë, miratoi një ndryshim në ligjin gjeorgjian në vitin 2020 që forcoi kërkesat e licencimit për lindjet me IVF. Tsulukiani deklaroi në atë kohë se masa kishte për qëllim të kufizonte më tej procesin vetëm për "një burrë dhe një grua" dhe për të "parandaluar krimin transnacional të trafikimit të foshnjave", si dhe për të parandaluar që lindja me nënat surrogate në Gjeorgji të sjellë viktima të "shfrytëzimit seksual, torturë dhe trajtim çnjerëzor, për të parandaluar çiftet fiktive të krijojnë një fëmijë përmes një nëne surrogate për qëllime kriminale" e t'i çojnë jashtë vendit.
Ajo pretendoi se bizneset “bëjnë miliona” përmes atij që ajo e quajti “krim të organizuar”.
Analistët kanë parë një rritje në ndikimin e aktivitetit që lidhet me Kishën Ortodokse Gjeorgjiane që bën fushatë kundër komunitetit LGBT, e cila ka kundërshtuar të drejtat e këtij komuniteti dhe ka perceptuar sulme ndaj vlerave tradicionale të familjes në bazë të fesë. Doktrinat e kishës kanë qenë herë pas here shumë të ngjashme me pikat zyrtare të bisedimeve të qeverisë.
Agjencia e Janadze ka organizuar mbi 1000 lindje surrogate që nga viti 2014 dhe ajo pranon se rregullimi i rreptë është në interesin më të mirë, si të ministrisë, ashtu edhe të sektorit.
Ajo priste ndryshime në ligj për të përshtatur përgjithësisht legjislacionin gjeorgjian me rregulla ekuivalente jashtë vendit, por ajo nuk e parashikoi ndalimin për çiftet e huaja.
"Ne prisnim që projektligji të ishte gati deri në vjeshtë, por fatkeqësisht ky largim i papritur na tronditi… Ne ende presim diçka tjetër dhe vazhdojmë të përballemi me një realitet tjetër”, tha Janadze një ditë pas deklaratës së kryeministrit gjeorgjian.
Klientët e huaj
Sipas Janadze, rreth 95 për qind e klientëve të saj janë nga vendet e huaja, duke përfshirë Kinën, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Izraelin, Turqinë, Azerbajxhanin, Kanadanë, Australinë, Greqinë, Spanjën dhe Indinë.
Meqenëse kjo procedurë është e lejueshme vetëm për çiftet e martuara ose që bashkëjetojnë meshkuj-femra, me kërkesat e noterizimit për ta konfirmuar atë, çiftet e së njëjtës gjini e kanë absolutisht të ndaluar me ligj që të transferojnë jashtë vendit fëmijët e lindur nga nënat surrogate gjeorgjiane.
“Kush do të pranonte të ishte nënë surrogate nëse nuk kompensohet në mënyrë adekuate? Ne po e marrim këtë veprim sepse gjërat janë të vështira për ne”.
Ministri i Shëndetësisë, Punës dhe Çështjeve Sociale, Zurab Azarashvili, ka kërkuar që "parimi i altruizmit" të kontrollohet me ligj, megjithëse ministria ka mbetur relativisht e heshtur se si duhet të përcaktohet.
Azarashvili theksoi gjithashtu komponentin demografik të këtij debatit, duke vënë në dukje rregulloret e zëvendësimit dhe IVF-në si "mundësi" për të trajtuar një popullsi në rënie në një vend me më pak se 4 milionë banorë.
Janadze përmendi pyetjet se si futja e propozuar e një "parimi vetëmohues" do të ndikojë në shpenzimet e nënave me lindje surrogate nëse projektligji miratohet në formën e tij aktuale.
Surrogatët duhet të marrin kompensim "logjik" për kohën dhe punën e tyre, "por për shkak se kërkesa për nëna me lindje surrogate do të bjerë për shkak të ndalimit të shërbimeve të tilla për çiftet nga vendet huaja, mund t'ju them se shuma e kompensimit gjithashtu do të bjerë”, tha ajo.
Sipas ekspertëve të kësaj fushe, nënat me lindje surrogate përfitojnë nga 17.000 deri në 23.000 dollarë për shtatzëni e deri në lindje, me më shumë përfitime për binjakët. Ata pretendojnë se shumica e grave që nënshkruajnë këto kontrata kanë vështirësi financiare.
Dallimet në botë për lindjen me surrogaci
Që nga viti 1985, kur Shtetet e Bashkuara të Amerikës u bënë vendi i parë në botë për lindje surrogacie gestacionale, vetëm një grup i vogël i vendeve deri tani kanë legalizuar lindjen me surrogaci.
Shumë vende i kanë bërë të paligjshme të gjitha format e lindjes me surrogaci, ndërsa të tjera vende kanë lejuar lindje me surrogaci jokomerciale varësisht nga rrethanat ose kanë shmangur legalizimin e kësaj çështjeje.
Gratë që i njoh bien dakord të lindin si nëna surrogate vetëm për arsye financiare. Përndryshe, kush dëshiron të mbetet shtatzënë për nëntë muaj, kur veçse ka tre ose katër fëmijë?”
Një dekadë pasi ishte një nga vendet e para në botë që vendosi rregulla që lejojnë riprodhimin me përfshirjen e palës së tretë, Gjeorgjia kreu me sukses lindjen me surrogaci të parë gestacionale në vitin 2007.
Ajo aktualisht lejon si lindje surrogate komerciale edhe të ashtuquajturin surrogaci altruiste, në të cilin nëna surrogate merr trajtim dhe rimbursim për kostot përkatëse, por nuk paguhet më tej.
Nuk dihet numri i foshnjave të lindura nga nëna surrogate në Gjeorgji dhe më pas të dërguara jashtë.
Ministria e Drejtësisë e Gjeorgjisë i ka referuar më parë pyetjet e Radios Evropa e Lirë në lidhje me këtë çështje në Ministrinë e Brendshme, e cila tha se nuk përpilon statistika për kalimet kufitare "të fëmijëve të lindur nga nënat surrogate në Gjeorgji".
‘Ne bëhemi nëna surrogate nga nevoja për para’
Për disa gra që planifikojnë të bëhen nëna surrogate, projektligji në zhvillim, është shqetësues.
"Kush do të pranonte të jetë një nënë surrogate nëse nuk merr më shumë shpërblim adekuat? Ne e bëjmë këtë sepse gjërat janë të vështira [financiarisht] për ne", tha Maya, një grua 31-vjeçare me dy fëmijët e saj të vegjël.
Ajo pohoi se pavarësisht se punonte në punë të ndryshme, pasi bashkëshorti i saj ka vdekur, ajo ka vështirësi ta paguajë qiranë. Përpjekja e saj e parë për lindje si nënë surrogate kishte për qëllim t'i fitonte rreth 18.000 dollarë, por i dështoi.
Ajo synon të provojë edhe një herë. Megjithatë, ajo deklaroi se tani do të presë të paktën deri në janar 2024, sepse nuk është e sigurt se cili do të jetë interpretimi i ministrisë për shpërblimin bazuar në "parimin e altruizmit".
“Shumëçka varet nga shuma që duhet të marr si rezultat i një lindje surrogate... Mirëqenia e fëmijëve të mi është prioritet. Do të ishte bukur të jetosh në një vend ku gratë pranojnë të bëhen nëna me lindje surrogate vetëm për motive altruiste, por ne për fat të keq nuk e bëjmë këtë”, shpjegoi ajo.
Gjeorgjia ka shënuar një rritje ekonomike relativisht të mirë në pjesën më të madhe të dekadës së kaluar, përveç një viti të dobët për shkak të pandemisë me COVID-19.
Menjëherë pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia në vitin 2022, Tbilisi shpejtoi aplikimin e saj për anëtarësim në BE. Megjithatë, shqetësimet e bllokut rreth një ndryshimi të supozuar të sundimit të ligjit dhe demokracisë, si dhe kundërshtimi i partisë qeverisëse Ëndrra Gjeorgjiane për t'iu bashkuar sanksioneve perëndimore kundër Rusisë, kanë penguar kandidaturën e saj zyrtare.
Eka, 30 vjeç, fitoi 20.000 dollarë si nënë me lindje surrogate për prindërit biologjikë kinezë dy vjet më parë. Ajo dëshiron ta provojë përsëri me shpresën për të blerë një apartament. Ajo është nënë e tre fëmijëve. Ajo tha për Radion Evropa e Lirë se “nuk mund të fitosh para të tilla duke punuar si konsulente, në një sallon bukurie apo duke pastruar”. Ajo tha se kishte dëgjuar se mund të kishte ndryshime në rregullat që rregullojnë lindjen me surrogaci të kompensuar.
“Gratë pranojnë të jenë nëna me lindje surrogate vetëm sepse kanë nevojë për para. Përndryshe, kush do të dëshironte të mbetej shtatzënë për nëntë muaj, kur tashmë ka tre ose katër fëmijë?", tha ajo.
Prindërit në pritje
Ka pyetje të ngjashme që vijnë nga ana tjetër e lindjes me surrogaci, për njerëzit që shpresojnë të bëhen prindër.
Ne as që u ofrojmë çifteve gjeorgjiane që të kenë fëmijë në këtë mënyrë, sepse ata nuk kanë mundësi financiare për ta bërë këtë”.
Në mediat sociale, ka pasur shumë spekulime se sa do të kushtojë për të paguar dikë për të mbajtur dhe lindur një fëmijë pasi të huajve u ndalohet shërbimi në Gjeorgji. Por, kjo mund të jetë paksa shumë shpresëdhënëse.
Vendimi i Qeverisë indiane për t'i dhënë fund lindjes me nënë surrogate komerciale me vlerë 400 milionë dollarë në vit, e frekuentuar nga të huajt në vitin 2015, u akuzua për "shkatërrimin" efektiv të tregut vendas të nënave surrogate.
Salome, 35 vjeçe, nga Gjeorgjia, zbuloi gjashtë muaj më parë se nuk ishte në gjendje të mbante shtatzëninë për shkak të një gjendjeje mjekësore. Mjeku i saj i sugjeroi asaj të provonte një nënë surrogate pasi kishte parë shumë specialistë, pohoi ajo.
"Ai ishte i befasuar" që ajo ishte e hapur ndaj idesë, tha ajo. "Ne as që u ofrojmë çifteve gjeorgjiane që të kenë një fëmijë në këtë mënyrë, sepse ata në fakt nuk kanë mjete financiare të mjaftueshme për ta bërë këtë."
Megjithatë, Salome deklaroi se për shkak se bashkëshorti i saj mban nënshtetësi suedeze, ata tani janë të shqetësuar se çdo rregullore e ardhshme do t'ua ndalojë atyre të përdorin shërbimet e lindjes me nëna surrogate. Ajo, gjithashtu, vuri në dyshim nëse ata do të ishin në gjendje ta merrnin fëmijën jashtë Gjeorgjisë edhe nëse do t'u lejohej të kishin një fëmijë përmes një surrogate atje.
Salome tashmë po i nënshtrohet trajtimit mjekësor për të siguruar një embrion për një grua tjetër që ta çojë deri në fund, tha ajo.
“Ne planifikonim që embrioni do të implantohet dhe një fëmijë do të lindte me ndihmën e një nëne surrogate në vitin 2024”, tha ajo. “Tani, rezulton se duhet të nxitojmë dhe të gjejmë shpejt një nënë surrogate në mënyrë që kjo të bëhet para fillimit të janarit 2024”.
Ajo vuri në dukje se lindja me surrogate është e ndaluar në vendet skandinave, duke përfshirë edhe Suedinë.
"Pra, meqenëse ne patëm mundësinë për këtë në Gjeorgji, ne donim ta shfrytëzonim këtë opsion. Por, tani nuk e dimë se çfarë do të ndodhë apo si do të jetë".
