Rënia e komunizmit në Rumani, dekada më parë, e ka hequr perden prej rrjetit famëkeq të jetimoreve, duke shokuar botën me imazhet e fëmijëve të paushqyer dhe të pistë, me rroba të vjetra, disa edhe të lidhur me zinxhirë nëpër shtretër.
Një komitet special rumun, ka nisur hetime për krimet në epokën e diktatorit Nicolae Ceausescu, i cili ka qenë në pushtet në periudhën 1965-1989, dhe ka kuptuar që më shumë se 15.000 fëmijë – jetimë, fëmijë me çrregullime fizike dhe mendore, dhe disa të padëshiruar prej prindërve – kanë vdekur nëpër jetimore dhe qendra tjera.
Sipas komitetit, të njohur formalisht si Instituti për Hetim të Krimeve të Komunizmit dhe Kujtesës së Mërgimit Rumun (IICCMER), shumë vdekje kanë qenë rezultat i neglizhencës, përfshirë urinë, ndonëse nuk ka pasur informacione se ata kanë qenë me sëmundje serioze, kur janë pranuar në spitale.
Duke analizuar dokumentet e lidhura me hetimet, Shërbimi rumun i Radios Evropa e Lirë, ka zbuluar detaje të reja sesi disa fëmijë kanë përfunduar në shtëpi shtetërore të kujdesit apo jetimore.
Në disa raste, kuptohet se fëmijët janë shfrytëzuar për financim të qendrave të banimit, pasi autoritetet shtetërore kanë kërkuar që prindërit të paguajnë për “trajtimin” e fëmijëve të tyre, sipas historianit, Cosmin Popa.
Në tetor të vitit 2022, Instituti për Hetim të Krimeve të Komunizmit dhe Kujtesës së Mërgimit Rumun (IICCMER) ka gjetur që më shumë se 15.000 të mitur, kanë vdekur në 26 objekte në Rumani për fëmijë me çrregullime mendore, në periudhën 1967-1990, kur edhe janë mbyllur institucionet.
Sipas raportit të IICCMER, në mesin e arsyeve për mijëra vdekje kanë qenë uria, kushtet jo të mira të jetesës, abuzimi dhe mungesa e kujdesit shëndetësor.
“Ka ekzistuar kulti për ulje të shpenzimeve të panevojshme, më pas këta fëmijë janë shpallur si të papërmirësueshëm dhe kjo ka nënkuptuar asistencë afatgjatë gjatë gjithë jetës së tyre, dhe ata nuk kanë mundur të jenë më pjesëtarë të barabartë në shoqërinë socialiste”, ka thënë Popa.
Instituti ka thënë se numri më i madh i vdekjeve është regjistruar në qendrën Cighid, me bazë në Giorak, afër kufirit me Hungarinë, ku besohet se 138 fëmijë kanë vdekur në periudhën tetor 1987 – prill 1990.
Instituti ka vënë re se gjatë asaj periudhe vetëm 183 fëmijë janë pranuar.
Më shumë se 300.000 fëmijë janë dërguar në rrjetin e jetimoreve të Rumanisë, në spitalet e fëmijëve dhe në objekte tjera për të rinjtë, në periudhën 1954-1989.
Ata janë njohur si “fëmijët e Ceausescut” si referencë për liderin stalinist, i cili e ka udhëhequr një prej regjimeve më të shtypëse të Evropës Lindore, deri në rrëzimin e tij më 1989, bashkë me shumë shtete të bllokut lindor në rajon.
Gjatë më shumë se dy dekadave në pushtet, Ceausescu, e ka krijuar një prej politikave më radikale në botë për lindjet e grave, duke e bërë të paligjshëm abortin për gratë nën 40 vjeç, me më pak se katër fëmijë.
Ndonëse këto masa kanë rezultuar me rritje të numrit të lindjeve, shumica prej fëmijëve, që kanë lindur nëpër familje të varfra, kanë përfunduar nëpër jetimore dhe qendra tjera.
Pas rënies të komunizmit janë shpërfaqur kushtet e rënda në këto institucione dhe imazhet e fëmijëve thatanikë kanë marrë vëmendje botërore.
Pavarësisht punës së IICCMER-it për ta zbuluar numrin e saktë të viktimave që janë përballur me fatin e njëjtë në këto institucione, askush nuk është mbajtur ende përgjegjës, ndonëse Instituti ka dërguar shumë lëndë në prokurori kundër individëve.
Pavarësisht kësaj, asnjë person i lidhur me këto institucione nuk është gjykuar, e lëre më që të shpallet fajtor për vrasjet.
Shërbimi rumun i Radios Evropa e Lirë, ka analizuar dokumentet e lidhura me shtëpinë e fëmijëve Cighid, e cila ka operuar për 30 muaj në periudhën 1987-1989.
Shtëpia është ndërtuar, sepse objektet në rajon, që kanë trajtuar fëmijët e sëmurë, kanë qenë plot, atëbotë.
Dokumentet tregojnë se, prej 138 fëmijëve që kanë vdekur aty, 84 kanë qenë trevjeçarë, mosha minimale që kanë mundur të merren ligjërisht prej familjeve.
Shkaku më i shpeshtë i vdekjeve, ka qenë një lloj pneumonie që prek bronket në mushkëri.
“Mendojeni një familje prej elitës në Rumaninë komuniste, ku një fëmijë studion mirë, dhe tjetri është më pak i bekuar. Shumica prej tyre – sepse në lista ka edhe fëmijë prej familjeve krejtësisht normale – janë bërë artistë, mësues, gjeneralë. Edhe ata kanë qenë nëpër këto institucione”, ka thënë Popa.
Një analizë që ua ka bërë Radio Evropa e Lirë këtyre dokumenteve, ka gjetur që atë kohë ka qenë diçka normale që këto institucione të kërkojnë pagesa prej familjeve, për fëmijët që i kanë pasur aty.
“Natyrisht, kjo tingëllon qesharake, mirëpo atëherë kanë qenë mijëra shkolla, mijëra jetimore, që kanë mbetur pa fonde, dhe që thjesht janë detyruar ta shesin punën e punonjësve”, ka thënë sqaruar Popa.
Rrallëherë, për të mos thënë ndonjëherë, shëndeti i fëmijëve është marrë për bazë, kur autoritetet kanë vendosur se kush do të duhej të dërgohej në shtëpitë famëkeqe.
Fëmijët nga familjet më të varfra, disa prej tyre me probleme fizike dhe mendore, janë dërguar atje, ka thënë Popa.
Madje edhe fëmijët e rumunëve me nam, nuk janë kursyer me raste.
Sipas historianit, autoritetet komuniste të Rumanisë, kanë vepruar me dëshirën për “të shfarosur kategori të ndryshme të shoqërisë”.
