Associated Press
Zyrtarët e Bashkimit Evropian (BE) punuan deri në orët e vona javën e kaluar për ta arritur një marrëveshje për rregullat botërore, sipas të cilave duhet të përdoret inteligjenca artificiale (IA) në bllokun me 27 vende anëtare.
Akti i Inteligjencës Artificiale është seti i fundit i rregullave të përcaktuara për ta qeverisur teknologjinë në Evropë, e cila do të ketë ndikimin global.
Më poshtë mund ta lexoni një shpjegim të këtyre rregullave të IA-së.
Çfarë është Akti i IA-së dhe si funksionon?
Akti i IA-së vlerëson dhe analizon rreziqet e produkteve apo shërbimeve, të cilat përdorin inteligjencë artificiale dhe përqendrohet në rregullimin e përdorimit të inteligjencës artificiale në vend se të teknologjisë. Legjislacioni është bërë për t'imbrojtur demokracinë, sundimin e ligjit dhe të drejtat themelore, siç është liria e shprehjes, duke nxitur investime dhe inovacion në të njëjtën kohë.
Sa më i rrezikshëm që të jetë aplikacioni, aq më të ashpra do të jenë rregullat. Ato të cilat përbëjnë rrezik të vogël, siç janë sistemet që rekomandojnë përmbajtje, apo filtrat e përmbajtjeve të rrezikshme, detyrohen të ndjekin rregulla të lehta, si për shembull të tregojnë se mundësohen nga IA-ja.
Sistemet me rrezikshmëri të lartë, siç janë mjetet mjekësore, përballen me kërkesa më të mëdha, si përdorimi i të dhënave të cilësisë së lartë dhe ofrimi i të dhënave të qarta për përdoruesit.
Përdorimi i disa mjeteve të IA-së është i ndaluar sepse vlerësohet se përbëjnë rrezik të papranueshëm, si për shembull sistemet për notimin e shoqërisë, të cilat i kontrollojnë sjelljet e njerëzve, disa lloje të sistemeve për zbulimin e aktiviteteve të mundshme kriminale dhe sistemet për njohje emocionale në shkollë dhe në vend të punës.
Njerëzve në publik nuk mund t’iu skanohet fytyra nga policia me sisteme për “identifikim biometrik” të mundësuara nga IA-ja, përveç në rastet e krimeve serioze si, rrëmbimi apo terrorizmi.
Akti i IA-së do të futet në fuqi vetëm dy vjet pasi ligjvënësit evropianë ta kenë dhënë miratimin final, i cili pritet të hidhet në votim në fillim të vitit 2024.
Shkeljet mund të dënohen me gjoba deri në 35 milionë euro, apo 7 për qind të të hyrave globale të kompanisë.
Si do të ndikojë Akti i IA-së në pjesën tjetër të botës?
Akti i IA-së do të vlejë për rreth 450 milionë banorët e BE-së, por ekspertët thonë se ndikimi i tij mund të shtrihet shumë më larg, për shkak të rolit udhëheqës të Brukselit për të vendosur rregulla të cilat vlejnë si standard global.
BE-ja e ka luajtur këtë rol më parë me rregulla të kaluara të teknologjisë, më e veçanta është detyrimi për të bërë prizë të përbashkët për mbushje, e cila e detyroi kompaninë Apple të heqë dorë nga kablloja e vet për mbushësit e produkteve të saj.
Derisa shumë vende të tjera po mendohen nëse duhet dhe si ta frenojnë IA-në, rregulloret gjithëpërfshirëse të BE-së pritet të shërbejnë si udhërrëfyes.
“Akti i IA-së është rregullorja e parë botërore gjithëpërfshirëse, horizontale dhe detyruese e inteligjencës artificiale, e cila jo vetëm që do t’i ndryshojë gjërat në Evropë, por me shumë gjasa do ta rrisë momentumin global për ta rregulluar IA-në nëpër juridiksione”, tha Anu Bradford, eksperte e ligjeve të BE-së dhe rregulloreve digjitale.
“Kjo e vë BE-në në pozitë të veçantë për të qenë lidere dhe për t’i treguar botës se IA-ja mund të qeveriset dhe se zhvillimi i saj mund të jetë subjekt i monitorimit demokratik”, tha ajo.
Duke mos e ndaluar plotësisht teknologjinë e njohjes së fytyrës në kohë reale, Brukseli “praktikisht i ka dhënë dritën e gjelbër vëzhgimit digjital distopik në 27 vendet anëtare të BE-së, duke e vendosur një precedent shkatërrues në gjithë botën”, tha Amnesty International.
Ndalesa e pjesshme është “një mundësi e humbur për ta ndalur dhe parandaluar dëmin kolosal ndaj të drejtave të njeriut, hapësirës civile dhe sundimit të ligjit, të cilat tashmë janë të kërcënuara nëpër BE”.
Amnesty ka shprehur brengosje edhe për dështimin e ligjvënësve për ta ndaluar eksportin e teknologjive të IA-së, që mund t’i dëmtojnë të drejtat e njeriut – përfshirë përdorimin e notimit të shoqërisë, diçka që e bën Kina për t’i shpërblyer ata që i binden shtetit përmes vëzhgimit.
Çfarë po bëjnë vendet e tjera për rregulloren e IA-së?
Dy fuqitë më të mëdha të IA-së në botë, SHBA-ja dhe Kina, kanë nisur t’i përpilojnë ligjet e veta.
Presidenti amerikan, Joe Biden, e nënshkroi një urdhër ekzekutiv për IA-në në tetor, i cili pritet të forcohet nga legjislacioni dhe marrëveshjet globale.
Urdhri u kërkon zhvilluesve kryesorë të IA-së t’i këmbejnë me Qeverinë rezultatet e testeve të sigurisë dhe të dhënat e tjera. Agjencitë do të krijojnë standarde për t’u siguruar se mjetet e IA-së janë të sigurta para se të publikohen për përdorim publik.
Kina, ndërkohë, ka publikuar “masa të përkohshme” për menaxhimin e IA-së së përgjithshme, të cilat vlejnë për përmbajtje si, tekst, fotografi, audio, video dhe të tjera të cilat prodhohen për njerëzit brenda Kinës.
Si do të ndikojë Akti i IA-së ndaj ChatGPT-së?
Rritja e paparë e ChatGPT-së të Open AI-së tregoi se teknologjia po shënon përparime tejet të mëdha dhe i detyroi politikëbërësit evropianë ta përditësojnë propozimin e tyre.
Akti i IA-së përfshin provizione për chatbot-at dhe sistemet e tjera të ashtuquajtura sisteme të IA-së për qëllime të përgjithshme, të cilat mund të kryejnë detyra të shumta, nga shkrimi i poezive deri te krijimi i videove dhe shkrimi i kodeve kompjuterike.
Shumica e sistemeve për qëllime të përgjithshme përballen me kërkesa themelore për transparencë si, publikimi i hollësive për të dhënat e tyre qeveritare dhe të tregojnë se sa shumë energji kanë përdorur për t’i trajnuar modelet në një gamë të gjerë të veprave të shkruara dhe imazheve të fshira nga interneti.
Ato, po ashtu, duhet t’i përmbahen ligjit të BE-së për të drejtat e autorit dhe ta përmbledhin përmbajtjen që e kanë përdorur për trajnime.
Me rregulla më të ashpra do të përballen sistemet më të avancuara të IA-së me fuqinë më të madhe kompjuterike, të cilat përbëjnë “rreziqe sistematike” që zyrtarët duan të mos i lejojnë të përhapen në shërbime që ndërtohen nga zhvilluesit e softuerit.
Përgatiti: Ekrem Idrizi
