Alsu Kurmasheva, gazetare e Shërbimit Tatar-Bashkir të Radios Evropa e Lirë është liruar nga burgu më 1 gusht. Ajo ishte pjesë e një këmbimi të burgosurish mes shteteve perëndimore, Rusisë dhe Bjellorusisë. Ajo qëndroi për 288 ditë në burg, pasi Gjykata Supreme e Tatarstanit më 19 korrik e gjeti fajtore për shpërndarje të “lajmeve të rreme” për ushtrinë ruse. Radio Evropa e Lirë sjell një kronologji të burgimit të Alsusë dhe sjell pjesë nga letrat që ajo i shkroi nga paraburgimi.
Në maj të vitit të kaluar, Alsu Kurmasheva, gazetare e Shërbimit Tatar-Bashkir të Radios Evropa e Lirë, udhëtoi në vendlindjen e saj, Kazan, për të vizituar nënën e saj të sëmurë. Në fillim të qershorit, ajo kishte planifikuar që të kthehej në Pragë, ku edhe jeton, por në aeroportin e kryeqytetit të Tatarstanit, gazetarja u ndalua nga forcat e sigurisë. Ata ia konfiskuan dy pasaportat dhe telefonin. Disa ditë më vonë ndaj saj u iniciua një rast penal për dështim të njoftimit të autoriteteve për shtetësinë e dytë. Alsu Kurmasheva ka shtetësi ruse dhe amerikane.
I ashtuquajturi hetim për këtë rast u zvarrit për muaj të tërë. Vetëm në tetor të vitit 2023, një gjykatës në Kazan e shpalli fajtore gazetaren dhe e gjobiti me 10.000 rubla. Alsu Kurmasheva po përgatitej që të kthehej në shtëpi, ku gjendeshin dy vajzat e saj dhe bashkëshorti.
Megjithatë, një javë pas shpalljes së këtij vendimi, gazetarja e REL-it u arrestua. Ajo u dërgua te Komiteti Hetues, ku u informua se ndaj saj ishte iniciuar një rast penal, sipas nenit 333.1 të Kodit Penal rus, që ka të bëjë me dështim të obligimit për të dorëzuar pranë autoriteteve të Federatës Ruse dokumentet e nevojshme për t’u regjistruar si “agjente e huaj”, shkelje e kryer “nga një person i përfshirë në mbledhjen e informacioneve në fushën ushtarake, të aktiviteteve ushtarako-teknike të Federatës ruse, që pranon fonde të huaja, dhe këto informacione të mbledhura mund të përdoren kundër sigurisë së Rusisë”.
Gazetarja Kurmasheva u dërgua në një qendër ndalimi për disa ditë. Më 23 tetor, Gjykata e Qarkut Sovetski e Kazanit miratoi kërkesën e hetuesve dhe e dërgoi gazetaren në një qendër paraburgimi.
Miqtë e gazetares pranuan letrën e parë të shkruar nga ajo, vetëm disa ditë pasi u arrestua.
“Çfarë ka brenda meje? Sot qava për herë të parë që kur... As që e di se ku e ka fillin kjo punë. Nuk prisja letra apo pako, të jem e sinqertë. Por, të gjitha mu mblodhën, s’munda të përmbahesha. Gjithçka më preku. Veçanërisht fshesa me furçë. Kafeja me hallve – kjo është kafe në stilin tatar”, shkroi Kurmasheva.
Në letrën e saj të parë të shkruar në qendrën e paraburgimit, gazetarja po ashtu tregoi se po bënte joga, po shkruante shumë, po lexonte libra dhe falënderoi të gjithë që po e ndihmonin.
“Sot, për ecje nga çuan në oborrin që ishte 4 me 6 metra. Vrapuan 60 rrethe, në mënyrë që t’i afroheshim vrapimit prej 1 kilometër. Më pas bëmë ushtrime të tjera. Roja u habit shumë. Si duket, kjo gjë nuk ndodh shpesh”, shkroi Alsuja në nëntor të vitit 2023.
Në letrat që pasuan, ajo u ankua disa herë për të ftohtin në qelinë e saj ku qëndronin katër persona.
“Gjithçka që po bëni ju është shumë e nevojshme dhe shumë e rëndësishme. Edhe nëse jeni duke e pirë një kafe apo duke rregulluar një dollap, bëjeni tani”, shkroi Kurmasheva.
Në dhjetor, bashkëshorti i Alsusë, Pavel Butorin, në një intervistë për Zërin e Amerikës tha se “Alsuja i dinte rreziqet e udhëtimit të saj në Rusi”.
“Nuk ishte një vendim i lehtë”, kujtoi Butorin. “Por, Alsuja nuk është vetëm një nënë që kujdeset për fëmijët e saj, por është edhe një vajzë e devotshme. Dhe, ajo vendosi që të shkojë në Rusi për të ndihmuar të ëmën. Ne e dinim se kishte rreziqe, por nuk menduam se ajo do të përfundonte prapa grilave. Kur u ndalua më 2 qershor teksa po largohej nga vendi, ata menjëherë ia morën nga çanta pasaportën amerikane. Menjëherë u bë e qartë për ne se e gjitha kjo kishte të bënte për faktin se ajo është shtetase amerikane”.
*Video nga arkivi: Bashkëshorti flet për gazetaren e arrestuar të REL-it
Butorin më pas spekuloi se zvarritja e hetimit për rastin e parë penal ndodhi për faktin se autoritetet “me gjasë po prisnin instruksione nga Moska dhe me gjasë po tentonin të ndërtonin një rast më serioz” ndaj saj.
Disa ditë pasi u publikua kjo intervistë, u bë e ditur që Komiteti Hetues rus kishte iniciuar një rast tjetër penal ndaj Alsu Kurmashevas. Kësaj radhe për përhapjen “e lajmeve të rreme për ushtrinë”. Ajo u akuzua se këtë vepër penale e kreu pas publikimit të librit “Jo Luftës: 40 rrëfime të rusëve kundër pushtimit rus”, që u publikua në vjeshtën e vitit 2022.
“Libri ka një përmbledhje të rrëfimeve të rusëve që nuk duan që shteti i tyre të luftojë me Ukrainën”, tha Pavel Butorin në mesin e muajit dhjetor. “Unë s’jam avokat, por e gjeta online Kushtetutën ruse: ‘Të gjithëve iu garantohet liria e mendimit dhe e shprehjes’; ‘Të gjithë kanë të drejtë të marrin, transmetojnë, prodhojnë dhe shpërndajnë lirshëm informacione nga çdo mjet i ligjshëm’; ‘Liria e shtypit është e garantuar. Censura është e ndaluar’”, citoi ai Kushtetutën ruse, duke shtuar se edhe në Rusi, qytetarët “kanë të drejtë të flasin. Dhe gazetarët kanë të drejtë të mbledhin dhe publikojnë këto deklarata”.
Para se të iniciohej rasti për “përhapjen e lajmeve të rreme për ushtrinë”, Alsuja i shkroi familjes së saj se në qelinë e saj, të paraparë për katër persona, shpesh kishte më shumë njerëz. Ajo përmendi se mund të ndodhë që në mes të natës mund të shtohen shoqe të qelisë, edhe pse aty ishin vetëm katër shtretër.
“Përshëndetje. Si jeni? Unë jam mirë, të paktën secila prej nesh ka shtratin e vet”, shkroi Alsuja në fund të nëntorit. “Jam e gëzuar që sot arrita të flija pak. Këto janë çështje të brendshme të qelisë, ku dashuria dhe mëshira duhet të harrohen. Do Zoti e gjithë kjo të jetë e përkohshme, gjërat të ndryshojnë shumë shpejt – për të mirë”.
Në dhjetor, Alsuja shkroi: “Nuk më besohet që u bën dy muaj. Çdo minutë shkakton plagë në mua dhe në ju”.
Pas tre muajsh në burg, Alsuja shkroi se “gjithçka ka ndryshuar”.
“Unë kam ndryshuar, ju keni ndryshuar dhe letrat tuaja kanë ndryshuar. Pas një kohe të gjatë, pranova dhjetëra letra që më kishin shkruar gjatë festave. Ato janë aq të thella, pasi ndatë me mua frikën dhe nuk harruat asgjë”, shkroi Alsuja në letrën e 18 janarit.
Ajo po ashtu,përmes letrave, tha se ishte penduar për udhëtimin që kishte bërë në Kazan majin e vitit të kaluar.
“E keni admiruar kurajën time për të ardhur në shtëpi ‘në një kohë të tillë’. Por, ne jetojmë tani dhe nuk do të ketë ‘kohë’ tjetër për ne. ‘Koha’ do të vazhdojë, por ndoshta nuk do të jetë dikush afër që ka nevojë për ndihmë sot. Askush nuk do të mi kthej tre muaj të jetës sime që i kalova këtu, ku nuk do të duhej të isha. Unë jam përgjegjëse për familjen time. Për vajzat e vogla dhe për nënën e moshuar. Në jetën time dhe tuajën, kurrë më nuk do të ketë një ditë sikurse 18 janari i vitit 2024. Çfarë bëtë sot? Kujt ja hapëm derën? Sepse e nesërmja do të jetë e nesërme dhe gjithçka do të jetë ndryshe. Sot, në tavolinën time janë kartat postare me fotografi të dyerve dhe dritareve të hapura. Ju jeni të fortë dhe sigurisht që do të gjeni përgjigjet për pyetjet që keni. Hapni dyert për vete dhe të tjerët. Mos u frikësoni”, shkroi Alsu Kurmasheva.
*Video nga arkivi: Kurmasheva e bindur se do të dalë nga burgu si e pafajshme
Në një nga letrat, ajo po ashtu tregoi se e kishte pritur natën e Vitit të Ri pothuajse duke fjetur gjatë gjithë kohës.
“Faleminderit për bredhin e Krishtlindjes. Kualiteti i fotografisë është mjaftueshëm i mirë për imagjinatën time. Po vërej gjithçka, veçmas e di se si duket dhe si i vjen era në botën reale”, shkroi Alsuja, duke theksuar se ajo kishte pranuar “shumë letra të bukura që më janë dërguar mua, që nuk u janë drejtuar vetëm një të burgosure politike”.
Gazetarja shkroi se ka pranuar shumë letra nga Praga, Parisi, Austria, Gjermania dhe SHBA-ja. “Është e mrekullueshme. U desh një muaj që të vinin”.
Më 13 janar, Alsu Kurmasheva shkroi se kishte pranuar disa letra nga familjarët e saj. “Pak a shumë, arritja e letrave po rregullohet. E kisha shumë të vështirë pa letrat. Në fakt, ngadalë gjithçka po bëhet më e durueshme. Prej ku e marr forcën? Tentoj të mos e shpenzoj kot”.
Pavel Butorin u tha gazetarëve se vajzat e tyre kishin vështirësi që të përballeshin me burgosjen e nënës së tyre.
“Askush nuk do që të rritet si vajza e një të burgosure politike. Kjo është një kohë shumë e vështirë për familjen tonë. Por, u jam mirënjohës miqve të tyre, arsimtarëve të tyre. Ato janë shumë të zëna me mësime dhe me hobi, të dyja luajnë shumë mirë në kitarë. Dhe sigurisht kjo ndihmon paksa për të përballuar situata të rënda. Ato janë pa nënën e tyre për më shumë se gjashtë muaj. Alsuja nuk ua ka dëgjuar zërin vajzave për më shumë se një muaj”, tha ai.
Bashkëshorti i Alsusë tha se ai kishte biseduar me vajzat e tyre për burgosjen e gazetares “çdo ditë”.
“Nganjëherë flasim më shpesh sesa duhet. Po, në shkollë ato duan të jenë si nxënësit e tjerë. Por, në shtëpi tema kryesore e bisedës është Alsuja”.
Që në ditët e para pas burgosjes, miqtë e Alsusë e abonuan atë në disa gazeta, shumica e të cilave në gjuhën tatare. Në pranverën e këtij viti, Alsuja i shkroi një letër zyrës editoriale të gazetës “Beznen Gazit” (Gazeta Jonë).
“Janë bërë dhjetë muaj që kur u ktheva në Kazan për t’i qëndruar afër nënës së moshuar dhe vëllait tim të sëmurë. Gjysmën e këtyre dhjetë muajve kam qëndruar në shtëpi me familjarët e mi, duke i ndihmuar, pa të drejtë që të largohem. Më 18 tetor të vitit të kaluar, u burgosa nën akuza që ende nuk kanë kuptim për mua”, shkroi Alsu Kurmasheva.
Ajo po ashtu përmendi se “më mungon gjuha tatare dhe bisedat pa pasur frikë”. Alsuja shkroi po ashtu se “mijëra persona në mbarë botën po luftojnë” për lirimin e saj. “Unë dua të kem një jetë të qetë dhe në paqe. Lutem për këtë”.
“Dëshira ime më e madhe është që të largohem nga këtu e gjallë dhe me shëndet. Dëshirat e tjera i kam harruar. Kjo pjesë e jetës sime do të jetë pjesë e historisë”, tha në fund të letrës gazetarja.
Më 1 prill, gjatë një seance dëgjimore lidhur me vazhdimin e paraburgimit, Kurmasheva bëri deklaratën e parë para gazetarëve. Ajo tha se “disa probleme shëndetësore më janë përkeqësuar” dhe shtoi se “fizikisht nuk ndihem mirë”. Gazetarja po ashtu tha se “kushtet e jetesës janë të këqija. Unë nuk kam mundësi që të kujdesen për shëndetin tim”. Kur u pyet nga gazetarët nëse po pranon ndihmë mjekësore, Alsu u përgjigj, “minimalisht”.
*Video: Kurmasheva flet për kushtet e këqija në qelinë ruse
“Herët apo vonë unë do të dalë që këtu, e veshur me rroba të bardha. Do të pi çaj, me mirënjohje të veçantë, duke e ditur se një gjë e tillë është kënaqësi e paçmueshme. Por, si do të ndihen ata që më vendosën mua dhe më të dashurit e mi nëpër një sprovë të tillë? A do të jenë në gjendje gjykatësit, që do të më lexojnë dënimin, të ngrenë kokën? A do të munden të jetojnë jetën e tyre ata që më ndan mua nga dy fëmijët e mi”, shkroi Alsu Kurmasheva në letrën dërguar gazetës “Beznen Gazit”.
Bashkëshorti i Alsusë, Pavel Butorin, bëri disa përpjekje për të tërhequr vëmendjen për rastin e gruas së tij në SHBA. Ai, së bashku me dy vajzat e tyre, u takua me kongresistë amerikanë, senatorë, zyrtarë dhe figura publike.
Në fund të prillit, presidenti amerikan, Joe Biden, i bëri thirrje Vladimir Putinit që ta lirojë Kurmashevan, por edhe gazetarin e Wall Street Journal, Evan Gershkovich. “Gazetaria nuk është krim”, tha ai.
Një muaj më vonë, më 31 maj Alsuja sërish foli për gazetarët gjatë një seance për zgjatjen e paraburgimit. Ajo tregoi vizatime që disa fëmijë i kishin dërguar me postë.
“Prindërit më dërgojnë vizatimet e fëmijëve të tyre. Unë nuk i njoh këta persona. Ky vizatim është bërë nga një vajzë trevjeçare nga Shën Peterburgu dhe ky nga një djalë amerikan. Prindërit u kërkojnë fëmijëve që të vizatojnë lirinë, gëzimin dhe këto vizitime janë rezultat i këtyre kërkesave. Duke e menduar se këto do të jenë të vetmet pemë dhe gjelbërim që do të shoh këtë verë, këto vizitime janë gjë e çmuar për mua”, deklaroi ajo.
Alsuja po ashtu u tregoi gazetarëve se autoritetet e kishin transferuar në një qeli me dhjetë persona, duke shtuar se ndihej më mirë.
Më 19 korrik, Gjykata Supreme e Tatarstanit e shpalli fajtore Kurmashevan për përhapje të lajmeve të rreme për ushtrinë dhe e dënoi me gjashtë vjet e gjysmë burgim. Gjykimi u mbajt përmes dy seancave që u zhvilluan prapa dyerve të mbyllura.
Më 1 gusht, Alsu Kurmasheva u lirua. Ajo ishte pjesë e një këmbimi të madh të të burgosurve në mes të shteteve perëndimore, Rusisë dhe Bjellorusisë. Në total, 16 të burgosur u liruan nga Rusia.
Pas lirimit, Shtëpia e Bardhë publikoi një deklaratë të presidentit Joe Biden. Sipas deklaratës, “marrëveshja e arritur për lirimin e Paul Whelan, Evan Gershkovich, Alsu Kurmasheva dhe Vladimir Kara-Murza është triumf diplomatik”.
“Në total, ne kemi negociuar për lirimin e 16 personave nga Rusia, përfshirë pesë qytetarë gjermanë dhe shatë shtetas rusë që ishin të burgosur politikë në shtetin e tyre. Disa nga këta burra e gra për vite të tëra janë burgosur padrejtësisht. Që të gjithë ata kanë përjetuar vuajtje të paimagjinueshme. Sot, agonia e tyre mori fund. U jam mirënjohës aleatëve që na mbështetën në këto negociata të vështira dhe të ndërlikuara që çuan në këtë rezultat, përfshirë Gjermaninë, Poloninë, Slloveninë, Norvegjinë dhe Turqinë”, u tha në deklaratë.
Pak kohë më vonë, Biden u adresua nga Shtëpia e Bardhë. Pavel Butorin, së bashku me vajzat Bibisara dhe Miriam ishin të pranishëm në këtë ngjarje. Biden madje i këndoi Miriamit këngën e ditëlindjes, pasi një ditë më vonë, më 2 gusht, ajo kishte ditëlindjen.
Pas lirimit, Pavel Butorin, tha se për muaj të tërë kishin pasur shpresa për lirimin e Kurmashevas.
“Kemi pasur disa tregues [për lirimin e saj]. Më pas pash raportimet e mediave. Për një kohë qëndrova larg internetit pasi nuk dëshiroja të lexoja raportime të pakonfirmuara. Por, kur pranova ftesën nga Shtëpia e Bardhë, e kuptova që kjo po ndodhte. Dhe duke hyrë në Shtëpinë e Bardhë, pashë familjarët e amerikanëve të tjerë të burgosur padrejtësisht në Rusi dhe e kuptova saktësisht se çfarë po ndodhte”, tha ai.
Butorin shtoi se “gjithçka duket si ëndërr”, duke shtuar se janë shumë të lumtur. Ai falënderoi Qeverinë amerikane dhe shtetet e tjera që ndihmuan në procesin e këmbimit të të burgosurve.
Po ashtu, presidenti i Radios Evropa e Lirë, Steve Capus, falënderoi Qeverinë amerikane “dhe të gjithë që punuan pa pushim që të përfundonte trajtimi i padrejtë i Alsusë”.
“Alsuja u shënjestrua vetëm se ishte gazetare amerikane e cila thjesht po përkujdesej për familjarët e saj në Rusi. Ajo nuk bëri asgjë gabim dhe sigurisht që nuk e meritoi këtë trajtim të padrejtë dhe ndarjen e dhunshme nga familjarët dhe kolegët e saj”, tha Capus.
Drejtori i Shërbimit të Tatar-Bashkirit të REL-it, Rim Gilfanov, tha se gjatë gjithë kësaj kohe, kolegëve u ka munguar buzëqeshja dhe prania e Alsusë.
“Alsuja është një profesioniste e madhe dhe e di punën e saj shumë mirë. Ajo punon me përkushtim. Si person, ajo gjithmonë na jep energji të gjithë ne me disponimin e saj të mirë. Na ka munguar kjo që një vit. Ne shpresonim që ajo do të kthej sa më shpejt dhe më në fund ndodhi”, tha Gilfanov.
