Shkuarja e shefit të diplomacisë ruse, Sergei Lavrov, në samitin e Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) në Shkup, dhe bllokada që ka vënë ndaj Estonisë për ta marrë kryesinë e kësaj organizate vitin tjetër, mund të duket si fitore e Moskës ndaj Perëndimit, ka thënë Stefan Meister, shef i Programeve për rendin dhe demokracinë ndërkombëtare në Këshillin Gjerman për Marrëdhëniet me Jashtë.
Në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, ai ka thënë se pyetja kyçe është nëse ekziston më nevojë për një organizatë si OSBE-ja. Sipas tij, vendet anëtare duhet ta shqyrtojnë mundësinë e përjashtimit të Rusisë nga organizata, në mënyrë që ajo të bëhet funksionale.
Mes tjerash, Meister ka thënë se vëren rritje të interesimit të Perëndimit për të biseduar me Rusinë.
Radio Evropa e Lirë: Delegacioni rus, i udhëhequr prej [ministrit të Jashtëm] Sergei Lavrovit, do të marrë pjesë në takimin e Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE), që do të organizohet në Shkup, pas vendimit të Maqedonisë së Veriut që të garantojë leje për aterrimin e aeroplanit të delegacionit rus, i cili do të fluturojë mbi hapësirën ajrore bullgare. Ajo e ka marrë këtë vendim për dallim prej vendimit politik për t’ia ndaluar Lavrovit prezencën në samitin e mbajtur në Poloni, vitin e kaluar. A është kjo vetëm qasje tjetër mes Polonisë, në njërën anë, dhe Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë, në anën tjetër, apo ndryshim i perceptimit të vendeve të Perëndimit për pozicionin e tyre ndaj Rusisë?
Stefan Meister: Jo, mendoj se ky është vendim i marrë prej shtetit nikoqir të samitit dhe më pas i Bullgarisë, që aeroplani të fluturojë mbi territorin e saj. Mendoj se kanë marrë vendim ndryshe prej atij të Polonisë vitin e kaluar, pasi Polonia ka vendosur në distancë të afërt kohore me nisjen e luftës së Rusisë në Ukrainë. Mirëpo, ky nuk është ndryshim pozicioni i shteteve të Perëndimit kundrejt Rusisë, edhe nëse ka zëra se duhet nisur debatin me Rusinë në një pikë. Që po, duhet të ekzistojë një marrëveshje armëpushimi. Nuk mendoj se jemi në atë pikë. Për të qenë i sinqertë, po ashtu, nuk mendoj që OSBE-ja është platforma për të bashkëpunuar me Rusinë. Prandaj nuk mendoj që kemi të bëjmë me ndryshim qëndrimesh, por vetëm me ftesën që e ka bërë vendi nikoqir.
Radio Evropa e Lirë: Ndoshta jo ndryshim pozicioni, por ndryshim perceptimi që dikur duhet të bisedohet me Rusinë, që të hapet ndonjë linjë komunikimi. Sepse tani ata nuk janë duke diskutuar për asgjë.
Stefan Meister: Ndoshta, mendoj që disa shtete janë të interesuara. Ka informacione jozyrtare nga pala gjermane që beson se ja vlen të zhvillohen takime. Ky është argumenti më i shpeshtë. Por unë nuk e shoh OSBE-në më si platformë. Mendoj se Rusia po e keqpërdor organizatën dhe po e përdor për propagandën e saj për t’i bllokuar gjërat, prandaj nuk e shoh si kanal [komunikimi]. Mendoj se kanali është mes Uashingtonit dhe Moskën. Nuk është me anëtarët e OSBE-së. Mirë, ndoshta do të zhvillohen disa bisedime. Do të shkojnë aty edhe disa ministra të jashtëm kyçë. Dhe kjo edhe mund të jetë si mundësi. Mirëpo sërish, nuk shoh ndryshim të madh strategjik.
Radio Evropa e Lirë: Në mesin e liderëve do të jetë Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken. A mendoni se Blinken dhe Lavrov do të takohen dikur, në çfarëdo kapaciteti?
Stefan Meister: Mendoj që dikur duhet të ketë bisedime me Rusinë. Nuk po them që nuk duhet të ketë fare bisedime me Rusinë, edhe nëse këtë herë nuk do të kenë shumë rezultat, sepse pala ruse nuk ka gatishmëri për kompromise. Kjo edhe mund të jetë mundësi për të biseduar, për të dyja palët. Mendoj që mund të shërbejë si mundësi, por që nuk është krijuar ende. Dhe nuk mendoj që ky organizim synon të shfrytëzohet si mundësi për bisedime, nuk ka gatishmëri prej palëve. Por, mund ta imagjinoj se kur ministrja e Jashtme gjermane të jetë aty, Sekretari amerikan i Shtetit, dhe Lavrov, të shkojnë, do të ketë mundësi për bisedime në margjina të samitit.
Radio Evropa e Lirë: Ju e përmendët që Rusia i ka bllokuar disa vendime. Ajo e kundërshton fuqishëm përzgjedhjen e Estonisë si udhëheqëse të organizatës në periudhën e ardhshme, më 2024, sepse Estonia është vend anëtar i NATO-s. Malta, e cila është ushtarakisht neutrale, ka shprehur gatishmëri për ta marrë përsipër udhëheqësinë. Rusia, me siguri, do ta mbështesë këtë të fundit, por ndoshta edhe do të kërkojë diçka si këmbim?
Stefan Meister: Po mendoj që ajo gjithmonë do të kërkojë diçka në këmbim.
Radio Evropa e Lirë: Ndoshta uljen e tonit të kritikave të OSBE-së për luftën e Rusisë në Ukrainë?
Stefan Meister: Nuk mendoj se do të funksionojë. Mendoj se organizata është në gjendje të keqe dhe disa shtete as nuk do të marrin pjesë, për shkak të pjesëmarrjes së Rusisë, që do të thotë se do të jetë e vështirë që të injorohet kjo luftë. Prandaj, në këtë pikë, nuk e shoh se çfarë mund të ofrojë OSBE-ja. Mirë, ndoshta mund të mos kritikojnë Rusinë si vend anëtar, e vërtetë, ata janë gjithmonë të kujdesshëm ndaj vendeve anëtare.
Mirëpo, aty ka edhe vende anëtare që do të bëjnë kritika hapur dhe do t’i bëjnë presion organizatës. Organizata tani është në krizë të thellë, prandaj nuk shoh mundësi që Rusia të përfitojë diçka. Më shumë mund ta përdorë për ta minuar, për ta keqpërdorur, dhe të tjerët do të tentojnë të bllokojnë çfarëdo kompromisi ndaj Rusisë.
Radio Evropa e Lirë: Duket se Estonia e ka tërhequr kandidaturën, për shkak të kundërshtimeve të Rusisë dhe mekanizmit të vetos. Pra, nëse një anëtar voton kundër, procesi bllokohet. Nëse ndodh ky skenar, që shembull kandidatura e Maltës të pranohet… A nënkupton kjo që Perëndimi ia mundëson një fitore Rusisë, duke e mundësuar fillimisht prezencën e një delegacioni rus në samit, në çfarëdo kapaciteti, meqenëse Lavrov është nën sanksione të Perëndimit dhe marrë parasysh këmbënguljen e Moskës kundër kandidaturës së Estonisë?
Stefan Meister: Po, natyrisht. Në njëfarë mënyrë Rusia do të triumfonte me politikën e saj të bllokimit të vendimeve. Ajo po e bllokon edhe buxhetin e OSBE-së. Pra, është një lloj fitoreje, mirëpo sërish mendoj se lidhet me funksionalitetin e organizatës. Pyetja kryesore është nëse kemi nevojë për OSBE-në? A shërben ajo platformë për të biseduar me shtetet sikurse Rusia, apo është bërë instrument që keqpërdoret dhe përdoret për dezinformim? Mendoj që shtetet e Perëndimit kanë vendosur ta mbajnë gjallë për aq sa të jetë e mundshme, si një mjet për t’u përballur me Rusinë, por edhe dihet që më pas duhet të bëjnë kompromise. Është strategji që ndonjëherë duhet dhënë diçka edhe Rusisë.
Kjo situatë mund të shërbejë si shpagim, që të ecë përpara Malta dhe jo Estonia, të mundësohet udhëtimi i delegacionit rus të nivelit të lartë. Ky mund të jetë si sukses për Rusinë që të mos konsiderohet plotësisht e izoluar. Ky është shpagimi që mund të ofrojnë vendet perëndimore. Nëse dëshirojnë ta mbajnë organizatën funksionale, duhet të bëjnë kompromise. Mirëpo, pyetja kryesore është nëse kjo organizatë është vendi për të komunikuar me Rusinë, dhe unë besoj se nuk është.
Radio Evropa e Lirë: Vitin tjetër shënohet 50-vjetori i themelimit të organizatës. Siç po vlerësoni ju, nuk është aspak funksionale. Çfarë fati mund të ketë, cila është e ardhmja e organizatës?
Stefan Meister: Është organizatë në krizë, analizojeni stafin që e ka lënë organizatën dhe kush është tani, pa harruar edhe krizën buxhetore. Do të duhej të merrej një vendim për përjashtim të plotë të Rusisë, që më pas të ketë funksionalitet. Që ndoshta atëherë vendet tjera anëtare të kenë gatishmëri të veprojnë për ta mbajtur atë aktive për vëzhgim zgjedhjesh, sepse vlera e shtuar e organizatës nuk është më që të shërbejë si platformë për të biseduar me vendet e vështira si Rusia. Nuk është duke funksionuar. Vlera e organizatës është te vëzhgimi i zgjedhjeve, mekanizmi për parandalim konflikti, mekanizma aktivë punues në periudha të luftës. Kjo mund të jetë vlera e saj, nëse vazhdon ekzistencën. Nëse vazhdon në këtë format, proceset do të bllokohen dhe nuk do të mund të funksionojë.
Radio Evropa e Lirë: Sikurse Kombet e Bashkuara?
Stefan Meister: Në njëfarë mënyre sikurse Kombet e Bashkuara, ndonëse OKB-ja e ka imazhin global. Rezolutat mund të kenë ndikim, dhe ka diskutime mbi rezolutat. Mirëpo në aspektin e funksionimit si mekanizëm për parandalim konfliktesh apo zgjidhje konfliktesh, nuk është duke funksionuar. Kjo është e vërtetë. E njëjta vlen për OSBE-në. Ky është cmimi i multilateralizmit. Tani kemi marrëdhënie transaksionale kudo. Duhet të merren vendime nëse duhet mbajtur gjallë këto organizata, dhe nëse duhet lejuar Rusinë që t’i minojë ato.
Radio Evropa e Lirë: A do të vazhdojnë të jenë të larta tensionet mes Rusisë dhe Perëndimit, pas këtij samiti apo organizimeve të ngjashme?
Stefan Meister: Shoh interesim të shtuar të palës perëndimore që të bisedojë me Rusinë, mirëpo nuk shoh interesim të shtuar të palës ruse për t’u angazhuar, apo për të bërë kompromise. E kam përshtypjen që udhëheqësia ruse është duke i pritur zgjedhjet në Shtetet Bashkuara dhe më pas mbetet të shihet. Tani nuk shoh momentum për të pasur diskutime me Rusinë, mirëpo do të ketë rritje të gatishmërisë. Është e vërejtshme. Megjithtë, unë nuk shoh kompromise, sepse Rusia mund të jetë duke pritur për oferta të Perëndimit, për t’i dhënë fund luftës. Pala ruse po pret për të parë se çfarë po i ofrohet. Pra, procesi nuk po ec në dy drejtimet, për të rezultuar me kompromise.
Radio Evropa e Lirë: Për më shumë, vitin e ardhshëm do të mbahen zgjedhje edhe për Parlamentin Evropian.
Stefan Meister: Tani i patëm zgjedhjet në Holandë, dhe të tjera do të mbahen në vendet tjera. Edhe BE-ja do të ketë parlament më të komplikuar kur do t’i trajtojë çështjet e lidhura me Rusinë. Mund të ketë parti që janë më miqësore ndaj Rusisë. Mund të ketë të tilla që thonë se pse duhet krijuar kësi situata të serialeve dhe të kemi krizë ekonomike në BE? Le ta zgjidhim këtë çështje dhe të mos e sanksionojmë Rusinë me kaq shumë masa.
Radio Evropa e Lirë: A nënkupton kjo që kalimi i kohës është në të mirë të Rusisë, duhet marrë parasysh paralizimin e luftës në Ukrainë, sepse asnjëra palë nuk do arrin të shënojë përparim të madh.
Stefan Meister: Padyshim që lë këtë përshtypje, që koha është në të mirë të Moskës tani. I konvenon edhe për shkak të prodhimit të municionit për vazhdimin e luftës. Situata, pjesërisht, është kthyer në luftë ekonomike. Rusia është e përgatitur për një luftë të gjatë, dhe nuk i intereson sa njerëz vriten. Këtu qëndron problemi. Perëndimi duhet ta ndryshojë narrativën, situata është në të mirë të Rusisë. Por nuk është duke bërë mjaftueshëm. Ka të bëjë me furnizimet me armë, dhe përgatitje për luftë të gjatë, dhe aktualisht ne nuk jemi gati për këtë situatë. Prandaj, në këtë moment, koha është në të mirë të Rusisë.
Radio Evropa e Lirë: Kjo është një lloj lufte gërryese. Por, në këtë rast nuk ka të bëjë vetëm me luftën e Rusisë në Ukrainë, mirëpo me atë se Rusia është duke e shfrytëzuar Ukrainën si fushëbetejë, teksa konfirmon përballjen e gjatë me Perëndimin.
Stefan Meister: Po e quan si luftë mes fuqive të mëdha që zhvillohet në një territor të huaj, por nuk kemi të bëjmë me diçka të tillë. Ndonëse, në njërën anë, pa përfshirjen e thellë dhe furnizimet e Perëndimit, Ukraina nuk do të mund t’iu bënte ballë këtyre sulmeve. Mirëpo, këtu në rend të parë kemi të bëjmë me ekzistencën e shtetit dhe shoqërisë ukrainase. Rusia është duke e cilësuar atë si luftë kundër Perëndimit. Megjithatë, nuk mendoj se Perëndimi do ta ndalojë mbështetjen për Ukrainën, ndoshta vetëm do ta zvogëlojë shkallën e ndihmës.
Por, po ashtu, nuk e shoh Rusinë duke e fituar këtë luftë. Rusia është duke humbur në aspektin ekonomik, por edhe në kapacitetet ushtarake, humbjet njerëzore, ka humbje të mëdha. Pra, nuk do të dalë prej kësaj lufte me fitore të mëdha. Do të jetë një Rusi e dobësuar, dhe e dobësuar për një kohë të gjatë. Prandaj do të kisha kujdes në të përshkruarit si luftë e madhe me Perëndimin, pasi Perëndimi nuk është duke shfrytëzuar gjithçka që ka në këtë luftë. Edhe mund ta fitojë këtë luftë, Ukraina mund ta fitojë këtë luftë me mbështetje të vazhdueshme perëndimore, por nuk ekziston gatishmëri për ta bërë atë që duhet për ta fituar luftën. Ka gatishmëri vetëm për të bërë gjithçka që të mos humbet lufta. Këtu qëndron problemi. Pra, nuk është luftë totale, është luftë gërryese, nga e cila Rusia po dobësohet në Ukrainë, në të gjitha aspektet.
Radio Evropa e Lirë: E përmendët që sado që zgjatet lufta, situata shkon në të mirë të Rusisë, si dhe nevojën që Perëndimi t’i ndihmojë sa më shumë Ukrainës. Ju i përmendët edhe zgjedhjet që do të mbahen në Shtetet e Bashkuara dhe në Bashkimin Evropian. Varësisht prej rezultatit zgjedhor, a besoni se ndihma për Ukrainën do të rritet apo do të zvogëlohet, me rrezikun që Perëndimi mund të lodhet prej kësaj lufte?
Stefan Meister: Nuk do të ketë rritje të madhe. Vendet anëtare të BE-së tani tentojnë të ndajnë buxhet afatgjatë për Ukrainën, mirëpo diçka e tillë po bllokohet prej Hungarisë. Është situatë e vështirë. Por nuk pres as nga SHBA-ja, as nga BE-ja, që t’i japin fund mbështetjes për Ukrainën, sepse është edhe në interesin e tyre, sidomos në interesin e BE-së që ta mbështesë Ukrainën. Shqetësohem se do të ketë mbështetje, por e atillë që nuk do t’i ndihmojë Ukrainës për ta fituar luftën. Kjo nënkupton që do të kemi më shumë viktima. Do të kemi më shumë shkatërrim infrastrukture dhe do të ketë shumë zgjatje lufte. Pra jo mjaftueshëm për të fituar, por mjaftueshëm për të mos humbur, prandaj mund të ketë stagnim, ose ulje të zbehtë të mbështetjes, por jo rritje të saj.
Përgatiti: Krenare Cubolli
