Kosova mund të përballet me një varg masash të tjera nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimi Evropian, nëse nuk angazhohet në mënyrë konstruktive për shtensionimin e situatës në veri të vendit, paralajmërojnë ish-diplomatë dhe përfaqësues të shoqërisë civile.
“Të shpresojmë që [nuk preket] liberalizimi i vizave” me vendet evropiane, thotë për Radion Evropa e Lirë ish-ambasadori i Kosovës në SHBA, Avni Spahiu.
Për tensionet në veri, përkatësisht mospërfilljen e këshillave të SHBA-së në lidhje me hapat e nevojshëm atje, Kosova është përjashtuar tashmë nga një stërvitje e madhe ushtarake, e udhëhequr nga SHBA-ja në Evropë.
Me gjithë thirrjet e komunitetit ndërkombëtar, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, nuk ka tërhequr policinë e as kryetarët shqiptarë nga zona veriore e vendit, e banuar me shumicë serbe.
Protestat atje, që vazhdojnë ende, kanë shpërthyer qysh më 26 maj, kur Policia e Kosovës ka ndihmuar kryetarët shqiptarë të komunave Zveçan, Zubin Potok dhe Leposaviq të hyjnë në objektet komunale, përkundër rezistencës së banorëve lokalë.
Zgjedhjet e 23 prillit prej të cilave kanë dalë këta kryetarë, janë bojkotuar nga komuniteti serb.
I dërguari i posaçëm i SHBA-së në Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, ka kërkuar nga Kurti të tërheqë kryetarët dhe policinë nga veriu dhe të organizojë zgjedhje të reja lokale.
Kërkesa të ngjashme ka bërë edhe Bashkimi Evropian.
Derisa nuk ka ndonjë përgjigje nga Kurti në lidhje me to, Escobar ka thënë se “mungesa e bashkëpunimit” prej tij do të ketë pasoja në marrëdhëniet e Kosovës me komunitetin euroatlantik. Paralajmërim të ngjashëm ka bërë edhe shefi i politikës së jashtme të BE-së, Josep Borrell.
Çfarë pasojash mund të ketë?
“Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimi Evropian janë në një zë, lidhur me këtë çështje. Si rëndom, pas masave që paralajmëron Uashingtoni, pasojnë masat që vijnë nga Bashkimi Evropian. Se cilat do të jenë ato, nuk mund ta them në këtë moment, shpresoj të mos jenë diçka që do ta dëmtojnë popullin e Kosovës dhe shtetin e Kosovës”, thotë Spahiu për Radion Evropa e Lirë.
“Të shpresohet që jo liberalizimi i vizave”, shton ai teksa flet për vendimin që pritet të hyjë në fuqi më 1 janar, 2024.
Spahiu thotë se pasojat mund të reflektohen edhe në aplikimin e Kosovës për anëtarësim në Këshillin e Evropës.
Një hap më pranë këtij anëtarësimi, Kosova e ka bërë në prill.
- Hovenier: Anulimi i pjesëmarrjes në Defender 23, pasoja e parë për Kosovën
- Çka humbi Kosova që u pezullua nga “Defender Europe ‘23”?
Spahiu tërheq vërejtjen se pa mbështetjen e aleatëve ndërkombëtarë, sidomos të SHBA-së, Kosova nuk do të mund të ecë përpara.
“Ne nuk jemi ende një shtet krejtësisht i konsoliduar, kemi probleme të sovranitetit, siç është veriu, dhe shumë aspekte të tjera të pranisë sonë ndërkombëtare nëpër institucione tjera... Na duhet ndihma e miqve tanë, sidomos e SHBA-së. Nëse kjo miqësi luhatet, do të dëmtohen interesat e Kosovës”, thotë ish-diplomati kosovar.
Cilat mund të jenë pasojat nga BE-ja?
Ish-ministri kosovar i Punëve të Jashtme, Petrit Selimi, tha se së paku tri shtete anëtare të BE-së janë duke shqyrtuar pezullimin e fondeve të IPA-s dhe të liberalizimit të vizave për Kosovën.
Fondet IPA kanë për qëllim t’i ndihmojnë vendet që janë në proces të anëtarësimit në BE. Në kuadër të këtij programi, Qeveria e Kosovës dhe BE-ja kanë nënshkruar në muajin shkurt një marrëveshje financiare në vlerë prej 75 milionë eurosh, që do të shfrytëzohen në sektorin e energjisë.
Selimi tha se këto janë informacione të tij:
“Informacioni më i fundit nga diskutimet brenda BE-së: Së paku 3 shtete anëtare të BE-së (nuk do t’i përmend këtu) po e shqyrtojnë kërkesën për pezullimin e fondeve të IPA-s dhe liberalizimit të vizave për Kosovën”, shkroi ai në Twitter më 31 maj.
Burime të REL-it në Bruksel thonë se mospërmbushja e obligimeve në procesin e normalizimit të situatës në veri “do të ketë pasoja për Kosovën në procesin e integrimeve në BE dhe në aspektin financiar”, por nuk specifikojnë më shumë.
Nëse vjen deri te marrja e masave kundër Kosovës, BE-ja do të shkojë duke i përshkallëzuar ato, thotë Demush Shasha nga Instituti i Kosovës për Politika Evropiane.
“Fillimisht do të fillohet me masa më të buta, siç është ndërprerja e shkëmbimeve të rregullta politike në mes të përfaqësuesve të Kosovës dhe BE-së. Më pastaj, këto masa mund të përshkallëzohen me pezullimin e pjesëmarrjes së Kosovës në programet e BE-së, pezullimin e qasjes në fondet e BE-së, pezullimin e kërkesës së Kosovës për status të vendit kandidat [në BE], e deri te pezullimi i liberalizimit të vizave”, thotë Shasha për Radion Evropa e Lirë.
Sipas tij, BE-ja, e cila ndërmjetëson dialogun për normalizimin e marrëdhënieve Kosovë-Serbi, do të bëjë fillimisht përpjekje “për të kuptuar brengat e Kosovës dhe për të dakorduar një rrugë përpara” mes Prishtinës dhe Beogradit.
A mund të ketë pasoja në ekonomi?
Përfaqësues të bizneseve në Kosovë thonë se nuk presin pasoja ekonomike nga SHBA-ja, por, sipas tyre, ekonominë tashmë është duke e dëmtuar situata në veri.
“Kosova e gjeti veten në ballinat e gazetave botërore si një vend krizash dhe ky është alarm i madh për çdo biznes”, thotë Ilir Ibrahimi, drejtor në Klubin e Bizneseve të Kosovës.
“Ata që kanë investuar, kanë frikë për fatin e investimit të tyre, e ata që janë duke menduar të investojnë, heqin dorë menjëherë”, shton ai.
Se si do të zhvillohen gjërat ditëve në vazhdim, nuk është e qartë.
Kurti pranoi se ka sfida në raportet me emisarët ndërkombëtarë, por nuk foli për kërkesat e tyre. Ai tha se ka ofruar një “dalje të qëndrueshme dhe të sigurt” nga kriza në veri, e cila, sipas tij, përfshin sundimin e ligjit në këtë zonë dhe largimin e “grupeve kriminale serbe” prej atje.
Kurti vazhdimisht ka këmbëngulur se nuk mund të bëjë kompromise me “republikën demokratike”.
