Përfaqësuesi i lartë ndërkombëtar në Bosnje e Hercegovinë, Valentin Inzko, duke i përdorur kompetencat e Bonit, vendosi ndryshime në Kodin Penal të këtij shteti, me të cilat ndalohet dhe dënohet mohimi i gjenocidit dhe madhërimi i kriminelëve të luftës.
Kompetencat e Bonit i japin atij të drejtë për të shtyrë përpara vendime, për të cilat, akterët e tjerë politikë nuk shfaqin vullnet për një gjë të tillë. Inzko e mori këtë vendim, disa ditë para përfundimit të mandatit të tij në Bosnje.
"Së pari, theksoj se pajtimi nuk mund të ndodhë pa njohjen e krimeve dhe pa përgjegjësi. Gjuha e urrejtjes, madhërimi i kriminelëve të luftës dhe revizionizmi, pra mohimi i hapur i gjenocidit dhe krimeve të luftës, parandalojnë shoqëritë nga përballja me të kaluarën e tyre kolektive, përfaqësojnë poshtërim të përsëritur të viktimave dhe të dashurve të tyre, dhe në të njëjtën kohë, zgjasin padrejtësinë dhe rrezikojnë marrëdhëniet paqësore shoqërore", tha Inzko përmes një letre, ku ka arsyetuar vendimin e tij.
Përfaqësuesi i lartë deklaroi se mohimi i gjenocidit dhe mohimi i krimeve të tjera të luftës janë veçanërisht të rrezikshme në një vend si Bosnja, e cila në të kaluarën e saj të afërt, ka përjetuar fushata të tmerrshme të spastrimit etnik dhe krimeve masive të kryera gjatë një konflikti brutal dhe të përgjakshëm.
"Njëzet e pesë vjet pas nënshkrimit të Marrëveshjes së paqes të Dejtonit, Bosnja është ende një shoqëri e copëtuar që po lufton ende me trashëgiminë e së kaluarës. Gjuha e urrejtjes, madhërimi i kriminelëve të luftës dhe revizionizmi, pra mohimi i hapur i gjenocidit dhe krimeve të luftës, janë dukuri të shpeshta në ligjërimin politik, pavarësisht vendimeve të institucioneve gjyqësore ndërkombëtare ", deklaroi ndër të tjera Inzko.
Anëtari serb i Presidencës trepalëshe të Bosnjës, Millorad Dodik, tha të premten, pas vendimit të Inzkos, se Republika Sërpska "duhet të fillojë procesin e shpërbërjes".
Çka parasheh vendimi?
Ky vendim parashikon burgim nga tre muaj deri në tre vjet, për të gjithë ata persona që publikisht nxisin dhunë ose urrejtje ndaj një grupi personash ose ndaj një anëtari të një grupi racor, fetar apo që ka kombësi e origjinë tjetër etnike.
Ndërkaq, dënim deri në gjashtë muaj deri në pesë vjet, do t’iu shqiptohet të gjithë personave që publikisht mohojnë, minimizojnë apo përpiqen të justifikojnë një krim të gjenocidit, krimet kundër njerëzimit apo krimet e luftës, thuhet në vendim.
“Nëse vepra është kryer në atë mënyrë që do të mund të prishë rendin publik ose është kërcënuese, abuzive dhe ofenduese, kryesi do të dënohet me burgim në një afat jo më pak se tre vjet”, thuhet më tej në vendim.
Vendimi, sipas Zyrës së Përfaqësuesit të Lartë (OHR), përcakton që kushdo që jep mirënjohje, çmim ose ndonjë privilegj të ngjashëm për një person të dënuar për gjenocid apo për ndonjë krim lufte, ky akt do të dënohet të paktën me tri vjet burgim.
Kjo vlen edhe nëse emërtohet një objekt publik siç është rruga, sheshi, parku, ura, institucioni,komuna ose qyteti, vendbanimi, me një emër të një personi të dënuar për gjenocid, një krim kundër njerëzimit ose krim lufte ose në ndonjë mënyrë tjetër madhëron një person të dënuar me gjykim të formës së prerë për këto vepra penale.
Ky ligj do të hyjë në fuqi tetë ditë pas botimit në faqen zyrtare të internetit të Zyrës së Përfaqësuesit të Lartë ose një ditë pas botimit në "Gazetën Zyrtare të Bosnjë dhe Hercegovinës", cilado që ndodh më shpejt. Ndërkaq, vendimi i Inzkos hyn menjëherë në fuqi.
Dodik: Republika Sërpska duhet të fillojë procesin e shpërbërjes
Pas njoftimit të vendimit të Përfaqësuesit të Lartë, Milorad Dodik, anëtar i Presidencës së Bosnje e Hercegovinës, në një konferencë për media të premten tha se Valentin Inzko nuk ka të drejtë të imponojë një ligj që ndalon mohimin e gjenocidit, duke shtuar se ky vendim është “i pabazuar”.
“Republika Sërpska e hedh poshtë këtë vendim. Në Srebrenicë nuk ka pasur gjenocid. Serbët nuk guxojnë ta pranojnë këtë vendim, kjo është një gozhdë e ngulur në arkivolin e Bosnje e Hercegovinës. Pas kësaj, Bosnje e Hercegovina nuk mund të funksionojë. Do të thërrasim një seancë të Asamblesë së Republika Sërpskës javën e ardhshme”, tha Dodik.
"Republika Sërpska duhet të fillojë procesin e shpërbërjes, nuk ka dialog në Bosnje e Hercegovinë”, shtoi ai.
Xhaferoviq: Inzko përmbushi detyrimin ndaj viktimave
Anëtari boshnjak i Presidencës së Bosnjës, Shefik Xhaferoviq në një deklaratë për Radion Evropa e Lirë tha se përfaqësuesi i lartë, me këtë vendim, përmbushi detyrimin e tij ndaj viktimave.
"Sipas ndërgjegjes së tij, por edhe sipas Marrëveshjes së paqes të Dejtonit, sepse mohimi i gjenocidit dhe madhërimi i kriminelëve është një mekanizëm që minon seriozisht besimin midis kombeve dhe rrezikon paqen," tha Xhaferoviq.
Ai shtoi se vendimi i përfaqësuesit të lartë bëri një hap të fortë përpara në drejtim të civilizimit.
Izetbegoviq: Vendimi, në favor të familjeve të viktimave të gjenocidit
Presidenti i Partisë së Veprimit Demokratik (SDA), Bakir Izetbegoviq deklaroi se vendimi i përfaqësuesit të lartë është një vendim civilizues, në favor të familjeve të viktimave të gjenocidit.
"Me këtë vendim, përfaqësuesi i lartë ndihmoi qytetarët e Bosnjës dhe Hercegovinës, forcoi autoritetin e pasardhësit të tij dhe e përfundoi me dinjitet mandatin e tij në Bosnje", tha Izetbegoviq.
Komshiq mirëpret vendimin për dënimin e mohimit të gjenocidit
Ndërkaq, anëtari kroat i Presidencës së Bosnje e Hercegovinës, Zhelko Komshiq përshëndeti vendimin e Përfaqësuesit të Lartë për të ndryshuar Kodin Penal, që ndalon dhe dënon mohimin e gjenocidit.
"Ky vendim bazohet në një seri vendimesh të gjykatës së Kombeve të Bashkuara (OKB), do të thotë Tribunalit Penal për ish-Jugosllavi, i cili, përtej çdo dyshimi të arsyeshëm, vërtetoi ekzistencën e krimit të gjenocidit në Bosnjë dhe Hercegovinë dhe gjenocidit në Srebrenicë, " tha Komshiq, në një deklaratë me shkrim për Radion Evropa e Lirë.
Familjarët e viktimave: Vendim i duhur, por i vonuar
Presidentja e Shoqatës "Nënat e Srebrenicës”, Fadila Efendiq i tha agjencisë Fena se do të dëshironte të ndante lumturinë e saj me dikë pas këtij vendimi.
"Inzko bëri atë që premtoi, megjithëse duhej ta kishte bërë më parë, por nuk është kurrë vonë. Vendimi është i mirë, nëse respektohet”, tha ajo.
Presidentja e Shoqatës së "Gratë e Srebrenicës", Hajra Qatiq, që 26 vjet është në kërkim të eshtrave të djalit të saj, Nino. Ajo thotë se vendimi i përfaqësuesit të lartë është shumë i rëndësishëm për të dhe shpreson që do të respektohet.
“Ai duhet ta kishte bërë këtë shumë kohë më parë, por nuk është kurrë vonë. Unë jam e kënaqur që ai mori një vendim të tillë për të ndaluar mohimin e gjenocidit dhe madhërimin e kriminelëve të luftës”, tha ajo.
Ambasada e SHBA-së: Vendimi i Inzkos, i rëndësishëm për stabilitetin e Bosnjës
Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Bosnje e Hercegovinë tha se mohimi i gjenocidit dhe madhërimi i kriminelëve të luftës janë të papranueshme dhe minojnë besimin e ndërsjellë, që është i nevojshëm për përparimin e këtij shteti drejt Bashkimit Evropian.
"Akti i përfaqësuesit të lartë në largim tregon se sa rëndësi i kushton kësaj çështjeje, e cila është e rëndësishme për stabilitetin në Bosnje e Hercegovinë dhe thekson domosdoshmërinë e vazhdueshme që të gjithë në Bosnje të kontribuojnë në pajtimin. Ligji mbi ndryshimet në Kodin Penal të Bosnje e Hercegovinës është pika fillestare për biseda dhe hapa më konkretë të cilat duhen të ndërmerren nga akterët lokalë në lidhje me zbatimin praktik të tij", "tha Ambasada amerikane në një përgjigje me shkrim për Radion Evropa e Lirë.
Ambasada amerikane tha se gjenocidi në Srebrenicë nuk është një temë për diskutim, por një fakt historik.
"Njësojë po aq e rëndësishme është të theksohet se këto krime të tmerrshme nuk janë reflektim ose dënim i një kombi të tërë. Madhërimi i kriminelëve të luftës në të dyja palët ose mosrespektimi i vuajtjeve të ndonjë komuniteti në Bosnje e Hercegovinë, degradon kujtesën e viktimave dhe minon pajtimin. Është koha të ktheheni, me të vërtetë, në një të ardhme që do të bazohet në paqe dhe besim të ndërsjellë”, shtoi Ambasada amerikane.
Në Bosnje e Hercegovinë këtë vit u shënua 26-vjetori i masakrës së Srebrenicës, në të cilën forcat serbe vranë mbi 8.000 burra dhe djem myslimanë.
Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë në Hagë konstatoi në vitin 2007 se këto vrasje kanë përbërë gjenocid.
Deri më tani, 47 persona u dënuan me më shumë se 700 vjet burgim për masakrën në Srebrenicë.
Ish-udhëheqësi i serbëve të Bosnjës, Radovan Karaxhiq, u dënua me burgim të përjetshëm, ashtu si edhe ish-udhëheqësi ushtarak në Bosnje, Ratko Mlladiq.
Roli i përfaqësuesit të lartë në Bosnje
Ndryshe, diplomat austriak, Valentin Inzko në muajin maj dha dorëheqje nga posti i përfaqësuesit të lartë në Bosnje, post që e ka mbajtur që nga viti 2009.
Nga 1 gushti, atë do ta zëvendësojë gjermani, Christian Schmidt.
Posti i përfaqësuesit të lartë, me statusin e misionit diplomatik në Bosnje dhe Hercegovinë, është formuar në pajtim me kornizën e Marrëveshjes së paqes në Bosnje dhe Hercegovinë, që njihet si Marrëveshja e Dejtonit, që është arritur më 21 nëntor, 1995, në bazën ushtarake në Dejton të Shteteve të Bashkuar. E njëjta u nënshkrua më 14 dhjetor, 1995 në Paris të Francës.
Përfaqësuesi i lartë në Bosnje dhe Hercegovinë ka autoritetin për “interpretimin final” të Marrëveshjes për zbatimin e aspekteve civile të Marrëveshjes së Dejtonit.
Nga 2009, kur Inzko u bë kreu i Zyrës së përfaqësuesit të lartë (OHR), deri në 2014, ai mori gjithsej 76 vendime, duke përdorur kompetencat e Bonit.
Kompetencat e Bonit i lejojnë Zyrës së përfaqësuesit të lartë të shkarkojë zyrtarët që e shkelin Marrëveshjen e Dejtonit ose ligjet në Bosnje si dhe mund të vendosë ndalesa të caktuara ndaj tyre.
Këto kompetenca u miratuan nga Këshilli i Zbatimit të Paqes (PIC) në Bosnje e Hercegovinë, gjatë një takimi në Bon të Gjermanisë, në dhjetor të vitit 1997.
Facebook Forum