Kohët e fundit, për arsye të ndryshme, Kosova ose është anashkaluar ose nuk ka qenë fare pjesëmarrëse e nismave e forumeve rajonale, thonë përfaqësues të komunitetit të biznesit.
Rasti i fundit, ishte ai i para dhjetë ditëve kur disa nga vendet e Ballkanit, konkretisht Shqipëria, Serbia e Maqedonia e Veriut, nënshkruan një deklaratë të përbashkët, e cila bazohet në zbatimin e lëvizjes së lirë të mallrave, kapitalit, njerëzve dhe shërbimeve.
Marrëveshja, e paraqitur në opinion edhe si “Mini Schengen” ballkanik, pritet të fillojë së zbatuari në vitin 2021, dhe është nënshkruar në Novi Sad të Vojvodinës, përkatësisht të Serbisë.
Kurse në muajin korrik, Kosova nuk mori pjesë në samitin të Procesit të Bashkëpunimit të Evropës Juglindore – SEECP, që ishte mbajtur në Jahorinë të Bosnjë Hercegovina. Atë kohë, presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi nuk ishte ftuar në cilësinë e presidentit, sikurse edhe homologët e tjerë nga vendet e rajonit, çka si kundërpërgjigje erdhi edhe refuzimi për të marrë pjesë në këtë samit nga ana e presidentit të Kosovës, duke e quajtur ftesën nga Sarajeva si “jokorrekte dhe denigruese”.
Në të njëjtin samit, vendet pjesëmarrëse të rajonit, pa Kosovën, arritën edhe disa marrëveshje, ndërkohë që vetëm një javë pas, Kosova mori kryesimin e këtij samiti.
Drejtori ekzekutiv në Odën Ekonomike Amerikane në Prishtinë, Arian Zeka, thotë për Radion Evropa e Lirë se çdo nismë rajonale e çfarëdo karakteri, duhet të përfshijë bashkërisht të gjitha shtetet të cilat synojnë anëtarësimin në Bashkimin Evropian. Sipas tij, raportet e mira ndërfqinjësore midis vendeve të Ballkanit Perëndimor, janë parakusht që këto shtete të bëhen anëtare të Bashkimit Evropian.
“Në këtë aspekt, çfarëdo nisme rajonale, qoftë ajo me karakter të bashkëpunimit politik, të sigurisë, apo të fuqizimit ekonomike, duhet të përfshijë të gjitha shtetet e Ballkanit Perëndimor. Të gjitha shtetet që kanë aspirata për integrim në Bashkimin Evropian”.
“Në këtë aspekt, mospërfshirja e Kosovës në nismën e fundit, në atë që njihet si ‘Mini Schengen’ ballkanik është e paarsyeshme. Ashtu siç është e paarsyeshme edhe mospërfshirja e shteteve tjera”, tha Zeka.
Një ndër marrëveshjet më kryesore në aspektin tregtar që Kosova ka nënshkruar është Marrëveshja e Tregtisë së Lirë me vendet e Evropës Qendrore (CEFTA), marrëveshje kjo që jo rrallë herë ka hasur në pengesa nga vendet anëtare të saj.
Zeka thotë se edhe iniciativa e fundit nga tri shtetet (Serbia, Maqedonia e Veriu dhe Shqipëria) ka karakter të njëjtë, përveçse në këtë takim trepalësh parashihet të krijohen edhe kushtet që qytetarët e këtyre shteteve të kalojnë kufijtë e tri vendeve me letërnjoftime.
Pengesat e Kosovës për përfshirje në nismat rajonale, shpesh janë ndërlidhur edhe me raportet e saj qoftë me Serbinë apo me Bosnjë e Hercegovinën, të cilat nuk e njohin atë si shtet të pavarur. Ndërkaq, nga nëntori i vitit 2018, me vendosjen e taksës doganore 100 për qind ndaj të gjitha importeve nga Serbia dhe Bosnjë e Hercegovina, Kosova ishte kritikuar edhe nga Bashkimi Evropian për shkelje të parimeve të BE-së dhe marrëveshjes së CEFTA-s, për tregti të lirë.
Me Bashkimin Evropian, Kosova ka të nënshkruar vetëm një marrëveshje kontraktuale. Bëhet fjalë për Marrëveshjen e Stabilizim Asocim (MSA), e cila ka hyrë në fuqi në vitin 2016, përmes së cilës u mundësohet bizneseve kosovare që të depërtojnë në tregun e Bashkimit Evropian.
Bashkimi Evropian, në anën tjetër, në vazhdimësi u ka kërkuar vendeve të Ballkanit Perëndimor që të zhvillojnë projekte të përbashkëta me standarde evropiane në fushën e infrastrukturës rrugore, hekurudhore, por edhe doganore, me qëllim të lehtësimit të qarkullimit të njerëzve dhe mallrave. Projekte të tilla, sipas BE-së, do të gjenin më pas edhe mbështetjen e Brukselit, përkatësisht vendeve anëtare të BE-së.
Por, integrimi ekonomiko-rajonal për Kosovën jo rrallë herë është parë si proces i vështirë. Zyrtarë të Qeverisë, tashmë të largim të Kosovës, i kanë Radios Evropa e Lirë se mungesa e lirisë së lëvizjes si dhe pengesat që paraqiten për qarkullim të lirë të njerëzve dhe mallrave me disa vende të rajonit, janë problemet kryesore me të cilat po ballafaqohet Kosova në proceset integruese ekonomike në Ballkanin Perëndimor.
Një marrëveshje midis vendeve të Ballkanit Perëndimor, që ka gjetur zbatim të menjëhershëm, është ajo për tarifat e romingut. Kjo marrëveshje e arritur midis gjashtë shteteve, (Shqipërisë, Bosnjë Hercegovinës, Maqedonisë së Veriut, Malit të Zi, Kosovës dhe Serbisë) ishte nënshkruar në muajin prill të këtij viti në Samitin e dytë Digjital, që është mbajtur në Beograd, ku pjesëmarrës ka qenë edhe ministri i Zhvillimit Ekonomik, Valdrin Lluka.
Kryetari i Bordit të Autoritetit Rregullativ të Komunikimeve Elektronike dhe Postare të Kosovës (ARKEP), Kreshnik Gashi, thotë për Radion Evropa e Lirë se kanë bërë vlerësime në terren për zbatimin e kësaj marrëveshjeje dhe që deri më tani, kjo marrëveshje është duke u zbatuar.
“Pas fillimit të zbatimit të marrëveshjes, gjatë muajit korrik dhe gusht, ARKEP ka bërë vlerësime dhe matje në terren me qëllim të nxjerrjes se një raporti për zbatimin e fillimit të heqjes se tarifave të romingut ashtu siç e parasheh marrëveshja në Kosovë dhe në vendet e rajonit. Dhe nga ato matje ka rezultuar se operatorët janë duke zbatuar vendimin për reduktim dhe heqje të plotë të romingut ne mes vendeve të rajonit”, tha Gashi.
Nisma tjera që janë në proces dhe sipas përfaqësuesve të vendeve të rajonit, kanë si synim fuqizimin e bashkëpunimit midis vendeve të Ballkanit Perëndimor, janë edhe ato nga fusha e sundimit të ligjit, sigurisë, çështjet që kanë të bëjnë me migrimin, transportin, sektorin e energjisë e të tjera.
