Rusia edhe më tutje do të përpiqet të ndërhyjë në çështjet e brendshme të Maqedonisë, por nuk ka fuqi për të ndaluar anëtarësimin në NATO nëse do të zbatohet marrëveshja me Greqinë për ndryshimin e emrit, thotë në një intervistë për Shërbimin e Ballkanit të Radios Evropa e Lirë, Dimitar Beçev, bashkëpunëtor në Këshillin Atlantik në Uashington dhe hulumtues në Universitetin e Karolinës Veriore.
Sipas tij, Rusia do të vazhdojë me politikën e saj opurtuniste në Ballkan, duke përdorur çdo situatë të përshtatshme për propagandë ose për të ndikuar gjendjen në teren, por se Ballkani nuk është prioritet kryesor i saj pasi tash ka çështje tjera me të cilat duhet të merret.
Radio Evropa e Lirë: Në prag të referendumit në Maqedoni për çështjen e emrit, Perendimi e akuzoi Rusinë për përzierje në fushatën e bojkotimit të tij. Pas vendimit të Kuvendit të Maqedonisë për ndryshimet Kushtetuese, Rusia fillimisht tha se nuk do ta pranojë emrin e ri, për të vazhduar me një njoftim të ashpër të Ministrisë së Jashtme duke thënë se vendimi i Kuvendit ishte në bazën e shantazheve, blerjes së votave dhe kërcënimeve. Çfarë mund të presim më tutje nga Rusia?
Dimitar Beçev: Unë mendoj se Rusia do të përdorë mundësitë edhe më tutje për ndërhyrë në çështjet e brendshme të Maqedonisë, por nuk është e qartë se çfarë ndikimi do të ketë, sepse mendoj që anëtarësimi në NATO tashmë është i sigurt.
E vetmja pengesë është ajo që do të ndodhë në Greqi, por nuk mendoj se Rusia ka potencial ta vështirojë këtë proces.
Por, ka njëfarë vlere propaganduese në këtë situatë, sepse nëse procesi shkon keq dhe përderisa ekziston opozita në Maqedoni dhe Greqi, Rusia gjithmonë mund të përdorë disa argumente të propagandës, sesi ky nuk është proces legjitim, që perendimi po i shtynte drejt një procesi joligjor dhe kështu me rradhë.
Mendoj se do të ketë diçka të tillë, por që nuk do të ketë ndonjë efekt thelbësor, më shumë do të jetë propagandë.
Interesante është çfarë do të ndodhë në Maqedoni. Në VMRO-DPMNE po përqahen mes vete, sepse deputetët që votuan për amandamentet kushtetuese janë përjashtuar nga partia dhe interesante është se çfarë do të ndodhë.
Por, ai moment së paku ka treguar që Perëndimi ka më shumë ndikim në atë vend sesa Rusia. Kjo e fundit nuk mund të jetë në atë nivel siç janë SHBA-të dhe Bashkimi Evropian.
Radio Evropa e Lirë: Rusia gjithashtu tha se mund të vendos veto në Këshillin e Sigurimit ndaj marrëveshjes për ndryshimin e emrit.
Dimitar Beçev: Mendoj se në mënyrë retorike Rusia duhet të flasë kështu, por në thelb nuk shoh që mund të bëjë diçka përveç se të flasë, të përdorë këtë “precedent” dhe të thotë “ja përsëri Perëndimi po zien diçka në Ballkan”. Por, në thelb nuk mund të mobilizojë resurset e saja. Rusia nuk ka fuqi të ndalë procesin.
Radio Evropa e Lirë: Nëse në fund marrëveshja e Prespës do të miratohet, kjo do t’i hapte rrugë anëtarësimit të Maqedonisë në NATO dhe BE, e që pas Malit të Zi do të ishte një tjetër humbje për Rusinë në një periudhë të shkurtë. Çfarë reagimi prisni nga Rusia?
Dimitar Beçev: Reagimi do të jetë se Perendimi është jokonstruktiv, por kjo nuk ka rëndësi, tash kemi prioritete tjera dhe Ballkani nuk bënë pjesë këtu, prandaj kjo është çështja kryesore.
Tash po zhvillohen bisedimet për marrëveshjen e ardhshme rreth fuqive bërthamore në Evropë dhe kjo është në agjendë.
Do të ketë disa deklarata për Ballkanin, por jam në dijeni se as kjo zëdhënësja e Ministrisë së Jashtme ruse nuk ka thënë asgjë. Ajo rrallë deklaron diçka, por vetëm kanë deklarata nga departamenti i informimit. Diçka do të thotë ndoshta (Sergei) Lavror, ndërkaq Vladimir Putini nuk flet kurrë për Ballkanin.
Pra, mund të kemi një përgjigje të Rusisë, të këtij lloji “OK, kjo ndodhi por hajde të shohim tash çështjet me rëndësi për Rusinë”.
Radio Evropa e Lirë: Më herët keni thënë se politika e Rusisë në Ballkan është opurtuniste. A prisni që ajo të vazhdojë edhe më tutje si e tillë?
Dimitar Beçev: Po ashtu mendoj. Ata do të përdorin secilën mundësi dhe sigurisht se ndoshta mund të ketë ndonjë efekt. Megjithatë, ajo mund të jetë ndonjë lloj iniciative me Serbinë sepse ky vend mbetet një aleat kyç i Rusisë. Pra mund të jetë një lloj qëndrimi i këtij lloji “Mirë, e humbëm Maqedoninë, por megjithatë Serbia është më shumë e rëndësishme dhe aty do të vazhdojmë bashkëpunimin rreth sigurisë”. Pra, këtë lloj reagimi e pres.
Radio Evropa e Lirë: Kur jemi te Serbia, Shtetet e Bashkuara kanë kërkuar tërheqjen e misionit të UNMIK-ut, që do të kishte ndikim edhe në statusin e KFOR-it. Reagimi i Serbisë për këtë ishte se nuk do t’i lë të pambrojtur popullin e saj në Kosovë. Në të njëjtën kohë Kosova dëshiron formimin e Forcave të Armatosura në ushtri. Rusia edhe për çështjen e ndryshimit të kufijve mes Kosovës dhe Serbisë ka thënë se do të mbështes vendimin e Serbisë. Si mendoni se Rusia, e cila nuk ka trupa të saj në Kosovë, mund të përfshihet në këtë çështje?
Dimitar Beçev: Nuk e di si do të reagonin, sepse ata gjithmonë i kanë disa opsione. Mund ta pranojë këtë si vullnet të Serbisë, dhe sesi kjo po ndodh si diçka pozitive kur nuk ka presion nga Perëndimi. Mund të jetë kjo ose ndoshta mund të reagojë në këtë mënyrë: “ ne këtë nuk e pranojmë sepse kjo është precendent dhe Kosova është një process joligjor” por se mund të ketë edhe një reagim të tretë e ai është: Nëse Kosova e fiton njohjen e pavarësisë, atëherë aneksimi i Krimesë është legjitim”.
Nuk e di sesi makineria e propagandës atje do të reagojë, sesi ai mekanizëm do të vendos të përdorë këtë çështje.
Ata janë fleksibil, do të gjinden disi, do të gjejnë ndonjë tregim për ta pëdorur në lidhje me këtë. Por, tash për tash nuk e di si do të jetë ai reagim, si do të luajnë me këtë çështje.
Radio Evropa e Lirë: Në Bosnje dhe Hercegovinë, Rusia gjithashtu e ka një aleat të fuqishëm dhe ai është Millorad Dodik, së fundi i zgjedhur si anëtar Presidencës së Bosnje Hercegovinës. Ai është kundërshtar i anëtarësimit në NATO. Ministri i Jashtëm rus, Sergei Lavrov, së fundi në Sarajevë mbështeti integritetin territorial të Bosnje Hercegovinës, dhe nuk i dha mbështetje të madhe Dodikut. Si do të jetë tash politika e Rusisë ndaj Bosnje Hercegovinës, me Dodikun në presidencë, i cili bëri thirrje për njohje të Krimesë, dhe hapjen e qendrës ruse për situata krize në Bosnje dhe Hercegovinë?
Dimitar Beçev: Të them sinqërisht unë nuk jam i befasuar se ata e kanë pranuar integritetin dhe Dejtonin, sepse mendoj se në fakt ky është statusi i Bosnjës që atyre iu konvenon. Nuk janë për centralizim, por megjithatë, nuk janë as për ndonjë ndryshim, sepse tash për tash situata e krijuar në Bosnje ku nuk funksionon shteti por së paku ka një lloj legjitimiteti, dhe zyrtarisht Rusia e ka një rol në kuadër të Këshillit të Sigurimit për zbatimin e paqes, është opsioni më i miri për Moskën.
Ata e mbështesin Dodikun, por kur vie te ndonjë eskalim, kjo paraqet rrezik për Rusinë, kështu që është e kuptueshme që ata janë për “Mirë, ne mbështesim Dodikun, por jo deri në fund”.
Kjo është politika standarde ruse. Mesiguri që mbështetja do të vazhdojë sepse mendoj se Dodiku është aleati më i madh i Rusisë në Ballkan, edhe më i madh se Vuçiqi në Serbi, sepse megjithatë ai ka disa opsione dhe është i pranueshëm edhe në Perëndim edhe në Lindje.
Megjithatë, ekzistojnë sanksionet amerikane për Dodikun dhe varësia e tij ndaj Rusisë është shumë më e madhe në Republikën Serbe sesa në Serbi.
Ai edhe më tutje mbetet partner dhe aleat i Rusisë në Ballkan që nënkupton se Rusia e ka një lloj lidhje dhe kontrolli, dhe për atë se Dodiku është pas më radikal sesa i konvenon Rusisë, megjithatë ata kanë mundësi të ndalojnë disa procese aty.
Radio Evropa e Lirë: Ju thatë se Serbia i ka disa opsione. Në momentin që vie deri te normalizimi i raporteve me Kosovën, sa mund të ndryshojë raporti ndaj Beogradit nëse do t’i duhej të zgjedh dhe të pranojë disa politika të BE-së të cilat deri më tash nuk i ka pranuar?
Dimitar Beçev: Mua më duket se kjo nuk do të jetë problem. Ai është një kusht që të vazhdohet me integrimin në Bashkimin Evropina, por nuk e shoh si kusht që Serbia të ndërpresë lidhjet me Rusinë. Megjithatë keni shumë shtete në Evropë që kanë raportet e tyre me Rusinë. Pse Serbia do të duhej të vepronte ndryshe?
Opsioni i parë i Vuçiqit është Perëndimi dhe Bashkimi Evropian, madje edhe NATO. Ekziston bashkëpunimi me NATO-n por për këtë nuk flitet shumë, megjithatë ekziston iniciativa dhe aktiviteti.
Rusia është opsioni numër dy, dhe kjo është një variant tjetër. Vuçiqi nuk do të zgjedh deri në fund, por kjo nuk është sjellje vetëm e Serbisë, këtë e shoh tani edhe të Kroacia. Të kujtojmë se presidentja kroate Kolinda Grabar-Kitaroviq, ka qenë shumë kritike ndaj Rusisë, dhe tash shkoi në Moskë dhe në Soçi takoi Putinin dhe sikur përpiqet të përmirësojë raportet me Rusinë.
Kjo është situata edhe në Bullgari, madje edhe në Greqi, edhe pse ata janë tash në krizë. Ka plot vende në rajon që veprojnë kështu, dhe kjo funksionon, por Perëndimi është prioritet numër një, sepse lidhjet ekonomike me të janë më të fuqishme.
Por, Rusia mbetet gjithashtu njëfar prioriteti, sepse politikanët nuk duan të zgjedhin mes Rusisë dhe Perendimit, duke besuar se të dy variantet mund të shtyhen përpara.
Radio Evropa e Lirë: Deri më tani Rusia nuk e ka kundërshtuar anëtarësimin e vendeve të rajonit në BE për dallim nga kundërshtimi që bënë për anëtarësim në NATO. Zhvillimi i ngjarjeve rreth NATO-s a mund të çojë në ndryshim të kësaj politike?
Dimitar Beçev: A do të flasin kundër Bashkimit Evropian? Këtë nuk do ta bëjnë përfaqësuesit zyrtarë, por mediat ruse. Ekziston qëndrimi kundër Perëndimit, dhe natyrisht edhe kundër Bashkimit Evropian.
Unë mendoj se do të vazhdojë, por zyrtarisht nuk do të ketë qëndrim kundër Bashkimit Evropian. Por, do të ketë fushatë të ndikimit. Njerëzit këtë e pranojnë, por megjithatë ky nuk është opsion i mirë, do të marrin shembuj të Rumanisë dhe Bullgarisë duke thënë shikoni ato nuk kanë përparuar në Bashkimin Evropian, dhe do të ketë një fushatë kundër Evropës. Por sa i përket diplomacisë zyrtare nuk mendoj se do të ketë ndonjë ndërmarrje kundër Bashkimit Evropian.
Megjithatë, historikisht, rusët kanë qenë kundër NATO-s, të themi kur kujtojmë Shqipërinë dhe Kroacinë në vitin 2009. Nuk kanë pasur qëndrim të qartë, por ka qenë periudhë tjetër. Në raportet mes SHBA-së dhe Rusisë, nuk ka pasur aq shumë konflikt, dhe për këtë arsye nuk kanë reaguar shumë kundër.
Vetëm kur ndodhi Ukraina ata filluan të flasin kundër shtrirjes së NATO-s në Ballkan. Kur kthehemi disa vite më pas, mund ta shohim sesi ka ndryshuar kjo çështje.
Mendoj se do të vazhdojë retorika zyrtare kundër NATO-s, dhe do te ketë fushatë kundër Bashkimit Evropian, por nuk do të jetë zyrtare, do të jetë përmes mediave, përmes këtij kanali të ndikimit të Rusisë në rajon.
