Bankat komerciale që operojnë në Kosovë, jo rrallë herë shpallin njoftime publike për shitje të veturave, tokave, dhe pasurive tjera të luajtshme apo të paluajtshme, hapësira banimi dhe hapësira afariste.
Të gjitha këto janë hipoteka, të cilat bankat komerciale në tregun e Kosovës, i kanë vënë në shitje. Shitja e hipotekave vjen si pasojë e mosarritjes se shlyerjeve të kredive ndaj bankave nga ana e kredimarrësve. Por, në tregun e Kosovës rrallë herë ndodh të blihet pasuria e lënë peng në banka.
Hipoteka është një e drejtë reale që vihet mbi pasurinë e debitorit në dobi të kreditorit, për të siguruar përmbushjen e një detyrimi.
Sipas të dhënave të Bankës Qendrore të Republikës se Kosovës, rreth 54 milion euro është vlera e pasurive të paluajtshme dhe të luajtshme vetëm për muajin korrik, në bankat komerciale në vend.
Ekspertë për çështje financiare dhe përmbarues në Kosovë, konsiderojnë se problemi i mosshitjes së pronave të lëna hipotekë, ka të bëjë më traditën e qytetarëve që mos të blihet pasuria, sipas tyre, me probleme.
Përmbaruesi Fadil Hoxha, njëherësh ish-zëvendëskryetar i Bordit Ekzekutiv të Odës së Përmbaruesve Privat, thotë për Radion Evropa e Lirë se qytetarët hezitojnë të blejnë pronat e lëna hipotekë.
Ai tregon se interesimi për këto prona nuk mungon, por blerje nuk ka.
“Ka pasur disa herë interesim, në fakt kanë ardhur qytetarët janë interesuar për çmimin e këtyre pronave, nuk kanë diskutuar a kanë probleme, pavarësisht asaj se ne i tregojmë se probleme ligjore nuk ka, pasi ligji ekziston për një çështje të tillë, por pastaj nuk janë paraqitur”, thotë Hoxha.
Edhe ekspertë për çështje financiare, theksojnë se blerja e hipotekave nga palët e treta në të shumtën e rasteve dështon, për shkak të traditës se qytetarëve.
Hashim Rexhepi ish-guvernator në Bankën Qendrore të Republikës se Kosovës, për Radion Evropa e Lirë thotë se pavarësisht faktit se sistemi bankar në Kosovë është i qëndrueshëm dhe kreditë joperformuese janë në nivel të ulët, mosshitja e pronave hipotekë është problem evident dhe mjaft kompleks.
“Në rastet kur bankat detyrohen të shesin pronat e ndryshme, ende është i pranishëm mentaliteti nga e kaluara, që mos të blihen pronat e të afërmeve të tyre. Në këtë drejtim nevojitet një vetëdijesim më i madh sepse prona është pronë dhe është e drejtë e bankës që të shesë. Unë mendoj se kjo çështje gradualisht do të avancohet dhe si problem do zgjidhet. Por, në mungesë të blerësve potencial, këto prona në të shumtën e rasteve detyrohet t’i blejnë vetë bankat komerciale. Zakonisht në 99 për qind të rasteve, bankat i blejnë dhe bëhen pronarë të tyre”.
Sidoqoftë, sipas shoqërisë civile që merren më këtë çështje, institucionet financiare që operojnë në vend zhvlerësojnë në masë të madhe vlerën e patundshmërisë së lënë si hipotekë apo kolateral në bankat komerciale.
Ndryshe, vlera e kredive të lëshuara nga 10 bankat komerciale ka arritura në rreth 2. 6 miliardë euro, me normë të interesit 6.5 për qind.
