Në bazë të Ligjit që rregullon çështjen e përdorimit të gjuhëve në Maqedoni, gjuha shqipe është e definuar si gjuhë zyrtare. Megjithëkëtë, qytetarët shqiptarë në Maqedoni thonë se gjatë komunikimit me institucionet shtetërore, ata nuk mund ta realizojnë këtë të drejtë.
Hazbi Veseli thotë se gjuhën maqedonas nuk e njeh mirë, megjithatë ai detyrohet t’u drejtohet institucioneve në gjuhën maqedonase, sepse kërkesa e tij në gjuhën shqipe nuk pranohet nga ana e administratës shtetërore.
“Gjuha shqipe, si gjuhë zyrtare, përdoret shumë pak, po flas për Shkupin, por kështu është në tërë Maqedoninë. Gjatë nxjerrjes së një dokumenti, kërkesa drejtuar institucioneve duhet të plotësohet në gjuhën maqedonase dhe jo në gjuhën shqipe. Ligji këtë ta mundëson, por kur shkon ta dorëzosh atë kërkesë, administratorja, nëse është maqedonase në sportel, nuk e pranon, thotë shkruaje në gjuhën maqedonase. Tani sapo kërkova një vërtetim për djalin në gjykatë më thanë shkruaje kërkesën në gjuhën maqedonase”, thotë HazBi Veseli nga Shkupi.
Edhe Fatos Grubi thotë se gjuha shqipe në shumicën e rasteve nuk arrin të përdoret si gjuhë e dytë zyrtare, me përjashtime në raste shumë të rralla.
Ai thekson se edhe në ato raste ku përdoret gjuha shqipe nga ana e institucioneve, ka shumë gabime.
“Përfundimisht ka shumë gabime gjatë përdorimit zyrtar të gjuhës shqipe, jo rrallëherë mungon shkronja , kryesish ‘ë’, ose sintaksa nuk përdoret në mënyrë të drejtë, pra ka plot gabime”, pohon Fatos Grubi.
Arsim Sinani, profesor universitar, thekson se mungesa e vullnetit politik, pastaj kuadri i paaftësuar në nivelin e duhur, i cili është i përfshirë në institucionet shtetërore, janë arsyeja kryesore e moszbatimit të gjuhës shqipe si gjuhë e dytë zyrtare në Maqedoni
“Çështja e përdorimit të gjuhës shqipe në Republikën e Maqedonisë, është çështje e mentalitetit të vjetër që unë do ta quaj mentalitet jugosllav. Është pengesë që maqedonasit e kanë në raport me shqiptarët duke menduar se nëse gjuha shqipe arrin të funksionojë vërtet si gjuhë zyrtare, atëherë maqedonasit do të humbin diçka nga identiteti i tyre kombëtar që mendoj se është shumë gabim".
"Dhe, e dyta, është paaftësia e establishmentit politik, që duke qenë se janë zhytur në korrupsion, nuk janë në gjendje t’i zgjidhin problemet e shqiptarëve siç është përdorimi i gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare, sepse ata kanë humbur legjitimitetin dhe në këtë mënyrë përfaqësojnë vetëm vetveten”, thekson Arsim Sinani, i cili së fundmi ka botuar dhe një libër kushtuar pikërisht sfidave, me të cilat ballafaqohet gjuha shqipe gjatë përdorimit zyrtar nga ana e qytetarëve të Maqedonisë.
Osman Kadriu, ekspert për çështje juridike thekson se Ligji aktual që rregullon çështjen e përdorimit të gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare, u krijon hapësirë që këtë të drejtë ta shfrytëzojnë deputetët dhe në masë të caktuar dhe ministrat. Por, sipas Kadriut, i njëjti(ligj) është shumë kufizues në komunikimin e qytetarëve me institucionet shtetërore, edhe pse, siç nënvizon ai, në Kushtetutën e Maqedonisë kjo e drejtë u garantohet qytetarëve shqiptarë.
Kadriu sqaron se Ligji që rregullon përdorimin e gjuhëve ka shumë anomali. Si shembull ai merr sistemin gjyqësor, ku qytetarëve u mundësohet që komunikimin me këtë institucion, ta bëjnë në gjuhën shqipe, por nga ana tjetër e tërë proceduara për një lëndë të caktuar në bazë të ligjit, duhet të bëhet në gjuhën maqedonase.
“Në pushtetin gjyqësorë ku vlerësohet se përdorimi i gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare është më i avancuar, përdorimi i shqipes nuk është i plotë, sepse e gjithë procedura gjyqësore zhvillohet në gjuhën maqedonase".
"Shikoni se çfarë paradoksi kemi në praktikë, ku paraqitet pala shqiptare në gjykatë, kryetari i këshillit penal ose civil mund të jetë shqiptar edhe prokurori mund të jetë shqiptar, sidomos në qytetet siç janë Tetova dhe Gostivari, mirëpo të gjithë këta, në bazë të Ligjit tërë procedurën dhe komunikimin mes vete duhet ta zhvillojnë në gjuhën maqedonase. Pra, kjo është vetëm një nga anomalitë që Ligji për përdorimin e gjuhëve bart në vete”, shpjegon Kadriu.
Ndërkaq, përfaqësuesit politikë shqiptar në pushtet nga së fundmi kanë theksuar se çështja e përdorimit të gjuhës shqipe duhet të rregullohet me një ligj të posaçëm, por pa sqaruar se pse një gjë të këtillë partia që përfaqëson nuk e ka iniciuar në Parlament.
Ndryshe, Ligji për përdorimin e gjuhëve, për herë të parë u miratua në Parlament në vitin 2008, dhe brenda këtyre gjashtë viteve të fundit janë evidentuar një varg defektesh, të cilat pamundësojnë zbatimin e ligjit në fjalë në praktikë.
