Fëmijët kosovarë që vuajnë nga autizmi, ballafaqohen me probleme të ndryshme, duke filluar nga procesi i diagnostikimit, e deri te rehabilitimi i tyre, thonë përfaqësues të shoqatave që merren me këtë çështje.
Sipas organizatave joqeveritare, numri i fëmijëve kosovarë që vuajnë nga autizmi, llogaritet të jetë afër 500, edhe pse statistikat zyrtare mungojnë.
Ndërsa, statistikat në botë tregojnë se ndër 150 fëmijë të lindur, një nga ta është i prekur me këtë sindromë, që shkakton çrregullime të mëdha në zhvillimin e fëmijës.
Karakteristikë e fëmijëve të prekur nga autizmi janë problemet me komunikimin verbal dhe joverbal, si dhe sjelljet e tyre ndaj rrethit.
Zahide Arifi, anëtare e shoqatës “Autizmi” njëherësh nënë e fëmijës me sindromën e autizmit, thotë se në Kosovë ky problem nuk trajtohet në mënyrën e duhur.
Kjo shoqatë, me rastin e Ditës Botërore të Autizmit, të hënën ka organizuar një marsh sensibilizues në qendër të kryeqytetit.
Zonja Arifi thekson se problem kryesor në këtë çështje paraqitet diagnostikimi i autizmit.
“ Diagnostikimi këtu në Kosovë është shumë problem. Unë po flas për djalin tim. Djalit tim i kanë dhënë diagnoza të ndryshme, jo ka zhvillim të vonshëm intelektual, është autist. Shumë diagnoza, ndërsa asnjë diagnozë nuk është qind për qind, që djali im është komplet autist”, thotë Arifi.
Ajo, si shqetësim tjetër paraqet integrimin e kësaj kategorie në shoqërinë kosovare. Arifi, madje, thekson se ka raste kur vetë prindërit, nga paragjykimet e shoqërisë, fëmijët i mbajnë të mbyllur dhe nuk i dërgojnë në institucione arsimore.
“Ka shumë fëmijë që mbahen nëpër shtëpia dhe nuk dalin jashtë, prindërit nuk i dërgojnë në shkolla, në institucione, për arsye se prindërve u vjen keq, që e ka fëmijën me këtë sindromë dhe nuk dëshiron që dikush ta shohë se është fëmija i tij, dhe e mbajnë brenda”, tregon Arifi.
Edhe Jeta Deva, udhëheqëse e Asociacionit Nacional të Autizmit, thotë se sfidë kryesore në Kosovë mbetet mungesa e ekipit vlerësues profesional, për të shtuar se në shumicën e rasteve, prindërit janë të obliguar që fëmijët e tyre t’i dërgojnë jashtë shtetit për vlerësim nga ndonjë ekip profesional.
Megjithatë, zonja Deva numëron edhe probleme tjera, me të cilat përballet kjo kategori e shoqërisë.
“Në këtë aspekt duhet të ndërmerren shumë hapa. Prej aspektit të vetëdijesimit, paragjykimeve - sepse në Kosovë ende e quajnë sëmundje autizmin, po ashtu të drejtat e barabarta, të cilat figurojnë në dokumente, pasi këto probleme paraqiten në regjistrimin e këtyre fëmijëve në shkolla”, thekson Deva.
Edhe zyrtarë në Ministrinë e Shëndetësisë, pranojnë se diagnostikimi, rehabilitimi dhe trajtimi i fëmijëve me autizëm është proces i vështirë.
Faik Hoti, drejtor i Departamentit për Informim, megjithatë thekson se
autoritetet shëndetësore, gjatë këtij viti, kanë filluar që në mënyrë konkrete t’i qasen zgjidhjes së këtij problemi.
“Kjo sëmundje paraqet problem, sidomos për vendet, të cilat nuk i kanë të zhvilluara kapacitet diagnostikuese, rehabilitimin dhe trajtimin. Kjo për arsye se sëmundjet që shfaqen në fëmijëri dhe e përcjellin pacientin gjatë gjithë vitit, kërkojnë një tretman të veçantë, kërkojnë të ketë financa të mira”.
“Sistemi ynë shëndetësor fatkeqësisht ka shumë mangësi , ka shumë probleme në kapacitete diagnostike dhe kapacitete financiare. Kështu që, për t’u adresuar më mirë një problem siç është autizmi, duhet marrë përvojat e vendeve tjera, normalisht duke pretenduar që në një të ardhme të afërt të mund të bëhet shumë”, shprehet Hoti.
Deri tani janë zhvilluar teori të ndryshme për shkaqet e kësaj sëmundjeje, por asnjëra prej tyre nuk ka arritur të definojë dhe përcaktojë terapinë përkatëse për shërimin e personave me autizëm.
Sipas organizatave joqeveritare, numri i fëmijëve kosovarë që vuajnë nga autizmi, llogaritet të jetë afër 500, edhe pse statistikat zyrtare mungojnë.
Ndërsa, statistikat në botë tregojnë se ndër 150 fëmijë të lindur, një nga ta është i prekur me këtë sindromë, që shkakton çrregullime të mëdha në zhvillimin e fëmijës.
Karakteristikë e fëmijëve të prekur nga autizmi janë problemet me komunikimin verbal dhe joverbal, si dhe sjelljet e tyre ndaj rrethit.
Zahide Arifi, anëtare e shoqatës “Autizmi” njëherësh nënë e fëmijës me sindromën e autizmit, thotë se në Kosovë ky problem nuk trajtohet në mënyrën e duhur.
Kjo shoqatë, me rastin e Ditës Botërore të Autizmit, të hënën ka organizuar një marsh sensibilizues në qendër të kryeqytetit.
Zonja Arifi thekson se problem kryesor në këtë çështje paraqitet diagnostikimi i autizmit.
“ Diagnostikimi këtu në Kosovë është shumë problem. Unë po flas për djalin tim. Djalit tim i kanë dhënë diagnoza të ndryshme, jo ka zhvillim të vonshëm intelektual, është autist. Shumë diagnoza, ndërsa asnjë diagnozë nuk është qind për qind, që djali im është komplet autist”, thotë Arifi.
Ajo, si shqetësim tjetër paraqet integrimin e kësaj kategorie në shoqërinë kosovare. Arifi, madje, thekson se ka raste kur vetë prindërit, nga paragjykimet e shoqërisë, fëmijët i mbajnë të mbyllur dhe nuk i dërgojnë në institucione arsimore.
“Ka shumë fëmijë që mbahen nëpër shtëpia dhe nuk dalin jashtë, prindërit nuk i dërgojnë në shkolla, në institucione, për arsye se prindërve u vjen keq, që e ka fëmijën me këtë sindromë dhe nuk dëshiron që dikush ta shohë se është fëmija i tij, dhe e mbajnë brenda”, tregon Arifi.
Edhe Jeta Deva, udhëheqëse e Asociacionit Nacional të Autizmit, thotë se sfidë kryesore në Kosovë mbetet mungesa e ekipit vlerësues profesional, për të shtuar se në shumicën e rasteve, prindërit janë të obliguar që fëmijët e tyre t’i dërgojnë jashtë shtetit për vlerësim nga ndonjë ekip profesional.
Megjithatë, zonja Deva numëron edhe probleme tjera, me të cilat përballet kjo kategori e shoqërisë.
“Në këtë aspekt duhet të ndërmerren shumë hapa. Prej aspektit të vetëdijesimit, paragjykimeve - sepse në Kosovë ende e quajnë sëmundje autizmin, po ashtu të drejtat e barabarta, të cilat figurojnë në dokumente, pasi këto probleme paraqiten në regjistrimin e këtyre fëmijëve në shkolla”, thekson Deva.
Edhe zyrtarë në Ministrinë e Shëndetësisë, pranojnë se diagnostikimi, rehabilitimi dhe trajtimi i fëmijëve me autizëm është proces i vështirë.
Faik Hoti, drejtor i Departamentit për Informim, megjithatë thekson se
autoritetet shëndetësore, gjatë këtij viti, kanë filluar që në mënyrë konkrete t’i qasen zgjidhjes së këtij problemi.
“Kjo sëmundje paraqet problem, sidomos për vendet, të cilat nuk i kanë të zhvilluara kapacitet diagnostikuese, rehabilitimin dhe trajtimin. Kjo për arsye se sëmundjet që shfaqen në fëmijëri dhe e përcjellin pacientin gjatë gjithë vitit, kërkojnë një tretman të veçantë, kërkojnë të ketë financa të mira”.
“Sistemi ynë shëndetësor fatkeqësisht ka shumë mangësi , ka shumë probleme në kapacitete diagnostike dhe kapacitete financiare. Kështu që, për t’u adresuar më mirë një problem siç është autizmi, duhet marrë përvojat e vendeve tjera, normalisht duke pretenduar që në një të ardhme të afërt të mund të bëhet shumë”, shprehet Hoti.
Deri tani janë zhvilluar teori të ndryshme për shkaqet e kësaj sëmundjeje, por asnjëra prej tyre nuk ka arritur të definojë dhe përcaktojë terapinë përkatëse për shërimin e personave me autizëm.
