Çështja e veriut është politizuar, por Kosova duhet t’i ikë rrezikut të opsionit Ahtisari plus apo statusit të veçantë për këtë pjesë, thotë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, Blerim Shala, nënkryetar i parë i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës. Sipas tij, çdo status i veçantë për veriun do ta bënte shtetin e Kosovës jo funksional.
RADIO EVROPA E LIRË
Zoti Shala, si i shihni zhvillimet e fundit në pjesën veriore të Kosovës dhe çfarë zgjidhjesh mendoni se do të mund të arrihen atje për normalizimin e gjendjes?
BLERIM SHALA
“Mendoj se tendenca është që do të ketë një dakordim sa i përket vulave doganore dhe regjimit kufitar në portat 1 dhe 31. Pra, mund të shpresojmë se do të kthehet një normalitet regjimi kufitar Kosovë – Serbi. Por, objektivisht ne deshëm apo jo duhet të përballemi me faktin që tema e veriut është hapur politikisht. Ekziston segmenti i sigurisë në veri i cili është mbuluar jashtëzakonisht mirë nga KFOR-i, e shpresojmë nesër edhe nga Policia e Kosovës dhe EULEX-i, por nga ana tjetër ekziston edhe dimensioni politik.
Ne tash e kemi të pashmangshëm preokupimin me temën e veriut të Kosovës. E keni parë edhe vet kanë gufuar spekulimet ditëve të fundit që opsioni i cili me gjasë ka mundësi të dalë mbi tavolinë është ai i të ashtuquajturit “Ahtisari Plus”, apo një konkludim i cili del nga analiza që ndarja është jashtë opsionit, por nga ana tjetër supozohet që edhe Ahtisari është një ofertë e mangët. Ne e dimë qëndrimin tonë dhe besoj që me kujtohet kur kemi biseduar edhe më parë, kur e kam thënë qartë që gjithçka që duhet për veriun është në Pakon e Ahtisarit. Është nj ofertë kuptimplotë, është serioze dhe aty është zgjidhja për çështjen e veriut të Kosovës.
Ne siç ju kujtohet në vitin 2005-06 i kemi pas vijat tona të kuqe si delegacion i Kosovës për statusin, por me kujtohet fare mirë që edhe presidenti Ahtisari e pati shtuar edhe një vijë të kuqe shumë domethënëse për ne dhe për perëndimin, sipas të cilës, Kosova nuk mund të shndërrohet në një përbindësh administrativ apo nuk mund të bëhet një shtet jo funksional. Nëse veriut i ofrohet një Ahtisari plus, apo një status i veçantë jam i bindur se Kosova do të bëhet shtet dis-funksional".
RADIO EVROPA E LIRË
A shihni mundësi atëherë t’i iket çështjet “Ahtisari plus” apo asaj “Ban Ki Mun minus”, zgjidhje këto alternative me ato që parashihen jo vetëm me Kushtetutën por edhe me planin gjithëpërfshirës?
BLERIM SHALA
"Kemi argumente të bollshme besoj të tregojmë para qytetarëve të Kosovës, para serbëve të Kosovës e mbi të gjitha para Brukselit dhe Uashingtonit që “Ahtisari plus” nuk është zgjidhje, është në fakt hapje e dyerve për probleme të reja. Po e përmendi shkarazi një moment të rëndësishëm; nuk mund të ketë një komunitet të drejta asimetrike brenda një shteti. Pra, nëse jeni serb i Kosovës në veri të keni të drejta shtesë, të drejta të veçanta, e nëse jetoni në jug të lumit Ibër të keni të drejta të koduara të me Pakon e Ahtisarit. Kjo automatikisht krijon frustrime. Ne po krijojmë frustrime edhe te serbët të cilët insistuan dhe guximshëm hynë në procesin e bashkëpunimit me shtetin e Kosovës, u bënë shtetas loja në këtë pjesë të Kosovës, hynë në institucione, Kuvend, qeveri, morën madje edhe targa të Republikës së Kosovës e tash përnjëherë po kthehen prapa.
Edhe në këtë situatë secili serb i moderuar mund të bëj pyetje se a ja vlen të jesh bashkëpunues me Prishtinën apo ja vlen të bësh barrikada në veri. Çka fiton më shumë. Kështu që ky është një mesazh shumë i keq edhe për serbët e Kosovës. Në aspektin e funksionalitetit të shtetit si e thash edhe më parë, nëse krijohet një status i veçantë në veri për serbët e Kosovës ajo pjesë e Kosovës do të jetë vetëm formalisht pjesë e Kosovës dhe do të krijon telashe të shumëfishta. Shteti duhet të jetë funksional.
Ju kisha përkujtuar që gjatë negociatave të Vjenës Beogradi ka insistuar në krijimin minimum të një shteti brenda shtetit të Kosovës, me pushtete ekzekutive, legjislative, financiare, madje të mblidhen tatime të veçanta në veri, të mblidhen doganat në veri, të ketë sistem gjyqësor të veçantë, polici të veçantë. Kjo, gjithmonë është kundërshtuar jo vetëm prej nesh, por edhe prej presidentit Ahtisari dhe prej Shtefan Lenes që ishte emisar i Bashkimit Evropian në bisedime. Tash është e pakuptimtë që gjashtë shtat vjet pas procesit të Vjenës, të kthehemi dhe t’i trajtojmë sërish temat të cilat absolutisht kanë qenë të adresuara në procesin e Vjenës".
RADIO EVROPA E LIRË
Zoti Shala, ne kemi dëgjuar kryeministrin Hashim Thaçi pas aksionit për marrjen e pikave doganore të thotë se tash Kosova po shtrinë autoritetin e vet atje. Ku qëndron atëherë gabimi këtu, në tërheqjen e forcave të rendit apo ku qëndron ky gabim?
BLERIM SHALA
"Autoriteti simbolik i shtetit të Kosovës në postat 1 dhe 31 ka ekzistuar edhe më parë. Ajo polici e Kosovës, e dimë çfarë është e si është, megjithatë ka funksionuar në portat 1 dhe 31, ka pasur prani edhe të EULEX-it dhe KFOR-i ka qenë përreth tyre. Insistimi inicial i kryeministrit i cili është përshëndetur prej të gjithë neve, normalisht, sepse kemi menduar që në temat e sovranitetit dhe regjimit kufitar nuk ka qeveri opozitë, ka qenë që përmes këtij aksioni po vendoset reciprociteti tregtar edhe në portat 1 dhe 31 dhe po krijohen rrethanat që të funksionojnë doganat.
Të shpresojmë që kjo do të ndodhë. Por, aktualisht nuk ka as polici ët Kosovës, as dogana në veri, ka KFOR. KFOR-i është garantues i tërësisë së Kosovës në bazë të marrëveshjes së Kumanovës, dhe normalisht që është pjesë përbërëse e Pakos së Ahtisarit dhe Kushtetutës së Kosovës. Por, rruga për ta rivendos në mënyrë të plotë rendit kushtetues në veri, rendin dhe ligjin atje, është shumë më e komplikuar sesa që del nga prononcimet e kryeministrit të Kosovës.
Nuk ndodh ajo brenda natës, nuk ndodhë vetëm me një aksion. Pra është një proces shumë më i koklavitur dhe shpresojmë që do të arrijmë disi të bashkëdyzojmë vendosjen e regjimit kufitar në portat 1 dhe 31, vendosjen e rendit kushtetues dhe ligjit në gjithë veriun e Kosovës dhe natyrisht do të arrijmë t’i shmangemi rrezikut të Ahtisarit Plus".
RADIO EVROPA E LIRË
Ndërkohë priten disa takime të radhës ndërmjet Prishtinës deh Beogradit. Sa konsideroni se delegacionet ekzistuese kanë kapacitet që përveç çështjeve të definuara si teknike, tash të bisedojnë edhe për ato politike, të cilat ju i cekët?
BLERIM SHALA
"Objektivisht mënyra se si kemi hy në këtë dialog, përbërja e delegacionit të Kosovës, strategjia e delegacionit të Kosovës, ka sjellë deri te 25 korriku. Flasim hapur ky delegacion dhe kryeministri Thaçi, kanë thënë gjithmonë që nuk bisedohet për veriun, nuk bisedohet për temat politike, nuk bisedohet për rregullimin e brendshëm e në fund doli që është biseduar për të gjitha çështjet, sepse edhe targat e veturave janë pjesë e rregullimit të brendshëm, edhe regjistrat civil dhe kadastral janë çështje të rregullimit të brendshëm.
Tash doli që dështimi i korrikut për t’u marrë vesh për vulat doganore solli deri te intervenimi policor në veri. Pra, po shihen se si janë gjërat e lidhura në mes veti, pa marrë parasysh se çka mund të themi ne. Ne mund të themi çdo ditë se nuk ekziston problemi i veriut dhe të marrim ndoshta ndonjë poen politik, por objektivisht e dimë që problemi i veriut ekziston. Më në fund u pranua edhe nga kryeministri Thaçi dhe ministri i brendshëm Rexhepi që ekziston tema e shtrirjes së sovranitetit në veri.
Përndryshe nuk do të bëhej aksioni i 25 korrikut e as nuk do të merreshin të gjitha këto iniciativa në ndërkohë. Mendoj që përfundimisht qeveria, delegacioni i Kosovës duhet ta kuptojnë që tema e veriut është hapur, dhe duhet të bisedohet për veriun. Natyrisht nga pozicioni shumë i qartë që nuk lëshohet pe në temën e Ahtisarit që tema e veriut është adresuar si duhet gjatë negociatave të Vjenës dhe që veriu duhet të mbyllet duke e zbatuar Pakon e Ahtisarit".
RADIO EVROPA E LIRË
A shihni ndonjë rrugë kalimtare deri tek zbatimi i Pakos së Ahtisarit, pasi që sot atje shihet një prani ushtarake policore ndërkombëtare, por jo edhe prani të institucioneve të Kosovës. Andaj, a mund të ketë ndonjë rrugë kalimtare me ndonjë prani civile ndërkombëtare në veri deri te integrimi i asaj pjese?
BLERIM SHALA
"Ne duhet të flasim hapur, tema e integrimit të veriut është temë kosovare dhe ndërkombëtare. Është thënë disa herë prej diplomatëve më të shquar në Prishtinë dhe mendoj se kanë pasur të drejtë kur kanë thënë që strategjia dalëse e KFOR-it nga Kosova, por edhe e EULEX-it është integrimi i plotë i veriut. Është pra një obligim Kosova dhe ndërkombëtar.
Kosova është pranuar si shtet me kufijtë që i janë përcaktuar me Pakon e Ahtisarit e të cilët janë pranuar e kodifikuar me Kushtetutën e Kosovës, me deklaratën e pavarësisë, por kjo do të thotë që ne, por edhe ndërkombëtarët duhet të bëjmë çmos që ta shtrijmë sovranitetin në tërë territorin e Kosovës.
Pra duhet një partneritet kosovar-ndërkombëtar. Ndërkombëtarët janë pjesë përbërëse e Kushtetutës dhe i kisha përkujtuar politikanët tanë që edhe njëherë ta lexojnë Kushtetutën e Kosovës. Pra, kemi obligim që të bashkëpunojmë dhe koordinojmë aktivitetet me ndërkombëtarët dhe objektivisht vet përvoja historike-politike flet se nuk mund t’i mbërrini caqet e juaja nëse nuk i keni Brukselin e Uashingtonin prapa.
RADIO EVROPA E LIRË
Pikërisht tek çështja e partneritetit me ndërkombëtarët. Si e keni vlerësuar ju deklaratën e kryeministrit kur thotë se megjithatë ka edhe diçka mbi këtë sovranitet kur është në pyetje sovraniteti i Kosovës?
BLERIM SHALA
"Kosova është çliruar dhe bërë shtet i pavarur pikërisht mbi bazën e partneritetit me SHBA-në, Paktit NATO dhe Bashkimit Evropian. Tash nëse dëshiron të shkosh deri në fund të procesit duhet ta vazhdosh këtë partneritet. Nuk mundesh që të hënën të thuash se i kam marrëdhëniet e shkëlqyeshme me perëndimin dhe faktorin ndërkombëtar e të martën të thuash se ekzistojnë disa tema të cilat qëndrojnë mbi këtë partneritet, kur normalisht KFOR-i është garantues i tërësisë territoriale të Kosovës, i kufijve të saj. EULEX-i, nëse e lexoni mandatin e tij, po ashtu ka një mandat shumë të plotfuqishëm në përkrahje të shtetit të Kosovës.
Kështu që këta nuk janë faktor të cilët janë në kundërshtim me caqet, objektivat kryesore të qeverisë dhe shtetit të Kosovës. Ne nuk e kemi këtë problem dhe besoj se nuk e kemi pasur ndonjëherë dhe jemi të sigurt sepse i keni dëgjuar edhe deklaratat e kohëve të fundit të diplomatëve perëndimor se Kosova është bërë shtet, nuk ka kthim prapa, kufijtë e saj dihen, nuk mund të ketë ndarje të Kosovës. Atëherë, nëse e kemi një orientim të përbashkët, pse të kemi paqartësi apo mosmarrëveshje.
Ne eventualisht e dimë edhe nga e kaluara e afërt që ka pasur telashe sa i përket neutralitetit ndaj statusit të Kosovës, gjë që është një nga elementet kyçe të pranisë së EULEX-it në Kosovë, por ne duhet të bëjmë çmos që kjo të tejkalohet dhe që EULEX-i së bashku me KFOR-in dhe misionet tjera ndërkombëtare të përkrahin atë për të cilin kanë ardhur, për fuqizimin shtetit të Kosovës dhe vendosjes së rendit dhe ligjit në gjithë territorin e Kosovës".
